به گزارش گروه وبگردی باشگاه خبرنگاران جوان،  فداکاری‌های گسترده و محبت‌های بی‌دریغ مولای متقیان (ع)، به دوستان و حتی دشمنانش، همان نگاه پرمهری که آن وجود مقدس نسبت به همه داشت، او را به عنوان نماد پدری نمونه و به معنای کامل کلمه، پیش چشم جهانیان قرار می‌دهد. امام (ع) هم در مقام پدر خانواده و هم در جایگاه پدر امت و رهبر جامعه اسلامی، یک الگوی کامل و بی‌نظیر است. به مناسبت فرا رسیدن زادروز مولود کعبه، امیرمؤمنان، امام علی (ع)، در گفت‌وگویی با دکتر مهدی مجتهدی، عضو هیئت علمی دانشگاه فردوسی مشهد و معاون کتابخانه تخصصی امیرالمؤمنین (ع)، به بررسی شاخص‌های پدرانه سیره آن امام همام، در دو بُعد خانوادگی و اجتماعی پرداختیم.

امام علی (ع) به عنوان یک پدر، در خانواده‌ای که به عنوان بهترین خانواده تاریخ شناخته می‌شود، چه ویژگی‌هایی داشت؟ در واقع چگونه می‌توان وظایف پدربودن را از آن‌چه در قالب روایات و به عنوان میراثی گران‌قدر از آن حضرت به دست ما رسیده است، احصا کرد؟
امیرمؤمنان (ع) هم از بُعد خانوادگی و هم از بُعد اجتماعی، یک پدر تمام‌عیار است. می‌دانیم که یکی از کنیه‌های آن حضرت، ابوتراب است؛ برخی از اهل عرفان، از آن‌جا که انسان از خاک آفریده شده، این کنیه را کنایه‌ای می‌دانند بر این موضوع که امیرمؤمنان (ع) پدر این امت محسوب می‌شود و نیز، پدر بشریت. در روایت است که پیغمبر اسلام (ص) فرمود: «یَا عَلِیُّ أَنَا وَ أَنْتَ أَبَوَا هَذِهِ اَلْأُمَّةِ» (امالی صدوق، ج ۱، ص ۶۵۷) و عرفا شاید این کنایه را با این روایت تفسیر کرده‌باشند. بنابراین، وقتی از جایگاه پدرانه امیرالمؤمنین (ع) صحبت می‌کنیم، باید توجه داشته‌باشیم که مفهومی بلند و گسترده مدنظر ماست. اما از باب چگونگی رفتار پدرانه امام علی (ع) با فرزندان، شاید یکی از مهم‌ترین الگو‌ها و مستندات ما، نامه ۳۱ نهج‌البلاغه باشد که آن حضرت خطاب به فرزندش محمدحنفیه نوشت که البته برخی اعتقاد دارند این نامه خطاب به امام حسن مجتبی (ع) است. امام علی (ع) در این نامه مفصل، جزئیاتی از ضرورت‌های تربیت فرزند را مدنظر قرار می‌دهد؛ از جمله، شرح مراحل خودسازی، شتاب در تربیت فرزند، ضرورت توجه به معنویات، ضرورت آخرت‌گرایی و مانند این‌ها که هر پدری باید برای تربیت فرزندانش، آن‌ها را مدنظر قرار دهد. امام (ع) نگارش این نامه و ارائه توصیه‌های تربیتی به فرزند را، حتی در هنگام کهولت سن ضروری می‌داند: «اَىْ بُنَىَّ اِنّى لَمّا رَأَیْتُنى قَدْ بَلَغْتُ سِنّاً، وَ رَاَیْتُنى اَزْدادُ وَهْناً ادَرْتُ بِوَصِیَّتى اِلَیْکَ، وَ اَوْرَدْتُ خِصالاً مِنْها قَبْلَ اَنْ یَعْجَلَ بى اَجَلى دُونَ اَنْ اُفْضِىَ اِلَیْکَ بِما فى نَفْسى»؛ پسرم! چون خود را سالخورده دیدم و قوایم را رو به سستى مشاهده کردم، پیش از مرگ به وصیّتم به تو پیشدستى نمودم، و در آن برنامه‌هاى خوبى ثبت کردم از خوف این‌که نتوانم آن‌چه در خاطر دارم به تو برسانم. این نامه گرانسنگ، برای همه پدرانی که می‌خواهند نقش پدری خود را به خوبی ایفا کنند، یک سند سازنده و راهبردی است.

