از گذشته‌های دور کشتی پهلوانی و ورزش زورخانه‌ای به جوانمردی معطوف بوده و بیشتر کسانی که در زورخانه‌ها حاضر می‌شدند دارای خصوصیاتی مانند مروت، جوانمردی و پهلوانی بودند؛ این ورزش کهن و با قدمت که به نام ایران در فهرست میراث معنوی یونسکو نیز ثبت جهانی شده دارای خصوصیات بسیار ویژه‌ای است.

یکی از این ویژگی‌های ارزشمند آیین زورخانه‌گردی در ماه‌مبارک رمضان است؛ آیینی که با هدف گسترش و نشر ورزش ملی و مذهبی باستانی و ترویج فرهنگ پهلوانی به‌همراه اتحاد، انسجام و وحدت باستانی‌کاران زورخانه‌های شهرستان‌ها و استان‌ها، همچنین کمک‌های مادی و معنوی به مرشد‌ها و زندانیان در ماه‌رمضان برگزار می‌شود.

بهار ورزش در ماه‌رمضان، ورزش زورخانه‌ای است

جلال زهرایی رئیس هیئت کشتی پهلوانی و ورزش زورخانه‌ای استان اصفهان درخصوص آیین زورخانه‌گردی در ماه‌مبارک رمضان گفت: زورخانه‌گردی در ماه‌مبارک رمضان از زمان قدیم مرسوم بوده؛ می‌گویند بهار قرآن، ماه‌رمضان و بهار ورزش کشور، ورزش زورخانه‌ای به خصوص در ماه‌رمضان است، چون جنب و جوش، تحرک و پویایی در ورزش ایجاد می‌شود و همه به‌عنوان آیین سنتی، صله‌رحم را می‌شناسند و در ماه‌رمضان به‌جا می‌آورند.

او گفت: طبق روال، هیئت استان امسال نیز تعداد زورخانه‌هایی را که میزبان مراسم زورخانه گردی هستند افزایش داد، حتی شهرستان‌های اطراف را نیز وارد برنامه کردیم و بر این اساس هر شب در یکی از زورخانه‌ها حضور پیدا می‌کنیم.

در سنت زورخانه‌گردی دسته‌های مختلفی از مردم دور هم جمع می‌شوند و این رسم مربوط به دسته خاصی نیست و خروش همگانی به شمار می‌آید.

به گفته رئیس هیئت کشتی پهلوانی و ورزش زورخانه‌ای استان اصفهان، کمیته‌های بررسی این هیئت، روی موضوع عملکرد و ظرفیت شهرستان‌ها اشراف دارند و امیدوارند برنامه‌ای که با هدف همبستگی و همدلی ایجاد شده به‌طور کامل اتفاق افتاده باشد.

در ماه مبارک رمضان، دید و بازدید‌ها در دستور کار ورزشکاران و پهلوانان قرار می‌گیرد؛ بیشتر زورخانه‌دار‌ها و ورزشکارانشان مکان ورزش را تعطیل می‌کنند و در هر شب به زورخانه‌ای می‌روند تا این سنت را به‌جا بیاورند.

آیین زورخانه‌گردی از اواسط فروردین و از زورخانه صاحب‌الزمان (عج) با استقبال چشمگیر اصفهانی‌ها و با حضور هیئت‌های مذهبی و ورزشکاران باستانی آغاز شد. این افراد ساعت ۲۱ هر شب به یکی از زورخانه‌های شهر می‌روند.

کمک‌های مادی و معنوی به زورخانه‌داران و زندانیان

زهرایی می‌گوید: در زورخانه‌ها ورزشکاران به‌اجرای برنامه‌ها و ورزش‌های پهلوانی و سنتی می‌پردازند؛ همچنین از طریق سَردَم به آن زورخانه کمک‌های مالی می‌شود.

