به گزارش حوزه بهداشت و درمان گروه علمی پزشکی باشگاه خبرنگاران جوان، مسعود یونسیان، استاد اپیدمیولوژی دانشگاه علوم پزشکی تهران اظهار کرد: در حال حاضر حتی برای بیماری‌های عفونی نیز اعتقاد بر این است که علاوه بر میکروب، شرایط دیگری هم باید وجود داشته باشد؛ اما برای بیماری‌های غیرواگیر، غیرممکن است که یک بیماری به یک علت ایجاد شده باشد و علل متعددی در بروز یک عارضه یا بیماری نقش دارند بنابراین بررسی علیت یا روابط علت و معلول بین یک عامل و بیماری، کاری بسیار پیچیده و تخصصی است.

عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران گفت: دارو یا واکسنی که تاییدیه اولیه گرفته به این معنی نیست که لزوما دارای عوارض نیست، بلکه روال جاری برای هر نوع دارو، واکسن و فرآورده بیولوژیکی که وارد بازار می‌شود، این است که بعد از ارزیابی‌های سازمان غذا و داروی یک کشور و تایید آن محصول، حتما لازم است که بعد از مصرف نیز مورد پایش قرار گیرد، چون خیلی از عوارض نادر، در مطالعات بالینی شانس بررسی و ظهور را ندارند.

او تصریح کرد: توصیه سازمان بهداشت جهانی، مراجع بین المللی و نیز سازمان دارو و غذای کشور‌ها این است که، چون واکسن‌ها در شرایط اورژانسی، تاییدیه گرفته اند باید پایش (مراقبت) پس از تزریق واکسن جدی گرفته شود. منظور از شرایط اورژانسی این است که فرآیندی که در شرایط معمول چند سال طول می‌کشید، خوشبختانه به دلیل استفاده از تکنولوژی و تلاش بی وقفه دانشمندان، در عرض کمتر از یکسال به نتیجه رسیده است، بنابراین زمان کافی برای بررسی همه جوانب واکسن در اختیار نبوده است و از طرفی، عوارض بیماری آنقدر بالاست که باید تصمیمی قبل از صدور تاییدیه نهایی اتخاذ شود.

مدیر مطالعه ملی واکسیناسیون بیماری کرونا گفت: وزارت بهداشت، برنامه بررسی عوارض فعال واکسن را با کمک جمعی از محققان در ۷ دانشگاه علوم پزشکی کشور شروع کرده و به محض اتمام مطالعه، نتایج آن اطلاع رسانی می‌شود. در این مطالعه در خصوص ۳ واکسن پرکاربرد، مطالعات عوارض بر مبنای مراقبت‌های فعال انجام می‌شود.

استاد دانشگاه علوم پزشکی تهران ادامه داد: منظور از مراقبت فعال این است که تمامی افرادی که تمایل به حضور در این مطالعه را دارند، پس از اخذ رضایت آگاهانه برای حضور در مطالعه توسط کارشناسان بهداشتی، بدون اینکه در روند واکسیناسیون فرد مداخله‌ای کنند مورد بررسی قرار می‌گیرند. ابتدا به مدت ۷ روز با آن افراد به صورت روزانه تماس گرفته شده عوارض را از او می‌پرسند و پس از آن هم تا ۳ ماه، هر هفته یکبار با آن فرد تماس می‌گیرند و اگر عوارضی مشاهده شده باشد، ثبت می‌کنند.

او تاکید کرد: بسیاری از عوارضی که گزارش می‌شوند، نشان دهنده تاثیر واکسن‌ها هستند مثل درد عمومی بدن، تب، سردرد، علائم شبیه سرماخوردگی که نه تنها ایجاد نگرانی نمی‌کند بلکه اصولا می‌توان آن را علائمی از تحریک سیستم ایمنی در نظر گرفت.

 یونسیان تصریح کرد: علاقه مندیم بدانیم که نسبت عوارض واکسن‌های مختلف چقدر است. البته غیر از این روش که فعال نامیده می‌شود (چون کارشناسان با افراد واکسن زده تماس می‌گیرند)، لازم است که مراقبت به صورت غیرفعال نیز انجام شود که در آن از خود افراد واکسن زده درخواست می‌شود عوارض خود را در سامانه‌ای ثبت کرده یا با شماره تلفن‌های خاصی تماس گرفته و آن‌ها را اعلام کنند.

