ثروتمندترین ایرانی تاریخ که موقع فرار ۱۵ میلیارد متر مربع زمین داشت
ثروتمندترین ایرانیِ تاریخ چه کسی می‌تواند باشد جز رضاخان پهلوی که به‌زور شاه و به‌زور مالک اراضی بزرگ شد.
«او دلش می‌خواست هرچه مِلک مرغوب و ارزنده بود، مال خودش بکند»؛ این را یکی از مورخان معاصر درباره رضاخان گفته است و البته همان‌موقع که رضاخان در ایران سلطنت می‌کرد از قول سفیر انگلیس در مکاتبات سفارت ثبت شده است که: «شاید وی بخواهد قباله همه ایران را به نام خود بزند!».
این رضاخان با آن حرص زیاد از یک روزی به بعد افتاد به جان مردم و به جان املاک مردم و «حسین فردوست» ارتشبد دوره پهلوی در کتاب «ظهور و سقوط سلطنت پهلوی» شرح ماجرا را چنین نوشته است: «رضاخان در طول سلطنتش تمام املاک مرغوب شمال را به زور سرنیزه به نام خود کرد. البته گاهی هم پول مختصری به عنوان بهای آن می‌داد. املاک را به منطقه‌های مختلف تقسیم کرد و در هر منطقه یک افسر گمارد و کل املاک او را سرلشکر کریم آقاخان بوذرجمهری اداره می‌کرد. در سال ۱۳۱۹ شمسی، یک سال قبل از رفتن رضاخان از ایران، صورت‌حساب عایدی خالص سالیانه املاک پهلوی ۶۲ میلیون تومان بود».
عاقبت کار هم این شده بود که به‌قول یکی از نمایندگان مجلس شورای ملی در دوره پهلوی دوم: «شاه سابق را می‌دانم هفده سال در این مملکت سلطنت کرد و به روز که حساب بکنیم تقریبا ۶ هزار روز می‌شود و برای او ۴۴ هزار سند مالکیت صادر کرده‌اند، تقسیم که بکنیم روزی ۷ سند مالکیت ایشان گرفته‌اند».
برخی اطرافیان رضاخان علاوه‌بر مشاغل رسمی، کار‌های مرتبط با نگهداری املاک شخصی وی را هم برعهده داشتند
بیت‌المال را هم می‌خرید!
رضاخان برای تصاحب اراضی، شیوه‌های متفاوتی داشت؛ از جمله مصادره مستقیم، تملک اراضی بدون‌صاحب، نقل و انتقال مشکوک اموال دولتی و اجبار زمین‌داران بزرگ و کوچک برای فروش ملکشان به قیمت ناچیز. ولی روش دیگری هم داشت که بیشتر جواب می‌داد و این بود: «قانون فروش املاک خالصه، شگرد دیگر شاه برای دستیابی به املاک حاصلخیز بود. به دستور رضاشاه این قانون در مجلس شورای ملی به تصویب رسید و سپس خود به بهایی ناچیز املاک خالصه دولت را که در واقع بیت‌المال ملت بود، خریداری کرد».
رضاخان با همین روش‌ها به جایی رسید که بزرگ‌ترین مالک ایران شد و نشریات غربی وی را بزرگ‌ترین مالک آسیا لقب دادند و وضعیت این‌طوری شده بود: «اسناد اراضی وسیعی در مازندران، گیلان، گرگان، گنبد، آذربایجان، لرستان، فارس، همدان، خوزستان، اصفهان، ورامین، شمیران و... به نام وی بود. تقریباً تمام مازندران و اراضی مرغوبش و بخش‌های بزرگی از گرگان و گیلان متعلق به وی بود. درآمد رضاخان از این اراضی کشاورزی و جنگلی، مراتع، باغات و شکارگاه‌ها در سراسر ایران به سالانه ۷۰۰ میلیون تومان می‌رسید. در اراضی رضاخان که بیش از ۲ هزار و ۱۶۰ روستا را هم شامل می‌شد، حدود ۲۵۰ هزار نفر کار و زندگی می‌کردند».
یکی از اسناد مالکیت رضاخان که نامش هم هست آن پایین!
املاک میلیارد متری!
مساحت اراضی رضاخان چقدر بود؟ اسناد مالکیت رضاخان به‌عنوان سند تاریخی حفظ شده‌اند و موجودند و این اسناد، اراضی بسیار بزرگی در حد هکتار و چند صد هکتار را شامل می‌شوند و یک برآورد این است: «رضاخان در زمان کناره گیری از سلطنت، سرمایه‌ای در حدود ۳ میلیون پوند و بیش از ۳ میلیون اکر (هر اکر معادل ۴۰۴۷ مترمربع) زمین به ارث گذاشت و این زمین‌ها که در دشت‌های کشت‌خیز مازندران واقع شده بود از طریق مصادره مستقیم، فروش‌های اجباری و طرح ادعا‌های مشکوک مبنی بر تعلق زمین‌ها به املاک سلطنتی، که در سده گذشته مرسوم نبود، به‌دست آمده بود».
«یرواند آبراهامیان» مورخ معاصر نیز در کتاب «تاریخ ایران مدرن» نوشته است: «رضاشاه در دوران حکومتش، آن‌قدر ثروت تصاحب کرد که به ثروتمندترین فرد ایران ـ اگر نگوییم خاورمیانه ـ تبدیل شد. بر اساس برآورد یکی از زندگی‌نامه‌نویسان هوادار رضاشاه، ثروت وی به هنگام مرگ ۳ میلیون پوند و حدود ۱.۵ میلیون هکتار زمین بوده است. بیشتر این زمین‌ها در منطقه اجدادی‌اش مازندران قرار داشت. وی همچنین صاحب مزارع گندم در همدان، گرگان و ورامین بود».
با این حساب یعنی رضاخان مالک ۱۵ میلیارد مترمربع زمین بوده است و بی‌دلیل نیست که مورخان او را ثروتمندترین مرد ایران می‌دانند و البته برخی او را ثروتمندترین مرد جهان می‌دانند. هر چه بود آخرسر این املاک را گذاشت و رفت و پهلوی دوم قول داد املاک را بازگرداند، ولی این کار را نکرد؛ برخی ملاکان بزرگ که زورشان می‌رسید بخشی از املاکشان را پس گرفتند و بخشی دیگر از این اراضی بعد‌ها در مالکیت «بنیاد پهلوی» درآمد و هیچی به هیچی!
مجموعه اسناد مالکیت رضاخان همچنان موجود و بخشی از تاریخ است!
منبع: فارس