به گفته او، یکی دیگر از برنامه‌ها آیین گل‌ریزان است که صرف کمک به مستمندان و آزادی زندانیان جرایم غیرعمد می‌شود و در شب‌های ماه مبارک رمضان در چند شهرستان استان اصفهان برگزار شده است.

رئیس هیئت کشتی پهلوانی و ورزش زورخانه‌ای استان اصفهان می‌گوید: در بیشتر زورخانه‌ها آیین سنتی و ایرانی زورخانه‌ای مورد استقبال قرار گرفته و حتی زورخانه‌هایی که در تقویم برنامه‌های ما نبوده‌اند نیز در این مراسم مشارکت کرد اند.

طرح زورخانه‌گردی در شب‌های ماه‌مبارک رمضان از سال ۱۳۸۶ در اصفهان به‌راه افتاده و امسال پانزدهمین سالی است که برگزار می‌شود.

صله‌رحم اصلی‌ترین هدف زورخانه‌گردی در ماه‌رمضان

حسین صادقی مسئول کمیته توسعه آکادمی هیئت کشتی پهلوانی و ورزش زورخانه‌ای استان اصفهان گفت: زورخانه‌گردی و صله‌ارحام رفقای ورزشی برای با خبر شدن از حال یکدیگر که در اصل شب‌دخل مرشد خوانده می‌شود، از آیین‌هایی است که در ماه مبارک رمضان رونق می‌گیرد.

او گفت: در این برنامه  ورزشکارانی که توانایی اجرا دارند به‌همراه رفقایی که اهل کمک هستند به زورخانه‌ها می‌روند و مرشد‌ها را تکریم می‌کنند و حق سردم به ذکرخانه داده می‌شود.

مسئول کمیته توسعه آکادمی هیئت کشتی پهلوانی و ورزش زورخانه‌ای استان اصفهان معتقد است  هدف اصل این کار فرهنگ‌سازی است و دوستی را میان شهر‌ها و شهرستان‌ها ایجاد می‌کند، چون تنها زمانی که هیچ‌گونه مشکلی بین افراد وجود ندارد ماه مبارک رمضان است.

زورخانه‌گردی در نگاه اهالی ورزش باستانی و پهلوانی، نوعی صله‌رحم به شمار می‌آید، با این تفاوت که برای نیازمندان کمک‌های مادی جمع آوری می‌شود و برای افرادی مانند زندانیان جرائم غیر عمد گلریزان می‌کنند.

به گفته صادقی زورخانه جایگاه و آوردگاه ورزش پهلوانی است. اگر قرار باشد در فضای‌باز هم مراسم برگزار شود مشکلی نیست، اما گود زورخانه‌ها مقدس است.

او معتقد است  زمین‌ها فرقی نمی‌کند، ورزشکار هرجایی باشد باید رفتار درستی داشته باشد و احترام‌ها حفظ شود؛ قبله ورزش پهلوانی مرشد است و هر عملیاتی به‌سمت جایگاه مرشد یا سردم باشد و آداب صحیح رعایت شود.

زورخانه‌های مولا علی (ع) در ضلع‌جنوبی بوستان کمال، زورخانه سینا در خیابان نشاط، زورخانه علی‌قلی‌آقا در خیابان مسجد سید، زورخانه شهدای دستگرد در محله دستگرد، زورخانه گردان رهنان در محله رهنان، زورخانه سیدالشهدا (ع) در جوی‌آباد، شهدای دهنو در محله دهنو و گلستان در خیابان لسان‌الارض از جمله زورخانه‌هایی هستند که در ماه‌مبارک رمضان امسال آیین سنتی و زورخانه‌گردی را با حضور ورزشکاران و پیشکسوتان برگزار می‌کنند.

نیازی به کمک سایر دستگاه‌ها به ورزش زورخانه‌ای نیست

مسئول توسعه آکادمی هیئت کشتی پهلوانی و ورزش زورخانه‌ای استان اصفهان می‌گوید: نیازی به حضور دستگاه‌هایی مانند شهرداری برای کمک به کشتی پهلوانی و ورزش زورخانه‌ای نیست، این ورزش، مردمی‌ست و ادارات و سازمان‌ها به آن وارد نشوند بهتر است.

