به گزارش خبرنگار حوزه سیاست خارجی گروه سیاسی باشگاه خبرنگاران جوان، یکشنبه سوم مرداد ماه بود که «شیخ محمد بن عبدالرحمن آل ثانی» معاون نخست وزیر و وزیر امور خارجه قطر در یک سفر غیر منتظره تنها چند روز بعد از بازگشت از واشنگتن، به ایران سفر کرد. وی در ابتدا با محمدجواد ظریف همتای ایرانی خود دیدار کر و با یکدیگر گفت‌وگو و آخرین تحولات روابط دوجانبه و موضوعات مهم منطقه‌ای و بین‌المللی را مورد بحث و تبادل نظر قرار دادند.

ظریف به مناسبت عید قربان تلفنی با همتای قطری خود گفت‌وگو کرده بود، علاوه بر این اوایل اردیبهشت ماه نیز محمدجواد ظریف در سفر به چند کشور منطقه به دوحه رفت و با امیر قطر و همتای قطری دیدار و گفت‌وگو کرد.

 وزیر خارجه قطر سپس با «حجت الاسلام ابراهیم رئیسی»، رئیس جمهور منتخب ایران دیدار کرد. رئیسی در این دیدار با بیان اینکه دو ملت ایران و قطر، برادر دینی و شریک منطقه‌ای یکدیگر هستند، گفت که تهران به روابط با دوحه اهتمام ویژه‌ای دارد و اولویت سیاست خارجی دولت آینده همسایگان خواهند بود.

رئیس جمهور منتخب با اشاره به اینکه ایران ثابت کرده که دوست و شریکی مطمئن و قابل اتکاء است، تاکید کرد: اطمینان داشته باشید که ایران خیرخواه همسایگان خود است. ریشه بروز ناامنی در منطقه را باید در خارج از آن جستجو کرد، راه‌حل استقرار امنیت پایدار و ثبات منطقه‌ای همکاری کشور‌های منطقه بر اساس اعتماد متقابل سیاسی و نفی عملی دخالت بیگانگان در منطقه است. وزیر خارجه قطر نیز در این دیدار با تبریک پیروزی رئیسی و رساندن سلام امیر قطر به وی، اظهار کرد: قطر به دنبال همکاری برای تحکیم روابط دو جانبه و نیز تلاش برای تامین امنیت منطقه با همکاری جمهوری اسلامی ایران است.

 وزیر خارجه قطر پیش از تهران به واشنگتن رفته بود

سفر شیخ محمد بن عبدالرحمان الثانی معاون نخست وزیر و وزیر امور خارجه قطر به تهران در حالی انجام شد که وی  ۲۹ تیر ماه در واشنگتن با جیک سالیوان مشاور امنیت ملی کاخ سفید دیدار کرد و در ادامه  پنجشنبه ۳۱ تیر ماه هم با «آنتونی بلینکن»، همتای آمریکایی خود دیدار کرده و براساس گزارشات منتشر شده، وی در خصوص مسائل منطقه‌ای به خصوص افغانستان، ایران، سوریه و فلسطین با او گفت‌وگو کرده بود. آل ثانی در این گفت‌وگو بر لزوم نیاز فوری منطقه برای گفت‌وگوی آزاد و شفاف بین کشور‌های شورای همکاری خلیج فارس و ایران به جهت رسیدن ثبات در منطقه تاکید کرده بود.

بنا بر اعلام وزارت خارجه قطر در این دیدار، آن‌ها روابط دوجانبه میان این دو کشور، تحولات افغانستان، عراق، ایران، سوریه و فلسطین را بررسی کردند. وزیر خارجه قطر در این دیدار بر اهمیت تداوم همکاری دوجانبه در زمینه‌های مختلف تاکید کرد. مشاور امنیت ملی آمریکا نیز به سهم خود در این دیدار از نقش قطر در منطقه و میانجیگری موثر آن برای دست یافتن به راهکار‌های پایدار برای اختلافات تمجید کرد. معاون نخست وزیر و وزیر خارجه قطر در چارچوب سفرش به آمریکا درباره شماری از مسائل با تعدادی از مقامات آمریکایی بحث و تبادل نظر کرد.