او افزود: اگر افرادی دچار عوارض نادری شدند که در مراقبت فعال (که تعداد نمونه کمتری دارد) شانس بروز و بررسی آن وجود نداشته باشد، بتوانند آن‌ها را گزارش و ثبت کنند. هم در مراقبت فعال و هم غیرفعال، تشکیل کمیته‌ای متشکل از متخصصان رشته‌های مختلف از جمله عفونی، ایمونولوژی، بیماری‌های داخلی، فارموکولوژی، اپیدمیولوژی و در صورت نیاز متخصصان قلب، ارتوپدی و سایر رشته‌های مرتبط برای بررسی پرونده‌های عوارض ضروری است تا نسبت دادن عارضه به واکسن را تایید یا رد کنند.

او ادامه داد: نمی‌توان گفت که اگر تزریق واکسن همزمان با بروز یک عارضه شده باشد یا متعاقب تزریق واکسن عوارضی رخ دهد، این از عوارض واکسن است. افرادی که در کمیته بررسی عوارض واکسن هستند، باید متخصصانی مستقل باشند که در تیم تولید و تهیه کننده واکسن حضور نداشته باشند و تعارض منافعی نداشته باشند.

استاد دانشکده بهداشت دانشگاه علوم پزشکی تهران بیان کرد: قبلا هم واکسن‌هایی (از قبیل آنفلوانزا یا مننژیت) به صورت سالانه یا به علت‌های خاص در افراد مختلف تزریق می‌شد اما تعداد آن قابل مقایسه با واکسن کرونا نیست و بدیهی است که وقتی تعداد زیادی از افراد جامعه واکسن تزریق می‌کنند، ممکن است تعداد بیشتری دچار عارضه شوند و یا حتی فوت کنند، درحالیکه این عوارض هیچ ارتباطی به واکسن نداشته و بحث انتساب عارضه و یا فوت آنها، حساسیت ویژه‌ای دارد.

یونسیان گفت: اگر بپذیریم که در کشور بر اساس نتایج سرشماری نفوس و مسکن (۱۳۹۵) به طور متوسط هر سال، ۵ در هزار نفر از مردم به علل مختلف فوت می‌کنند، انتظار داریم از یک میلیون نفر، در طول یکسال ۵ هزار نفر بدون اینکه آن را به یک علت بیرونی خاص و جدید منتسب کنیم، فوت کنند و اگر تغییری در مرگ مورد انتظار یعنی ۵ در هزار نفر، رخ دهد، قابل بررسی است. به عبارت دیگر، اگر طی یک ماه پس از واکسن زدن یک میلون نفر، ۴۰۰ نفر فوت کنند، این تعداد معادل همان نفراتی است که به سایر دلایل فوت می‌کرده اند (تقسیم ۵۰۰۰ بر ۱۲ ماه سال) و اگر نسبت بیش از این باشد باید به فرایند واکسیناسیون نسبت داده شود.

هر دارو یا واکسنی ممکن است عوارضی داشته باشد

او افزود: البته هر دارو یا واکسنی ممکن است عوارضی داشته باشد (این موضوع شامل دارو‌های گیاهی و سنتی نیز می‌شود) و نمی‌شود ادعا کرد دارو یا واکسنی ساخته شده که هیچ عارضه‌ای ندارد. بلکه باید دید خطرات استفاده از این دارو یا واکسن در برابر خطرات عدم استفاده از آن چگونه است؟.

 یونسیان تصریح کرد: ممکن است گزارش‌های پراکنده‌ای برسد که به عنوان نمونه یک بازیگر یا فرد معروف در سن ۸۷ سالگی دو هفته پس از تزریق واکسن، فوت کرده است. نه می‌شود گفت که، چون دو هفته پس از تزریق واکسن بوده، الزاما ناشی از واکسن است و نه نمی‌شود با سهل انگاری گفت که هیچ ارتباطی با واکسن ندارد.

عضو هیئت علمی دانشکده بهداشت دانشگاه علوم پزشکی تهران تصریح کرد: از مردم تقاضا داریم که وقتی گزارش‌هایی می‌بینند یا می‌شنوند که فردی پس از تزریق واکسن، فوت کرده دچار اضطراب نشوند، چون الزاما ارتباطی به تزریق واکسن ندارد کما اینکه اگر چنین رویکردی داشته باشیم باید بگوییم غذا خوردن و نفس کشیدن هم باعث مرگ می‌شود، چون از بین افرادی که غذا می‌خورند و نفس می‌شکند، روزانه حدود ۱۰۰۰ نفر در کشور فوت می‌کنند. اگر تعداد مرگ و میر در کشور از ۱۰۰۰ نفر به حد قابل ملاحظه (از نظر آماری معنی دار) افزایش پیدا کند، باید نگران شد.

او یادآوری کرد: یکی از وظایف متخصصان بهداشتی و اعضای هیئت علمی دانشگاه ها، رصد این موارد است و آن‌ها افراد مستقلی هستند که در شرکت‌های تولید کننده واکسن نیستند که تعارض منافع داشته باشند.

