به گزارش خبرنگار حوزه قرآن و عترت گروه فرهنگی باشگاه خبرنگاران جوان، قرآن کریم مشتمل بر معانی دقیق، تعالیم و حکمت‌هایی والا درباره حقیقت خلقت و اسرار هستی است که عمده مردم در عصر رسالت از درک آن ناتوان بودند. از این رو پیامبر اکرم (ص) و پس از ایشان مفسران به تبیین و شرح جزئیات آیات قرآن کریم پرداختند. ما نیز با هدف آشنایی بیشتر با آیات الهی، هر روز به چند آیه از کلام الله با استناد به تفاسیر معتبر مفسران قرآن کریم می‌پردازیم.

بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِیمِ

به نام خداوند رحمتگر مهربان

وَإِذْ أَخَذَ رَبُّکَ مِنْ بَنِی آدَمَ مِنْ ظُهُورِهِمْ ذُرِّیَّتَهُمْ وَأَشْهَدَهُمْ عَلَىٰ أَنْفُسِهِمْ أَلَسْتُ بِرَبِّکُمْ ۖ قَالُوا بَلَىٰ ۛ شَهِدْنَا ۛ أَنْ تَقُولُوا یَوْمَ الْقِیَامَةِ إِنَّا کُنَّا عَنْ هَٰذَا غَافِلِینَ

و به یاد آر هنگامی که خدای تو از پشت فرزندان آدم ذرّیّه آن‌ها را برگرفت و آن‌ها را بر خودشان گواه ساخت که آیا من پروردگار شما نیستم؟ همه گفتند: بلی، ما گواهی دهیم. (برخی مفسرین گفتند: مراد ظهور ارواح فرزندان آدم است در نشأه ذرّ و عالم روح و گواهی آن‌ها به نور تجرّد و شهود به توحید خدا و ربّانیت او در عوالم ملک و ملکوت.) (و ما این گواهی گرفتیم) که دیگر در روز قیامت نگویید: ما از این واقعه غافل بودیم.

فایل صوتی تلاوت آیه ۱۷۲ سوره اعراف

تفسیر آیه ۱۷۲ سوره اعراف

زراره گوید: مردی از امام باقر (ع) درباره این کلام خدای عزّوجلّ: «وَ إِذْ أَخَذَ رَبُّکَ مِن بَنِی آدَمَ مِن ظُهُورِهِمْ ذُرِّیَّتَهُمْ وَ أَشْهَدَهُمْ عَلَی أَنفُسِهِمْ أَلَسْتَ بِرَبِّکُمْ قَالُواْ بَلَی»؛ سؤال کرد. پس درحالی‌که پدرش می‌شنید گفت: «پدرم این حدیث را به من گفت که خدای عزّوجلّ مشتی از خاکی که آدم از آن آفریده شد را برداشت.

سپس آب شیرین و زلال را بر آن ریخت و به‌مدّت چهل بامداد آن را رها کرد بعد آب شور و بد مزه را بر آن ریخت و آن را به‌مدّت چهل بامداد رها کرد، هنگامی‌که گِل رسیده شد، آن را گرفت و به‌شدّت آن را مالید؛ پس مانند ذرّه (مورچه) از چپ و راست بیرون آمدند و به همه آنان دستور داد که در آتش بیفتند. اصحاب یمین وارد شدند و برای آنان به خنکی و امنیّت تبدیل شد و اصحاب شمال از ورود به آن خودداری کردند.

بیشتر بخوانید

• بهانه‌های مشرکان از کجا سرچشمه می‌گیرد؟ +صوت

چگونگی پیمان گرفتن خدا از بنی آدم در این آیه بیان نشده است، ولی مفسّران اقوال متعدّدی بیان کرده اند که مشهورترین آن‌ها دو قول است:

الف:طبق روایات، پس از خلقت حضرت آدم، همه فرزندان او تا پایان دنیا به صورت ذرّات ریز و پراکنده، همچون مورچگان از پشت او بیرون آمده، مورد خطاب و سؤال الهی قرار گرفتند و به قدرت الهی به ربوبیّت خدا اعتراف کردند. سپس همه به صلب و گل آدم برگشتند تا به تدریج و به طور طبیعی به این جهان بیایند. این عالم را «عالم ذرّ» و آن پیمان را «پیمان ألَست» می‌گویند.

امام صادق (ع) فرمودند:بعضی از ذریّه‌ی آدم در عالم ذرّ به زبان اقرار کردند، ولی ایمان قلبی نداشتند از پیامبر (ص) نقل شده که این اقرار، روز عرفه انجام شده است.

ب:مراد از عالم ذرّ، همان پیمان فطرت و تکوین می‌باشد. یعنی هنگام خروج فرزندان آدم از صلب پدران به رحم مادران که ذرّاتی بیش نیستند، خداوند فطرت توحیدی و حقّ جویی را در سرشت آن‌ها می‌نهد و این سرّ الهی به صورت یک حسّ درونی در نهاد وفطرت همه، به ودیعت نهاده می‌شود. همچنین در عقل و خردشان، خداباوری به صورت یک حقیقت خود آگاه نقش می‌بندد؛ و لذا فطرت و خرد بشری، بر ربوبیّت خداوند گواهی می‌دهد.

در برخی روایات، فطرت، اثر عالم ذرّ است نه خود آن، «ثبت المعرفه فی قلوبهم و نسوا الموقف»، بنابراین، انسان‌ها در زمان و موقفی اقرار کرده، ولی آن را فراموش کرده اند، و اثر آن اقرار همان فطرتی است که به سوی او گرایش دارد. به هرحال آیه ی، مورد گفتگوی متکلّمان، محدّثان و مفسّران است، لذا ما علم آن را به اهلش که همان راسخان در علم هستند، واگذار می‌کنیم.

پیام‌های ۱۷۲ سوره اعراف

۱-تمام انسان ها، فرزندان حضرت آدم (ع) هستند و خداوند از آن‌ها بر ربوبیّت خود اقرار گرفته است. «وَ إِذْ أَخَذَ رَبُّکَ مِنْ بَنِی آدَمَ ... أَ لَسْتُ بِرَبِّکُمْ»

۲-خداوند، توحید را در فطرت و سرشت انسان‌ها قرار داده است. «أَشْهَدَهُمْ عَلی أَنْفُسِهِمْ أَ لَسْتُ بِرَبِّکُمْ» هر انسانی به گونه‌ای ربوبیّت و وحدانیّت خداوند را دریافته و بر آن گواه است.

۳-خداوند، پس از آفرینش انسان، ربوبیّت خود را بر او آشکار کرد تا به هنگام لزوم گواهی دهد. «أَ لَسْتُ بِرَبِّکُمْ»

۴-میثاق فطرت و خداجویی، برای اتمام حجّت است. «أَنْ تَقُولُوا یَوْمَ الْقِیامَهِ»

۵-در روز قیامت، ادّعای غفلت از ربوبیّت خداوند، پذیرفته نیست. «إِنّا کُنّا عَنْ هذا غافِلِینَ» عذر جهل و غفلت، نزد خداوند پذیرفته نیست.

انتهای پیام/