چهره‌هایی برافروخته، صدا‌هایی که با بیشترین شدت از حنجره خارج می‌شود، بوق‌های ممتد، ناسزا گفتن و جدالی که به کتک کاری، چاقوکشی و ... منجر می‌شود. این تصویری است که بار‌ها در شهر شاهد بوده ایم، ماجرا شاید از یک تخلف رانندگی شروع شده، از ناسزایی که ناموس را هدف قرار داده یا رفتاری که جرقه عصبانیت شده.

اگر بتوانی روح و روان هر یک را کنکاش کنی شاید هزاران دلیل برای فوران آتشفشان خشمشان بیابی از بیماری و بدهی تا تربیت بد خانوادگی، اما هرچه هست این خشم و نزاعی که به دنبال آن شکل می‌گیرد، شایسته هیچ انسانی نیست.

بنابر اعلام سازمان پزشکی قانونی کشور در سال گذشته ۵۸۶ هزار و ۲۸۳ مصدوم ناشی از نزاع به مراکز این سازمان در استان‌های مختلف مراجعه کرده‌اند که ۳۰ درصد از کل مراجعان به پزشکی قانونی را تشکیل می‌دهند، سهم عمده آن هم مربوط به درگیری‌های خیابانی و دعوا‌های خانگی می‌شود.

بر اساس این آمار استان‌های پرجمعیت تهران، خراسان رضوی و اصفهان بیشترین آمار و استان‌های ایلام، بوشهر و خراسان جنوبی کمترین ارجاعات ناشی از نزاع را داشته اند. البته اگر تعداد مراجعه ناشی از نزاع را به جمعیت بسنجیم اردبیل، آذربایجان شرقی، همدان و زنجان در صدر هستند.

در مجموع شمار زنان مضروب در درگیری‌ها هم ۱۹۴ هزار و ۶۵۸ نفر بوده که تقریبا نصف مراجعه کنندگان مرد است که شمارشان ۳۹۱ هزار و ۶۲۵ نفر ثبت شده است.

افزایش نزاع‌های خیابانی زنان در سال‌های اخیر

بیشترین آمار نزاع، در سال‌های اخیر مربوط به زنان است. این را منصور پیروزبخت، مدیرکل پزشکی قانونی استان اصفهان می‌گوید.

بر اساس آماری که او ارائه می‌کند، در سال گذشته، ۱۴ هزار و ۶۴۰ زن به دلیل صدمات ناشی از نزاع‌های خیابانی به اداره کل پزشکی قانونی استان اصفهان مراجعه کردند که ۷ درصد بیشتر از سال قبل از آن است.

مدیرکل پزشکی قانونی استان اصفهان می‌گوید: در فروردین ۱۴۰۱، هم مراجعه سه هزار و ۳۱۲ نفر به ثبت رسید که هزار و ۲۱۲ نفر زن و دو هزار و ۱۰۰ نفر مرد هستند.

به گفته پیروزبخت آمار صدمت ناشی از نزاع در فروردین امسال در میان زنان ۲.۵ و در میان مردان ۰.۸ درصد نسبت به مدت مشابه سال قبل کاهش یافته است.

او می‌گوید: با این وجود، آمار نزاع برای استان نقطه منفی به شمار می‌رود و باید با ریشه یابی دلایل آن، برای رفع این معضل اقدام کرد.
موضوع دیگری که مدیرکل پزشکی قانونی استان بیان می‌کند این است که کرونا در دو سال گذشته نزاع‌های خیابانی را کاهش داده است.

 افزیش نزاع در دوران پسا کرونا

عباس توفیقی زواره کارشناس مسئول اورژانس اجتماعی اصفهان در گفتگو با خبرنگار ما از تشدید خشونت‌های خانگی در زمان پسا کرونا خبر داد.

به گفته او  در دوران همه گیری کرونا، خشونت خانگی باتوجه به شرایط قرنطینه افزایش پیدا کرد و خودکشی، همسرآزاری و کودک آزاری بیشترین مواردی بود که اورژانس اجتماعی ناچار به مداخله در آن شد.

کودک آزاری، همسر آزاری، معلول آزاری، خودکشی و به طور کلی خشونت‌های خانگی، مواردی است که اورژانس اجتماعی با هدف حمایت‌های روانی-اجتماعی از افراد آسیب دیده ورود می‌کند و به نوعی از ورود این پرونده‌ها به دستگاه قضایی با مداخله و مشاوره بهنگام پیشگیری کند.

کارشناس مسئول اورژانس اجتماعی اصفهان می‌گوید: با فروکش کردن امواج کرونا، رشد ۲۰ درصدی نزاع را شاهد بوده ایم.