مشاور امنیت ملی آمریکا نیز در این دیدار از نقش قطر در منطقه و میانجیگری موثر آن برای یافتن راه حل‌های پایدار برای درگیری‌ها و اختلافات تقدیر کرد. وزیر خارجه قطر همچنین در توئیتی نوشت: با مشاور امنیت ملی آمریکا برای بحث درباره روابط راهبردی قطر و آمریکا و تحولات مسائل منطقه‌ای و چالش‌های مشترک دیدار کردم. جزئیات بیشتری درباره محور‌های دیدار وزیر خارجه قطر با مقامات آمریکایی منتشر نشده است.

مقر فرماندهی مرکزی نیرو‌های آمریکایی در قطر قرار دارد. این مرکز بر اقدامات نظامی آمریکا در چند کشور از جمله سوریه، یمن، عراق و افغانستان نظارت دارد. ۱۳ هزار نظامی آمریکایی که اکثرا از نیروی هوایی هستند، در پایگاه «العدید» در ۳۰ کیلومتری جنوب غربی شهر دوحه مستقر هستند.

دلیل سفر وزیر خارجه قطر به تهران پس از بازگشت از واشنگتن چه بود؟

 سفر نماینده قطر به آمریکا و بعد به ایران در حالی صورت گرفت که تهران و واشنگتن برای احیاء توافقنامه هسته‌ای در حال گفت‌وگو‌های غیرمستقیم هستند. دوحه پیش از این از سال ۲۰۱۶ تمایل خود را برای تسهیل‌گری احیاء روابط ریاض و تهران نشان داده بود.

کامران کرمی کارشناس مسائل منطقه در گفت‌وگو با باشگاه خبرنگاران جوان، درباره سفر وزیر خارجه قطر به ایران، گفت که سفر ناگهانی وزیر خارجه قطر به تهران آن هم چند روز پس از سفر مقام قطری به واشنگتن، گمانه زنی‌ها در خصوص اهداف این سفر را افزایش داده است. به نظر می‌رسد در شرایط کنونی روابط ایران و آمریکا به خصوص مذاکرات احیاء برجام، جنگ یمن و مذاکرات ایران و عربستان سه محوری باشد که در دستور کار سفر شیخ محمد بن عبدالرحمن آل ثانی وزیر خارجه و معاون نخست وزیر قطر قرار گرفته است. سه محوری که در چند ماه اخیر موجبات فعال‌تر شدن سیاست خارجی دوحه در ارتباط با جمهوری اسلامی ایران را فراهم کرده است.

دوحه درگیر پرونده‌های متعارض و مناقشه برانگیز میان ایران و آمریکا و ایران و عربستان است

وی افزود: طبیعتا با توجه به نقش در حال افزایش قطر در دولت بایدن و مصالحه عربستان و قطر پس از چند سال محاصره، بتوان با درصد بالایی گفت که دوحه درگیر پرونده‌های متعارض و مناقشه برانگیز میان ایران و آمریکا از یکسو و ایران و عربستان سعودی از سوی دیگر شده است.

احیاء برجام؛ هدف مخفی سفر وزیر خارجه قطر به تهران

کرمی همچنین گفت که به نظر می‌رسد یکی از محور‌های مهم سفر وزیر امور خارجه قطر به تهران را بتوان در ارتباط با برجام ارزیابی کرد. از آخرین دور مذاکرات احیاء برجام در گراند هتل وین، بیش از یک ماه می‌گذرد و طرفین منتظر دور هفتم این گفت‌وگو‌ها ظرف روز‌ها و هفته‌های آینده هستند. عمده تحلیلگران متوقف شدن مذاکرات میان ایران و طرف‌های برجامی و آمریکا را در ارتباط با تغییر دولت و جابه‌جایی قدرت در ایران می‌دانند. اگرچه برخی از رسانه‌ها نیز اختلاف نظر‌ها میان طرفین به ویژه طرح درخواست‌های حداکثری را دلیل متوقف شدن این مذاکرات مطرح می‌کنند.

