استان چهارمحال و بختیاری، با تاریخ و تمدن کهن و دیرینه، یکی از استان‌های تاریخی کشور محسوب می‌شود؛ تاریخ چهارمحال بختیاری در حقیقت همان تاریخ هزاران ساله قوم بختیاری است که از دوران باستان تاکنون در چندین استان از جمله چهارمحال بختیاری، خوزستان، اصفهان،  لرستان، کهگیلویه بویر احمد و.. سکونت داشتند.

"چهارمحــال" که حداقل از قرن ششــم هجری قمری بدین نام شــهرت داشــته اســت؛ شامل محــال چهارگانه «لار (رار) کیار (کلار) میزدج (مزدج) و گندمان (کندمان) است.

"بختیــاری" هــم نــام یــک ایــل و هــم نــام یک منطقــه جغرافیایی اســت که به دلیل اســتقرار بخشــی از ایــل بختیاری در ایــن منطقه بدین نام خوانده می‌شود.

از عصــر صفویــه در متــون و بخشــنامه‌های دولتــی بــه دو منطقــه «چهــار محــال» و «بختیــاری» اشــاره شــده اســت. ایــن مناطــق در طــول تار یــخ بــه لحــاظ ســیر تحــولات تقســیمات کشــوری، فــراز و نشــیب‌های زیــادی را پشــت ســر گذاشــته اند تــا آن کــه بــا تصویــب قانــون ایــالات و ولایــات در ســال ۱۲۸۵ هـــ. ش. تــا حــدودی وضــع کنونــی چهار محال و بختیاری تثبیت شد.

کهن تریــن آثــار اســتقرار و ســکونت انســان نخســتین در ایــن منطقــه بــه هــزاره هفتــم پیــش از میلاد مســیح می‌رســد؛ بــر اســاس کتیبه هــا و ســنگ نبشــته‌های تاریخــی، منطقــه چهارمحــال و بختیــاری از زمــان پادشــاهی کــورش هخامنشــی جامعــه‌ای مدنــی بوده اســت.

ایــن ســرزمین یکــی از قدیمی تریــن نقــاط آباد و مســکونی مرکــزی ایــران بــوده و در دوران عیلامیان و هخامنشــیان از اهمیت خاصی برخوردار بوده اســت.

بایگانی ۶۰۰ سند بنا‌های تاریخی در چهارمحال و بختیاری

۶۰۰ سند و مدرک از بنا‌های تاریخی چهارمحال و بختیاری بایگانی الکترونیکی شده است.

آقای جولایی رئیس گروه حفظ و احیای میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی استان گفت: این اسناد و مدارک براساس برنامه ملی یکپارچه‌سازی اسناد تاریخی انجام و در سامانه جامع پرونده الکترونیک میراث‌فرهنگی کشور بارگذاری شد.

امسال بایگانی دیجیتالی و الکترونیکی اسناد و مدارک بنا‌های تاریخی این استان با هدف حفاظت از میراث گذشتگان ادامه دارد.

در دوران‌های مختلف افرادی وجود دارند که همواره آرزوی یک شبه پولدار شدن را در سر می‌پرورانند، این افراد گاهی قربانی حرص و طمع خود شده و در مسیر تجاوز به آثار تاریخی و فرهنگی قرار می‌گیرند و با استفاده از وسایلی همچون گنج‌یاب دست به حفاری در حریم آثار باستانی یا اماکنی که احتمال می‌دهند شی ارزشمندی در آن یافت شود، می‌زنند.

طبق قانون هر گونه حفاری، تخریب و دست‌کاری در آثار باستانی کشور جرم محسوب می‌شود و باید افراد از این موضوع آگاه باشند تا ناخواسته مرتکب جرم نشوند.

اما در این بین افرادی وجود دارند که با علم به این موضوع دست به چنین اعمالی می‌زنند، پس باید قوانین و مجازات سخت‌گیرانه‌ای برای این افراد وجود داشته باشد تا کمتر شاهد تجاوز به میراث ماندگار و شناسنامه کشور باشیم.

هرچند اقدامات حفاظتی و مراقبتی برای حفظ و حراست از آثار تاریخی با تشکیل یگان‌های حفاظت میراث فرهنگی انجام شده است، اما این اقدامات و تلاش شبانه روزی نیرو‌های این یگان‌ها زمانی اثر بخش خواهد بود که نگهداری، حفظ و حراست از آثار تاریخی و میراث فرهنگی را مردمی و فرهنگ نگهداری از این اثار در جامعه تبیین شود.

سال‌هاست آدم‌ها با بیل و کلنگ، خانه و آشیانه را ترک گفته و شاید فکر کنید دیگر دنبال گنج رفتن منسوخ شده، اما همچنان در گوشه کنار استان، نفراتی مشغول یافتن گنج هستند.

