طی روز‌های گذشته، آمریکا با تصویب دو طرح ضد ایرانی در مجلس سنای این کشور سنگ اندازی در مسیر مذاکرات را شروع کرده است. سنای آمریکا چهارشنبه گذشته، طرح حفظ تحریم‌ها علیه بانک مرکزی ایران که با هدف محدودسازی همکاری‌های تهران - پکن به مجلس سنای آمریکا ارائه شده بود و همینطور طرح دیگری را با هدف جلوگیری از رفع تحریم‌های سپاه پاسداران انقلاب اسلامی به تصویب رساند. اگرچه این طرح‌ها الزام‌آور نیستند، اما سناتور‌های آمریکایی در تلاشند که این طرح را به قانون تبدیل کنند. کارشناسان بر این باورند که اگر این طرح‌ها به قانون تبدیل شوند می‌تواند روند مذاکرات هسته‌ای ایران را پیچیده‌تر کند. نبود عزم جدی در طرف آمریکایی و عدم اتخاذ تصمیم به موقع، روند دستیابی به توافق را مختل کرده است. آمریکایی‌ها از یک طرف از توافق قریب الوقوع حرف می‌زنند و از طرف دیگر با تصویب لایحه‌های ضد ایرانی و خواسته‌های فرابرجامی مسیر مذاکرات را به بیراهه می‌کشانند. در ادامه، کارشکنی طرف آمریکایی در پیشبرد مذاکرات را بررسی می‌کنیم.

طرح‌های ضد ایرانی سنا، سنگ اندازی آمریکایی‌ها در مسیر توافق

نخستین طرح ضد ایرانی سنای آمریکا که با پیشنهاد «تد کروز» سناتور جمهوری خواه این کشور به سنا ارائه شد، بر حفظ تحریم‌های «مرتبط با تروریسم» علیه جمهوری اسلامی ایران تاکید می‌کرد. این طرح با ۸۶ رأی مثبت در برابر ۱۲ رأی منفی به تصویب رسید. محدودسازی همکاری‌های ایران و چین از دیگر اهداف این طرح است. تد کروز در متقاعد کردن سناتور‌ها به دادن رأی مثبت به این لایحه با طرح اتهاماتی علیه ایران مدعی شد: «ایران نخستین حامی تروریسم دولتی در جهان است. اگر شما از تحریم‌های تروریستی علیه سپاه حمایت می‌کنید، باید به این طرح رأی مثبت دهید.» به رغم ادعای مقامات آمریکایی برای تمایل به احیای برجام، دومین طرح ضد ایرانی نیز در سنا به تصویب رسید. بر این اساس، سنای آمریکا با تصویب طرحی غیرالزام‌آور از دولت بایدن خواست در صورت احیای برجام، سپاه پاسداران همچنان در فهرست تحریم‌ها بماند و برنامه موشکی و فعالیت‌های منطقه‌ای ایران هم جز توافق باشد. این طرح به پیشنهاد «جیمز لنکفورد» سناتور جمهوری خواه از ایالت اوکلاهاما ارائه شد و ۶۲ سناتور از ۱۰۰ سناتور سنای آمریکا این طرح را تایید کردند. به گفته ناظران، رای سناتور‌های دموکرات به این طرح که خواسته‌های فرابرجامی را پیش می‌کشد، ارسال هشداری به دولت بایدن برای عدم احیای برجام است. چندی پیش نیز مجلس نمایندگان آمریکا طرحی موسوم به «قانون توقف پهپاد‌های ایرانی» را تصویب کرد. در بخشی از این طرح آمده است که «اشخاص و نهاد‌هایی که آگاهانه در تامین، فروش یا انتقال سلاح و تجهیزات به ایران یا از ایران مشارکت داشته باشند، تحریم خواهند شد.» تحلیلگران معتقدند که این اقدام مجلس نمایندگان آمریکا که در بحبوحه مذاکرات وین رخ می‌دهد، گره دستیابی به توافق را کورتر می‌کند. تصویب طرح‌های ضد ایرانی در تضاد آشکار با اظهارات مقامات آمریکایی است. جو بایدن، رئیس جمهور آمریکا پیش از این اعلام کرده بود که مایل است به توافق با ایران بازگردد و برخی از تحریم‌های آمریکا را کاهش دهد. اما توپ را در زمین ایران انداخت و رسیدن به توافق را مشروط بر پایبندی تهران به تعهدات خود اعلام کرد. کاخ سفید نیز با تاکید بر این موضع طی بیانیه‌ای اعلام کرد که «پیشرفت قابل توجهی» در مذاکرات حاصل شده و در صورتی که ایران در این مورد «جدییت» نشان دهد، توافق ظرف چند روز ممکن خواهد بود. با این حال، تحلیلگران سیاسی از بلاتکلیفی آمریکا درباره توافق خبر می‌دهند. به گزارش نشریه «فارن پالسی»، آمریکا در حال حاضر سیاست جامع و منسجمی در مورد ایران ندارد؛ بدون پایه و اساس سیاسی و تکه تکه پیش می‌رود. به باور نویسنده این گزارش، محدود کردن ایران امری دست نیافتنی است و مقامات آمریکایی باید در اتخاذ تصمیم درست و نشان دادن عزمی راسخ برای پیشبرد مذاکرات تلاش کنند.

