مد شدن خرید و فروش جانوران حیات وحش جنگل‌های زاگرس در قالب حیوانات خانگی در سال‌های اخیر تهدیدی جدی برای محیط زیست و جنگل‌های منطقه تلقی می‌شود. در این میان، حیات سنجاب‌های زاگرس در تهدید است و با شکار و فروش آن‌ها رشد و گسترش جنگل‌های بلوط زاگرس هم در معرض خطر قرار گرفته اند.

 رشته کوه‌های زاگرس با پنج میلیون هکتار جنگل، تقریباً وسعتی معادل ٤٠ درصد از کل جنگل‌های ایران را به خود اختصاص داده و چندین استان غربی ایران را در بر گرفته است.

این جنگل‌ها دارای گونه‌های متعدد گیاهی و جانوری هستند که در کنار هم اکوسیستم زاگرس را شکل داده اند و از آن جمله می‌توان به حیواناتی مثل سنجاب ایرانی اشاره کرد که به "سنجاب زاگرس" شهرت دارد و نقش بارزی در حفظ اکوسیستم این منطقه دارد.

سنجاب ایرانی که گونه بومی ایران است، در غرب کشور و محدوده زاگرس در جنگل‌های بلوط که معمولاً دارای درختان بلند و کهنسال است زندگی می‌کنند. در استان کردستان پراکنش جنگل های بلوط  بیشتر در شهر های مریوان و کامیاران به چشم می خورد.

این جونده پر جنب و جوش درختان بلند و کهنسال را به درختان کوتاه و پر شاخ و برگ ترجیح می‌دهند اما جمعیت سنجاب ایرانی به علت قطع بی‌رویه بلوط توسط مردم و قاچاق و اسارت بی‌اندازه توسط قاچاقچیان و شکارچیان تهدید می شود.

بلوطستان سالهاست که به همت شخم زدن های گراز و بلوط کاشتن های سنجاب پایدار مانده است این روزها حال خوبی ندارد، هم گراز قربانی شکارچیان شده و هم سنجاب اسیر دست قاچاقچیان و هم بلوطستان نیز رمق ایستادن مقابل آتش افروزان را از دست داده است.

یک نفر رشته ایی سنگ به گردن جانور بخت برگشته گره می زند و به او گردو می‌دهد. حالا هم عکسش را گذاشته برای فروش. او هم بهانه‌های خود را برای فروش سنجاب دارد و می‌گوید: مراقبت و تغذیه سنجاب زمان می‌خواهد و هزینه بر است، در حال حاضر امکان نگهداری اش را ندارم و می‌خواهم و آن را بفروشم.

سنجابی که الان باید لابه لای شاخه‌های سبز بلوط در جنگل‌های زاگرس بالا و پایین بپرد، اکنون اسیر و در قفس است تا دستمایه بازی و سرگرمی انسان‌های خودخواه باشد.

به بهانه تحویل آن به محیط زیست این گونه را از افراد خریداری کرده، از طرفی این کار مورد حمایت قرار می گیرد، آن ها انگار به فکر بقای محیط زیست اند اما سودجویان از این اقدام سوء استفاده کرده و گمان می کنند که این سنجاب ها خریدار دارد و برای زنده گیری آن ها طمع می کنند.

قاچاق سنجاب عامل مهمی در تخریب زیستگاه ها

معاون محیط زیست طبیعی اداره کل حفاظت محیط زیست کردستان در باره حیات  این گونه می گوید: در چند سال اخیر قاچاق سنجاب از جنگل‌های زاگرس به شدت زیاد شده و نسل این گونه‌ ارزشمند در خطر کاملاً جدی قرار گرفته و به‌خاطر آتش سوزی‌های سال‌های اخیر مورد تهدید هستند.

حیدر ویسی گفت: شکار و زنده‌گیری سنجاب‌ها در جنگل‌های زاگرس این روزها نگرانی علاقمندان به طبیعت و محیط زیست را به همراه داشته، سنجاب ها با ایجاد سوراخ در تنه درختان کهنسال لانه برای خود تامین می کنند اما متاسفانه افرادی برای زنده گیری این گونه اقدام به آتش سوزی زیستگاه ها کرده  که از یک سو باعث تهدید برای سنجاب ها و از یک سو باعث کاهش حیات محیط زیست می شود.

او می گوید: هر چند خرید و فروش سنجاب غیرقانونی اعلام شده است و جرائم نقدی نیز به همراه دارد، اما متخلفان برای زنده گیری این سنجاب، درختان چند صد ساله بلوط را به آتش می‌کشند و زیستگاه گونه‌های جانوری مختلف زاگرس را در معرض تهدید جدی قرار می‌دهند.

ویسی گفت: از سویی دیگر تمایل به نگهداری حیوانات در منزل در سال‌های اخیر به دلیل زیبایی و یا هر نوع جذابیت دیگر به عنوان یک فرهنگ غلط و طبیعت‌ستیزانه در میان مردم درآمده است.

معاون محط زیست طبیعی اداره کل حفاظت محیط زیست کردستان گفت: پیشتر خرید و فروش حیوانات حیات وحش در بازار‌های محلی انجام می‌شد، اما امروزه این بازار به فضای مجازی انتقال پیدا کرده، جایی که شاید کنترل و پیگیری آن، به نسبت برپایی یک مکان فیزیکی، برای داد و ستد حیوانات زبان بسته، کمتر باشد.

ویسی در باره ی چگونگی زندگی سنجاب ها این گونه می گوید: این سنجاب در مناطقی از رشته کوه‌های زاگرس زندگی می‌کند که هنوز در آن‌ها درختان بزرگ بلوط باقی مانده، زیرا میوه بلوط، غذای اصلی این پستاندار است. آن‌ها میوه‌های بلوط را جمع آوری کرده و در شکاف صخره ها، درون تنه پوک درخت‌ها و به خصوص زیر خاک مخفی می‌کنند به این ترتیب دانه‌هایی که پنهان مانده اند در بهار جوانه زده و درختان جدیدی شکل می‌گیرند.

او می گوید: قاچاق عامل بسیار مهمی در تخریب زیستگاه هاست و از این جهت کارشناسان محیط زیست با حضور در مدارس و حین ماموریت با دیدار چهره به چهره با کشاورزان از عواقب و خطرات پیش رو این موضوع گفته و سعی می کنند که این گونه قاچاق حیوانات را کاهش دهند.

قاچاق سنجاب در استان کردستان در حالی رو به افزایش است که اگر این روند به این صورت ادامه داشته باشد نه تنها جنگل‌های بلوط تخریب می‌شود بلکه نسل سنجاب ایرانی نیز منقرض خواهد شد.