کارشناس مسائل منطقه معتقد است: همزمانی سفر وزیر خارجه قطر به واشنگتن و تهران در ارتباط با از سرگیری دور جدید مذاکرات برجامی بین ایران و طرف‌های غربی باشد. اگرچه برخی تحلیلگران پا را فراتر نهاده و معتقدند محور اصلی دیدار وزیر خارجه قطر از واشنگتن به تهران انتقال پیام بایدن به مقامات ارشد ایران در خصوص روابط دوجانبه و نه برجام است. به هر حال فارغ از این گمانه زنی‌ها، سفر ناگهانی وزیر خارجه قطر اولین و آخرین بار نخواهد بود و با توجه به ماهیت چالشی پرونده‌های مطروحه میان ایران و طرف‌های غربی و عربی، باز هم شاهد چنین سفر‌هایی در دولت جدید ایران خواهیم بود.

روابط ایران و عربستان؛ دغدغه دیگر قطر

چند وقتی است که بحث نشست‌ها و دیدار‌های مقامات تهران و ریاض مطرح می‌شود، این درحالی است که تهران و ریاض شش سال بود که روابطی خوبی نداشتند، اخیرا عربستان اعلام کرد که از گفت‌وگو با تهران استقبال می‌کند،  چند روز پس از استقبال عربستان از گفت‌وگو با تهران، دو مقام دولتی ایران از مذاکره بین تهران و ریاض استقبال کردند و تاکید کردند پیشرفت‌هایی هم به دست آمده است و این گفت‌وگوها تا به حداقل رساندن اختلاف‌نظرها ادامه پیدا می‌کند. تاکنون چند دور گفت‌وگو بین طرفین به میزبانی بغداد برگزار شده و قرار است دور بعدی این گفت‌وگوها در دولت جدید از سر گرفته شود.  

به نظر می‌رسد که با درگذشت پادشاه عمان و تغییر حکومت این کشور، قطر نقش میانجی بین ایران و جبهه مخالف را بر عهده گرفته است. این نقش به خصوص با بهبود روابط قطر و عربستان در ماه‌های اخیر قوی‌تر شده است. 

ایران و قطر روابط اقتصادی تنگاتنگی در زمینه‌های اقتصادی و به ویژه صنایع نفت و گاز دارند. ایران و قطر مشترکاً بزرگترین منبع گاز طبیعی جهان را کنترل می‌کنند. انگیزه‌های ایران و قطر به مقدار زیادی تحت تأثیر روابط اقتصادی با یکدیگر است. قطر ۱۳ درصد ذخیره ثابت شده گاز دارد و همچنین، هر روز ۶۵۰ میلیون متر مکعب گاز از قسمت خود تولید می‌کند. علاوه بر همکاری‌ها در زمینه نفت و گاز، این دو کشور همکاری‌هایی نیز در زمینه کشتیرانی دارند. از این رو، قطر می‌تواند یکی از بهترین گزینه‌ها برای پیشبرد مذاکرات صلح ایران و عربستان باشد.

از طرف دیگر، آن طورکه بلومبرگ نوشته آمریکای بایدن متوجه شده که رویارویی سخت‌گیرانه ترامپ با ایران درست نبوده و حالا می‌خواهد با ایران سازش کند. با وجود این، مذاکرات هسته‌ای در وین به خوبی پیش نرفته و دو طرف به مشکل برخورده اند، تا آنجا که مذاکرات مربوط به احیاء برجام به بعد از ورود ابراهیم رئیسی و تیمش به پاستور موکول شده است.

با این تفاسیر کارشناسان معتقدند که حالا آمریکا قصد دارد از طریق قطر و حل مناقشات منطقه‌ای حداقل بخشی از مشکلات با ایران را حل کند. بنابراین، می‌توان گفت که هم قطر و عربستان و هم آمریکا معتقدند با همراهی دیگری می‌توانند مشکلات خود با ایران را حل کنند. همین، شاید زمینه‌ای برای ایجاد یک اتحاد سه طرفه بین قطر- آمریکا و عربستان شود. اتحادیه‌ای که قطر آن را نمایندگی می‌کند، عربستان و آمریکا نیز پشت آن مخفی می‌شوند.

انتهای پیام/