صادقی معتقد است هر کاری که دستگاه‌ها به آن ورود کردند از مردمی‌بودنش کاسته‌اند؛ فرهنگ پهلوانی نباید با فرهنگ تفکرات دستگاه‌هایی مانند شهرداری یکی شود؛ شهرداری‌ها وارد این داستان شده‌اند، اما ضد فرهنگ پهلوانی عمل می‌شود؛ نگاه ادارات و سازمان‌ها کارمندی است، اما ورزش زورخانه‌ای فضای متفاوتی دارد.

زورخانه‌گردی، قدمتی ۷۰۰ ساله دارد

سید رضا اخروی پیشکسوت کشتی پهلوانی و ورزش زورخانه‌ای استان اصفهان گفت: طرح زورخانه‌گردی که قدمت ۷۰۰ ساله دارد، شب‌های ماه‌مبارک رمضان در بیشتر زورخانه‌های استان اصفهان برگزار می‌شود، به این ترتیب که هر شب ورزشکاران به همراه مرشد خود به یکی از زورخانه‌ها می‌روند و میزبانان در حضور میهمانانش به حرکات ورزشی می‌پردازند.

او گفت: به طور متوسط ۵۰ نفر از ورزشکاران در آیین زورخانه‌گردی به‌طور جدی شرکت می‌کنند و هر شب اصفهان حتی میزبان ورزشکاران شهر‌ها و شهرستان‌های هم‌جوار خود می‌شود.

هیئت کشتی پهلوانی و ورزش زورخانه‌ای ۱۰ روز قبل از ماه‌مبارک رمضان فهرستی تهیه و شب‌هایی را که زورخانه گردی برگزار می‌شود اطلاع رسانی می‌کند.

پیشکسوت کشتی پهلوانی و ورزش زورخانه‌ای استان اصفهان می‌گوید: طرح شبانه زورخانه‌گردی با نام خدا شروع می‌شود، با مدح و منقبت مولا علی (ع) ادامه و با دعا و نیایش پایان می‌یابد و علاوه‌بر حضور پیشکسوتان، ورزشکاران سایر زورخانه‌های استان و شهرستان‌ها، از سایر استان‌ها نیز برای به‌جا آوردن آیین سنتی صله‌رحم و فرهنگ احترام‌گذاری به یک استان مشخص می‌روند.

حرکات تخصصی با ترتیبی خاص

به گفته اخروی، شنا، نرمش و خم‌گیری، میل گرفتن، پا زدن، چرخیدن، کباده‌زدن و سنگ‌گرفتن در گود زورخانه با نظم و ترتیب خاصی اجرا می‌شود. در شروع، عوض شدن حرکات ورزشکاران و پایان ورزش هم مرشد زنگ زورخانه را به صدا در می‌آورد.

او می‌گوید: محتوای اشعاری که مرشد در این آیین‌ها برای ورزشکاران درون گود و در حضور سایر ورزشکاران و پیشکسوتان می‌خواند پند و اندرز، شاهنامه، مناسبتی (اعیاد، شهادت و تولد ائمه علیهم السلام) و مدح و ستایش است.

همانطور که زورخانه‌ها در فرهنگ مردم اصفهان و ایران، به‌عنوان مکانی برای گردهمایی شهروندان، ورزش‌های باستانی، پرداختن به امور مذهبی، تمرین جوانمردی و کمک‌های خیرخواهانه به نیازمندان و درماندگان شناخته می‌شود باید امیدوار بود پرداختن به آیین‌هایی همچون زورخانه‌گردی به ترویج کشتی پهلوانی و ورزش زورخانه‌ای کمک کند تا این ورزش باستانی و چند هزار ساله نه تنها از یاد مردم نرود و با گذشت زمان به رونق آن اضافه شود.

گزارش از علی کریمی