به گزارش خبرنگار گروه استان های باشگاه خبرنگاران جوان از بیرجند، پدیده خشکسالی سالهاست مهمان دیار کویری خراسان جنوبی است و بیش از دو دهه است که این پدیده گلوی استان را می‌فشارد.

خراسان جنوبی سومین استان پهناور کشور است که بیش از یک سوم آن را بیابان تشکیل می‌دهد و آب و هوای گرم و خشک این دیار هم بر کویری بودن آن افزوده است.

کاهش بارندگی‌ها جدا از آسیب زدن به بخش کشاورزی و کاهش دیم کاری و سطح زیرکشت محصولات کشاورزی، ذخیره آب سد‌های مخزنی و تغذیه‌ای و حتی سازه‌های آبخیزداری استان را به شدت کاهش داده و ادامه حیات کشاورزی را با چالشی جدی مواجه کرده است.

زور ورودی سد‌ها به خروجی شان نمی‌رسد

آمار‌ها نشان می‌دهد با توجه به بارندگی‌های کم در خراسان جنوبی، ۷۰ درصد ظرفیت سد‌های خراسان جنوبی خالی است.

سروری مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای خراسان جنوبی در گفتگو با خبرنگار ما می‌گوید: حجم کل مخازن سد‌های استان ۵۸ میلیون متر مکعب است که هم اکنون این سد‌ها تنها ۱۵ میلیون متر مکعب آب دارند؛ این یعنی ۴۳ میلیون متر مکعب حجم مخازن خالی است.

او با اشاره به اینکه امسال آن حجم از بارندگی که سطح آب مخازن را بالا ببرد نداشتیم، بیان می‌کند: پارسال ۲۵ میلیون متر مکعب از مخازن سد‌ها پر بود و امسال بیش از ۳۰ درصد کاهش نسبت به پارسال داریم.

سروری تصریح می‌کند: امسال برداشت از سد‌ها از همان بارندگی‌های پارسال است و این موضوع یک هشدار برای کاهش دبی قنوات و کمبود آب برای کشاورزی است.

مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای خراسان جنوبی به کاهش ۴ برابری ذخیره آب سد نهرین طبس اشاره و بیان می‌کند: سد نهرین تأمین کننده آب شرب مردم طبس نیز هست که ۳ سالی بود پی در پی سر ریز می‌شد، اما امسال ذخیره این سد به زیر یک میلیون مترمکعب رسیده و این در حالی است که در مدت مشابه پارسال ذخیره آب این سد ۳ ونیم میلیون متر مکعب بوده است.

او با نگرانی از برداشت غیر مجاز آب از سد نهرین می‌گوید: در سال‌های اخیر ویلاسازی در طبس بسیار شده است و جدا از این موضوع افراد مقدار آب زیادی را برای آبیاری نخل هایشان استفاده می‌کنند و گرمای هوا هم مصرف آب را در طبس افزایش داده که این مسائل در کاهش ذخیره سد نهرین بی تأثیر نبوده است.

گرمای زیاد و تبخیر، آب سد‌ها را هدر داد

تبخیر سالانه آب در جهان ۷۰۰ میلی متر و در ایران برابر با ۲ هزار و ۱۰۰ میلی متر است و این موضوع نشان می‌دهد که تبخیر سالانه در ایران سه برابر متوسط تبخیر سالانه جهانی است و کمبود منابع آبی بسیار حاد‌تر و جدی‌تر است.

آمار‌ها نشان می‌دهد ۷۰ درصد منابع آب کشور از طریق تبخیر در دشت‌ها، کوه‌ها و پشت سد‌ها هدر می‌رود و براساس برآوردها، سالانه نزدیک به سه تا پنج میلیارد متر مکعب از آب پشت سد‌ها تبخیر می‌شود که باید کاهش یابد.

تبخیر آب در استان گرم و خشک خراسان جنوبی به دلیل شدت بالای تابش خورشید و گرمای بالای ۴۰ درجه بسیار اتفاق می‌افتد که نیاز است مسئولان فکری به حال تبخیر شدن آب‌های پشت سد‌ها کنند، زیرا در این گرمای هوا مقدار زیادی از آب‌های موجود تبخیر و به آسمان می‌روند.