توفیقی معتقد است  شرایط اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی بر فشار‌های روانی تاثیر مستقیم دارد.

او می‌گوید: خشونت ریشه در روان افراد دارد و در واقع می‌توان گفت بیماری‌های روانی ریشه در فشار‌های درونی و بیرونی دارد که سهم فشار‌های بیرونی، بیشتر است.

نزاع‌های خیابانی، از معضلات اجتماعی است

علی عسگریان از کارشناسان جامعه شناسی است که معتقد است  تشدید مشکلات اقتصادی در سال‌های اخیر، تاثیر زیادی بر رفتار اجتماعی مردم گذاشته و در برخی موارد حتی رفتار آن‌ها را تغییر داده است.

او می‌گوید: بروز خشونت و نزاع خیابانی، مشکلی اجتماعی است، اما با برنامه ریزی دقیق می‌توان آن را کنترل کرد.

به گفته این جامعه شناس، آستانه تحمل افراد با هم متفاوت است و برای کنترل هر فرد باید روش متفاوتی به کار گرفت، اما موضوع مهمتر آموزش و روشنگری افکار عمومی است که برای این منظور، باید همکاری جمعی بین دستگاه‌های مرتبط شکل بگیرد.

عسگریان گسترش مراکز مشاوره و آموزش رفتار صحیح به جوان تر‌ها را در این زمینه موثر می‌داند و در عین حال در خصوص خطرآفرینی نزاع‌های خیابانی برای نسل آینده هشدار می‌دهد.

چه عواملی سبب خشم و نزاع می‌شود؟

حجت الاسلام مهدی سعادت استاد حوزه علمیه اصفهان گفت: برای بررسی علل تنش بین افراد گاه باید به روحیات فردی و گاه به مسائل اجتماعی نظر داشت.

او گفت:در مجموعه روایات، یکی از خطرناک‌ترین صفات اخلاقی، خشم است؛ البته خشم و عصبانیت همیشه منفی نیست، چون غریزه‌ای است که خداوند در وجود انسان قرار داده تا بتواند از حق خودش دفاع کند.

این استاد حوزه علمیه در خصوص عوامل فردی احساس خشم می‌گوید: گاهی خشم در انسان، وراثتی است و از طریق پدر یا مادر به فرزندشان به ارث می‌رسد؛ گاهی رذیله اخلاقی کینه و حسادت به خشم و غضب می‌انجامد و گاه جهالت و بی اطلاعی از موضوعی و قضاوت عجولانه درباره آن سبب واکنش منفی و بروز خشم می‌شود.

حجت الاسلام سعادت معتقد است  گاهی عامل خشم، خودشیفتگی است که فرد خود را بالاتر از دیگران می‌داند و توقع دارد بقیه هم مثل او فکر و باورهایش را همانگونه که می‌خواهد عملی کنند.

او درباره زمینه‌های اجتماعی ایجاد خشم نیز می‌گوید: فقر مالی و فقر فکری هم موجب خشم می‌شود و در این بین حتی فقر فکری از فقر مالی بدتر است، چون فرد با حس خودکم بینی، دچار خشم درونی درباره اطرافیانش خواهد شد.

استاد حوزه علمیه معتقد است  ریشه نزاع ها، در بیشتر موارد، کفر، بی‌هویتی و خود فراموشی است. کسی که خدای خود را گم کند یعنی خودش را گم کرده و این فرد، دیگر نمی‌تواند انسانی رفتار کند، بنابراین هویت واقعیش را گم می‌کند و نمی‌داند وظیفه اش در برابر هرکس چیست؟

حجت الاسلام سعادت می‌گوید: گاهی لازم است برای کنترل خشم به روانپزشک و روانشناس مراجعه کرد، اما قدم مهم این است که در همه لحظات خداوند را در نظر بگیریم و متوجه باشیم که خالق جهان، ناظر بر رفتار ماست.

خشم عامل نزاع‌هایی است که در موارد زیادی آثار جبران ناپذیری بر جای می‌گذارد؛ نزاع‌هایی که حتی ممکن است جانی را بگیرد و خانواده‌ای را سیاهپوش کند یا دلی را بشکند و رابطه‌ای عاطفی را سرد کند. برای کنترل آن اول باید به این باور رسید که خشم صفتی خطرناک است، و در قدم بعد برای درمان آن از طریق متخصصان حوزه‌های مرتبط اقدام کرد. قطعا روزی که نزاع از خانواده و خیابان محو شود، همه شاهد برکات آن خواهند بود.

گزارش از ملینا بابایی