این ویژگی پدرانه در سیره امیرالمؤمنین (ع)، محدود به خانواده نیست. ما در سیره اجتماعی و سیاسی ایشان هم، چنین مصادیقی می‌بینیم. لطفاً دراین‌باره هم کمی توضیح دهید.

در متن نهج‌البلاغه، ما نامه امیرالمؤمنین (ع) به مالک‌اشتر را داریم؛ برخی دوست دارند به این متن، فرمان بگویند، اما حقیقت آن است که این، یک نامه با مفاهیم بلند و انسان‌ساز است؛ نامه‌ای که می‌توان جلوه‌های رویکرد پدرانه امیرمؤمنان (ع) را نسبت به امت و جامعه، به‌عینه در آن دید؛ رویکردی که هم دلسوزانه است و هم وحدت‌زا. در واقع نامه امام (ع) به مالک‌اشتر را باید منشوری دانست که چهره واقعی یک پدر را برای امت تصویر می‌کند. امام علی (ع) می‌فرماید: «ثُمَّ تَفَقَّدْ مِنْ اُمُورِهِمْ ما یَتَفَقَّدُ الْوالِدانِ مِنْ وَلَدِهِما»؛ از مردم چنان دلجویی کن که گویی پدر از فرزندانش دلجویی می‌کند. امیرمؤمنان (ع) رویکرد پدرانه خود را نسبت به جامعه، تنها محدود به پیروان دیانت خاص نمی‌کند؛ همه اعضای جامعه، فرزندان او به عنوان رهبر هستند؛ می‌فرماید: «فَاِنَّهُمْ صِنْفانِ: اِمَّا اَخٌ لَکَ فِى الدِّینِ، وَ اِمّا نَظیرٌ لَکَ فِى الْخَلْقِ»؛ رعیت بر دو گروه‌اند؛ یا برادر دینى تو هستند، یا انسان‌هایى مانند تو. آن‌گاه به مالک فرمان می‌دهد که نسبت به هر دو گروه، عدالت پیشه کند و چتر محبت پدرانه را بر سر آن‌ها بگستراند. می‌توانم به روایتی دیگر دراین‌باره اشاره کنم که بتوانیم موضوع را مصداقی‌تر ارزیابی کنیم. امیرمؤمنان (ع) از جایی عبور می‌کرد؛ ناگهان به پیرمردی برخورد که از فرط ناداری، به سائلی و گدایی رو آورده بود. امام (ع) از این وضعیت سخت برآشفت و فرمود: این چه کاری است که او انجام می‌دهد؟ عرض کردند: پیرمردی مسیحی است که توانایی انجام کار ندارد. امام علی (ع) فرمود: آن‌گاه که توانایی کارکردن داشت، او را به خدمت می‌گرفتید و اکنون که ناتوان است، باید گدایی کند؟ فوراً هزینه زندگی او را از بیت‌المال تأمین کنید. می‌بینیم که امام (ع) چتر محبت پدرانه را نه فقط بر سر مسلمانان و مؤمنان به دین محمدی (ص)، بلکه بر سر عموم ابنای بشر می‌گستراند. در میان معاصران امیرمؤمنان (ع) کسانی بودند که خود را جزو جامعه اسلامی می‌دانستند، اما نسبت به مقام و جایگاه امام علی (ع) جاهل بودند یا خود را به تجاهل می‌زدند؛ برخورد امام (ع) با این افراد نیز، پدرانه و دلسوزانه است. ابن‌ابی‌الحدید درباره تحمل و نوع برخورد پدرانه امام علی (ع) با دشمنانی که در برابر ایشان، در جنگ جمل صف‌آرایی کردند، جمله دقیقی دارد؛ می‌گوید: «عَلِیاً کانَ حَلیمَاً کرِیماً»؛ علی (ع) انسانی بردبار و بخشنده بود؛ این دو صفت به خوبی نگاه پدرانه او را به آحاد مردم، حتی کسانی که در مقابل او قرار گرفته بودند، نشان می‌دهد. این‌ها عالی‌ترین صفاتی است که می‌شود درباره رفتار پدرانه آن امام همام در تاریخ دید و شناخت.

منبع: خراسان

انتهای پیام/