بیشتر بخوانید

• تخصیص ۱۰۰ میلیارد تومان اعتبار برای مقابله با بیابان زایی
• خشک‌تر شدن گلوی کویر/ ذخیره آب سدها، امسال کمتر از پارسال
• جان زمین در خطر است/ آبخوان‌های هزار ساله ایران نفس هایشان به شماره افتاد

از مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای استان در خصوص برنامه ریزی برای جلوگیری از تبخیر آب سد‌ها پرسیدیم، او در پاسخ می‌گوید: هم اکنون برخی از کشور‌های اروپایی از توپک‌های ضد تبخیراستفاده می‌کنند، این توپک‌ها علاوه بر هزینه‌های بالایی که دارند از نظر زیست محیطی هم مشکل سازند، زیرا وجود این توپک‌ها در آب جلوی رسیدن نور و آفتاب به آب را می‌گیرد و سبب ایجاد باکتری در آب می‌شود.

گویا چند سال پیش هم یکی از دانشجویان خراسان جنوبی پایان نامه‌ای در خصوص تبخیر آب در سد‌های خراسان جنوبی نوشته و در آن استفاده از پنل‌های خورشیدی شناور را در سد‌های خراسان جنوبی پیشنهاد داده بود، این موضوع را که با مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای مطرح کردیم گفت: استفاده از این روش اگرچه خوب است اما بازهم توجیه اقتصادی ندارد، شاید اگر از این سد‌ها استفاده اختصاصی و پول ساز داشتیم می‌توانستیم از این روش استفاده کنیم. آن گاه بود که هم می‌توانستیم برق تولید کنیم و هم از تبخیر آب به مقدارزیادی جلوگیری کنیم.

جانمایی سد‌ها مشکلی ندارد / هر جا که آب بود، سد زدیم

کاهش حجم ورودی آب سد‌ها بار دیگر مسئله جانمایی اشتباه برخی سد‌ها را بر سر زبان‌ها انداخته است، در حالی که کارشناسان می‌گویند جانمایی اشتباه سد‌ها موجب هدررفت سیلاب شده، مسئولان وزارت نیرو مدعی هستند که اگر سد‌ها نبودند مدیریت سیلاب‌ها امکان پذیر نبود.

از مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای خراسان جنوبی این سؤال را پرسیدیم که آیا سد‌ها درست جانمایی شده اند و به خوبی سیلاب‌ها مهار می‌شوند یا نه که این چنین پاسخ گرفتیم: رودخانه‌ها آورده سالانه دارند و برای ساخت سدها، آمار‌های چند ساله آورده روخانه‌ها را بررسی و بعد از آن اقدام به ساخت می‌کنیم؛ تقریبا تمامی سد‌های استان در مکان‌هایی که رودخانه‌های پرآ ب وجود داشته، ساخته شده اند و تا جایی که توانستیم آن‌ها را مهار کردیم.

پاییزی بی باران در راه است

قصه پر غصه کمبود باران در خراسان جنوبی موضوعی است که هر ساله تکرار می‌شود، اما خساست آسمان، امسال نسبت به سال‌های گذشته کمی بیشتر شده که این موضوع، نگرانی مسئولین را هم به همراه داشته است.

خندان رو مدیر کل هواشناسی خراسان جنوبی به خبرنگار ما می‌گوید: با توجه به پیشی بینی‌های صادر شده، امسال با پاییزی خشک و بی باران روبرو خواهیم شد.

او با اشاره به اینکه پدیده کم بارانی تقریبا در تمام نقاط کشور در پاییز امسال رخ خواهد داد، افزود: این موضوع امسال در شرق کشور از جمله استان‌های خراسان جنوبی و سیستان و بلوچستان بیشتر احساس خواهد شد و تا پایان آبان ماه بارش باران از حد معمول هم پایین‌تر خواهد آمد.

خندان رو با بیان اینکه از ابتدای سال تنها میانگین ۶۱ میلیمتر بارندگی در استان ثبت شده است اظهار کرد: این میزان بارندگی نسبت به بلند مدت ۴۶ درصد و نسبت به مدت مشابه ۶۲ درصد کاهش داشته است.

خبر بارش کم باران در پاییز امسال، بیش از پیش خشک شدن سد‌های استان را به دنبال دارد. موضوعی که اگر مصرف آن مدیریت نشود، وضعیت آبی سد‌های استان در چند ماه آینده بسیار نگران کننده خواهد بود.

نفس سد حاجی آباد زیرکوه، به شماره افتاد

سد حاجی آباد زیرکوه از جمله سد‌هایی است که در خراسان جنوبی در آن پرورش ماهی صورت می‌گیرد و چرخ زندگی افراد زیادی از این شغل می‌چرخد؛ کم شدن آب این سد ضرر‌های زیادی را به تولید کنندگان ماهی این منطقه وارد کرده است؛ بدون شک با کم شدن آب در سد حاجی آباد شهرستان زیرکوه، طی هفته‌های آینده این سد به طور کلی خشک و ماهی‌های زیادی تلف خواهند شد.