این استاد دانشگاه گفت: در خصوص واکسن آسترازنکا که گفته می‌شود از هر ۱۰۰ هزار نفر کمتر از یک نفر دچار لخته در ورید‌های مغزی می‌شود و از هر ۴ نفر فرد مبتلا به این عارضه هم یک نفر هم فوت می‌کند، یعنی اینکه از بین جمعیت بیش از ۱۰۰ هزار نفری که روزانه آلوده می‌شوند (همه موارد مراجعه نکرده و همه افرادی که مراجعه می‌کنند، تست نمی‌دهند و تست همه بیماران هم مثبت نمی‌شود) اگر همه این‌ها واکسن تزریق می‌کردند و آلودگی آن‌ها را نداشتیم، انتظار داشتیم که کمتر از یک نفر دچار عارضه فوق شود و تازه این یک نفر هم یک چهارم احتمال فوت دارد در حالیکه در حال حاضر روزانه شاهد مرگ صد‌ها نفر به دلیل ابتلا به این بیماری هستیم. کمتر از یک مرگ در روز به هیچ وجه قابل مقایسه با مرگ روزانه ۲۰۰ تا ۳۰۰ بیمار در کشور نیست.

 یونسیان گفت: عوارض واکسن به قدری کم و ناچیز است که قابل مقایسه با وضعیت کنونی مرگ و میر ناشی از بیماری کرونا نیست. ابتلا به بیماری کووید ۱۹ شانس ایجاد لخته در ورید مغز را ۴ برابر بیشتر از تزریق واکسن آسترازنکا افزایش می‌دهد و یا مصرف هورمون‌های جنسی که به خاطر درمان اختلالاتی یا مثلا برای درمان علائم و عوارض ناشی از یائسگی در زنان به کار می‌رود، شانس ایجاد لخته را به مراتب بیشتر افزایش می‌دهد.

عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران بیان کرد: نه تنها عوارض بیماری کووید ۱۹ چندین برابر احتمال ایجاد عارضه ایجاد لخته در ورید مغز را افزایش می‌دهد بلکه خیلی از فعالیت‌هایی که به عنوان فعالیت‌های روزمره پذیرفته ایم و دارو‌هایی که مورد استفاده قرار می‌گیرد، عوارضی بیش از عوارض تزریق واکسن دارند البته این دارو‌ها را کنار نمی‌گذاریم، چون فوایدی که از آن‌ها می‌بینیم به مراتب بیشتر از عوارض آن است. به همه این موارد، باید مرگ‌های بیماران مبتلا به سایر بیماری‌ها که خدمات مورد نیاز را دریافت نمی‌کنند، عوارض اقتصادی ناشی از تعطیلی‌ها که منجر به بروز مشکلات جسمی و روانی بی شماری می‌شود و بسیاری از موارد دیگر را هم اضافه کرد.

این استاد اپیدمیولوژی گفت: ما از دارو‌ها و واکسن‌هایی استفاده می‌کنیم که کفه منافع شان به مراتب، و ده‌ها و صد‌ها برابر بیشتر از عوارض شان باشد. این اصل در کارآزمایی‌های بالینی مورد توجه قرار می‌گیرد.

او با بیان اینکه رسالت رسانه‌ها اطلاع رسانی به جامعه است، گفت: اگر اطلاعاتی می‌خواهد به دست مصرف کننده برسد، خام باشد ممکن است قابلیت استفاده توسط مردم را نداشته باشد. نباید رسانه را سانسور یا محدود کرد، اما قبل از انتشار اخبار و تفسیر آن توسط مصرف کننده، باید پردازش شود. احتمال مرگ و یا یک عارضه پس از تزریق واکسن، ۰ و ۱ است و این سیگنال‌ها باید پردازش علمی و مستقل بدون ملاحظات سیاسی شوند و از حالت داده به حالت اطلاعات در بیایند و این پردازش وظیفه متخصصان گروه‌های پزشکی است. به عبارت دیگر، همانگونه که اعداد صفر و یکی که در کامپیوتر ایجاد می‌شوند قابل تفسیر نبوده و باید یک برنامه کامپیوتری آن‌ها را تبدیل به اطلاعات قابل فهم و قابل استفاده کند، در این جا هم این داده‌های خام باید توسط دانشمندان رشته‌های مربوطه پردازش شوند تا قابلیت فهم و استفاده توسط مردم و سیاستگذاران را پیدا کنند.

این استاد دانشگاه تاکید کرد: سازمان بهداشت جهانی علاقه‌مند است که مطالعه عوارض واکسن‌های جدید را بداند و آن‌ها را منتشر کند. در مورد بعضی از واکسن ها، اطلاعات کافی از عوارض نداریم، چون هنوز مورد استفاده گسترده قرار نگرفته اند. 

انتهای پیام/