خواسته ایران مشخص است: صیانت کامل و جامع از حقوق ملت

حسین امیرعبداللهیان، وزیر امور خارجه کشورمان بار‌ها اعلام کرده که هدف تهران از مذاکرات وین دستیابی به یک توافق قوی و پایدار است و با دعوت از طرف آمریکایی به واقع‌بینی، تاکید کرده که رفع تحریم‌ها در همه بخش‌ها و گرفتن ضمانت‌های اقتصادی یکی از مهم‌ترین نکات در دستورکار ایران است. به گفته امیرعبداللهیان، طرف آمریکایی به خوبی از خطوط قرمز ایران آگاه است و ایران به مذاکرات ادامه می‌دهد. وزیر امور خارجه کشورمان در تماس تلفنی با گوترش، دبیرکل سازمان ملل هم تاکید کرده بود در زمینه توافق هسته‌ای توپ در زمین آمریکاست و برای حصول نتیجه، طرف مقابل باید از خود جدیت نشان دهد. در تماس تلفنی با جوزپ بورل، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا نیز تاکید شد که هیچ توجیه منطقی برای برخی از خواسته‌های جدید آمریکا وجود ندارد و با موضع این کشور در دستیابی سریع به توافق در تضاد است.

سعید خطیب زاده سخنگوی وزارت خارجه و علی بهادری جهرمی، سخنگوی دولت نیز به کرات به تبیین موضع ایران در مذاکرات پرداخته اند. خطیب زاده پنجم اردیبهشت گفته بود اگر آمریکا به موضوعات باقی‌مانده پاسخ داده بود الان همه در وین بودند و از این تطویل مذاکرات که به نفع هیچ طرف نیست، جلوگیری به عمل می‌آمد. بهادری جهرمی نیز با تاکید بر این نکته که جمهوری اسلامی ایران تا صیانت کامل و جامع از حقوق ملت یعنی حفظ حقوق اقتصادی و هسته‌ای خود در مذاکرات عقب‌نشینی نمی‌کند، مواضع کشورمان را بار دیگر تصریح کرد.

در مقابل خواسته روشن ایران در زمینه توافق هسته ای، چند دستگی در هیات آمریکایی به چشم می‌خورد. با وجود لفاظی‌های مقامات فعلی آمریکا درباره رسیدن به توافق، مایک پنس، معاون رئیس‌جمهور سابق آمریکا به صراحت اعلام کرد که اگر واشنگتن با توافق جدید موافقت کند و جمهوری‌خواهان دوباره قدرت را در دست بگیرند، «هر توافق هسته‌ای جدید با ایران را در روز اول پاره خواهند کرد».

علاوه بر نبود اراده جدی برای پیشبرد مذاکرات، واشنگتن درصدد این است که خواسته‌های فرابرجامی را نیز وارد مذاکرات کند. به گزارش وبگاه خبری آکسیوس، ششم اردبیهشت، آمریکا و رژیم صهیونیستی دور تازه‌ای از گفتگو‌های راهبردی را با تمرکز بر برنامه هسته‌ای ایران و اجرای طرح جایگزین در مذاکرات وین برگزار کردند. براساس این گزارش، رژیم صهیونیستی به طرف آمریکایی پیشنهاد داده تا در جلسه آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، قطعنامه‌ای علیه ایران صادر شود. این رسانه آمریکایی توضیح داده که دولت بایدن به تازگی گفتگو درباره یک سناریو را آغاز کرده است که در آن، توافق هسته‌ای (برجام) احیا نمی‌شود. رژیم صهیونیستی بر دولت بایدن فشار می‌آورد که درباره طرح جایگزین (که عدم احیا توافق برجام را دنبال می‌کند) همکاری کند.

آمریکا در سال ۲۰۱۸ و در دوران ریاست‌جمهوری دونالد ترامپ، به طور یکجانبه از توافق برجام خارج شد و تحریم‌های اقتصادی جدیدی را بر تهران اعمال کرد. با این وجود تهران با تاکید بر مذاکره، همواره پایبندی خود بر تعهدات را نشان داده است.