رضایی یکی از فعالان اقتصادی و تولیدکنندگان زیرکوهی است که امسال در سد حاجی آباد تعداد ۱۰۰ هزار بچه ماهی از نوع فیتوفاک، آمور، کپور و بیگهد برای پرورش رها کرده بود.

او که سرمایه اش را به دلیل خشک شدن آب سد از دست رفته می‌بیند می‌گوید: پایین آمدن سطح آب و تراکم بالای ماهی، وجود لای و لجن در بستر سد، تزریق نشدن آب به دلیل کاهش نزولات آسمانی در۶ ماه گذشته باعث بالا رفتن شوری آب، کاهش شدید اکسیژن و در نتیجه تولید گاز‌های مضر شده که این امر منجر به تلفات ماهی‌ها شده است.

رضایی با بیان اینکه ماهی فیتوفاک به دلیل شنا در نقاط کم عمق و نبود اکسیژن کافی تلفات بیشتری داشته است اظهار می‌کند: تاکنون حدود ۵۵ هزار قطعه ماهی با میانگین وزن ۲۵۰ گرم در گل و لای گیر کرده و تلف شده اند و وزن کلی این ماهیان ۱۳ تن به ارزش ریالی حدود ۴ میلیارد ریال است.

کاهش ۷۹ درصدی ذخیره سازه‌ها/ بند‌های خاکی هم از خشکسالی در امان نماندند

ذخیره آب و کنترل رواناب در خراسان جنوبی از پاییز پارسال تا بهار امسال در مقایسه با مدت مشابه سال زراعی ۱۳۹۹-۱۳۹۸ هفتاد و نه درصد کاهش یافته است.

یوسفی معاون آبخیزداری اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری خراسان جنوبی می‌گوید: در سال زراعی ۱۳۹۹-۱۳۹۸، ۷۶ میلیون و ۴۹۶ هزار و ۵۶۰ مترمکعب رواناب پشت سازه‌های آبخیزداری استان ذخیره سازی و کنترل شد که این میزان در سال زراعی امسال به ۱۶ میلیون و ۲۴۸ مترمکعب کاهش یافته است.

نصرآبادی مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری خراسان جنوبی نیز با اعلام افزایش ۸ برابری اعتبارات آبخیزداری می‌گوید: امسال از محل اعتبارات ملی محرومیت‌زدایی، هزار میلیارد تومان برای اجرای پروژه‌های آبخیزداری کشور در نظر گرفته شده که سهم خراسان جنوبی از این رقم ۹۹ میلیارد تومان اعلام شده است.

اعتباری که در صورت تخصیص کامل می‌تواند نوید بخش شتاب گرفتن نهضت ساخت سازه‌های آبخیزداری و جلوگیری از هدررفت رواناب‌ها باشد.

نبض سد‌ها کند می‌زند / مسئولان و مردم هوشیار باشند

وضعیت سد‌ها و سازه‌های آبخیزداری خراسان جنوبی به گونه‌ای است که باید هم مسئولان و هم مردم پای کار بیایند تا وضعیت از این آشفته‌تر نشود.

هم اکنون ۸ سد مخزنی و دو هزار و ۱۵۳ سازه آبخیزداری در استان وجود دارد که برای مهار سیلاب ساخته شده‌اند، این در حالی است که سالانه از ۷۰۰ میلیون متر مکعب روان آب در استان حدود یک سوم آن به سمت نواحی مرزی استان جریان می‌یابد.

کارشناسان معتقدند ساخت سد‌های بزرگ، دیگر چاره بقای کشاورزی نیست و نیاز است که ساز‌های آبخیزداری بیشتری در خراسان جنوبی که استانی کویری است، ساخته شود تا حجم زیاد رواناب‌ها از دست نرود و بتوان آن را ذخیره کرد.

توسعه سامانه‌های نوین آبیاری و کنار گذاشتن روش آبیاری غرقابی نیز می‌تواند کشاورزان را به ادامه حیات کشاورزی امیدوار کند، در این میان شرکت آب منطقه‌ای هم باید جدی‌تر از گذشته جلوی برداشت غیر مجاز آب از چاه‌های کشاورزی را بگیرد تا سفره‌های زیرزمینی بیش از این خالی‌تر نشوند.

گزارش از زهرا رضوانیان

انتهای پیام/ س