اثرگذاری مردم محلی در ناکام ماندن باند‌های حفاری غیرمجاز آثار باستانی

آثار تاریخی و فرهنگی به منزله شناسنامه و هویت یک کشور هستند، بنابراین حفاظت و حراست از آن اصلی مهم و خطیر است؛ تاثر مردم محلی در ناکام ماندن باند‌های حفاری غیرمجازی آثار باستانی در استان چهارمحال و بختیاری زیاد است.

علیرضا جیلان، مدیرکل میراث‌فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری چهارمحال و بختیاری گفت: نقاط باستانی بسیاری در استان وجود دارد که همه ثبت ملی شده‌اند.

کار نیرو‌های یگان حفاظت میراث فرهنگی استان حفاظت و حراست از اماکن تاریخی و تپه‌های باستانی است؛ نیرو‌های یگان حفاظت از طریق مردم محلی از حفاری‌های غیر مجاز مطلع می‌شوند و حفاری‌های غیرمجازی که قرار بود انجام شود با حساسیت مردم محلی ناکام مانده است.

در موارد اخیر حفاری‌های غیرمجاز نیرو‌های یگان‌حفاظت به همراه مسئولان مربوطه در محل حضور پیدا کردند تا اجازه ندهند اتفاقی ناخوشایندی رخ دهد.

۱۰ باند حفاری غیر مجاز در استان متلاشی شد

کوروش باباییان، معاون میراث فرهنگی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری چهارمحال و بختیاری گفت: جهت حفاطت از میراث فرهنگی استان، ۲۲ نیروی آموزش دیده در یگان حفاظت میراث فرهنگی چهارمحال و بختیاری فعالیت دارند.

بیشتر بخوانید

• پیوند تاریخ با طبیعت در چهارمحال و بختیاری

پارسال ۱۰ باند حفاری غیر مجاز در استان متلاشی و ۵۱ نفر دستگیر شدند؛ در سال ۱۴۰۰ تعداد ۲۱ هزار و ۵۷۳ مورد سرکشی از آثار تاریخی استان چهارمحال و بختیاری توسط یگان حفاظت میراث فرهنگی استان انجام شده است.

در سال ۱۳۹۹ نیز یگان حفاظت میراث فرهنگی استان چهارمحال و بختیاری، ۲۷ مورد اخطاریه صادر کرده است، ۷ مورد کشفیات و ۹ مورد حفاری غیرمجاز نیز توسط یگان حفاظت میراث فرهنگی استان شناسایی شد؛ پرونده متخلفان در مراجع قضایی پیگیری می‌شود.

آنچه مسلم است، بخش عمده‌ای از تخریب میراث فرهنگی که به دست متخلفان انجام می‌شود از روی ناآگاهی صورت می‌گیرد، با افزایش آگاهی و بیدار کردن وجدان و حس ملی‌گرایی در مردم می‌توان نه تنها حجم زیادی از تخریب‌های این حوزه را کاهش داد بلکه از وجدان بیدار مردم در جهت حمایت و صیانت از پیشینه تاریخی و فرهنگی خود نیز استفاده کرد.

ثبت ملی ۱۹۸ بنای تاریخی چهارمحال و بختیاری

آقای جولایی رئیس گروه حفظ و احیای اداره‌کل میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی چهارمحال و بختیاری گفت: هم‌اکنون ۱۹۸ بنای تاریخی این استان در فهرست آثار ملی ایران ثبت شده است.

این بنا‌های تاریخی شامل مسجد، قلعه، آرامگاه، گرمابه، پُل، کاروانسرا، بیمارستان، خانه، مدرسه، سیلو، عصارخانه، آسیاب، باغ، حسینیه، آب‌انبار، قنات و غسالخانه است.

قدمت این آثار تاریخی متعلق به دوران اسلامی، اتابکان، تیموریان، ایلخانیان، افشاریه، صفویه، قاجاریه و پهلوی تعلق دارد.

بیش از ۲۰ قلعه تاریخی در چهارمحال و بختیاری وجود دارد که از این تعداد هم‌اکنون وضعیت ۹ قلعه چالشتر، فرخشهر و شمس‌آباد، در شهرستان شهرکرد، بارده در شهرستان بن، جونقان در شهرستان فارسان، دزک، سورک و شلمزار در شهرستان کیار و فرادنبه در شهرستان بروجن نسبت به بقیه بنا‌های تاریخی استان بهتر است.

آنچه تاریخ از غارت‌گران هویت و تخریب‌گران تاریخ تمدن خواهد پرسید این است که چه بهایی در مقابل این جنایت و تعرض به فرهنگ و تاریخ گرفتند؟ چه چیزی باعث می‌شود که افرادی برای کسب مادیات، میراث خود را غارت کرده و آن را به بهای ناچیزی به حراج بگذارند؟ آن هم تمدنی که در طول تاریخ هزاران نفر از فرزندان رشید خود را در راه حفظ و حراست از خاک، فرهنگ و تاریخ این مرز و بوم از دست داده است؛ کسانی که با خون خود خاک تشنه این سرزمین کهن را سیراب کردند و از هر گزندی محفوظ نگه داشتند.