انجام عملیات آبخیزداری در حدود ۶۰ درصد حوزه‌های سیل‌خیز؛ کمبود منابع مالی علت کندی عملیات

در برنامه گفتگوی ویژه خبری امشب با حضور آقای پرویز گرشاسبی معاون آبخیزداری، امور مراتع و بیابان سازمان جنگل ها، مراتع و آبخیزداری، وضعیت آبخیز داری در کشور بررسی شد.

سوال: آیا در حوزه هرم مدیریت، نظارت و پشتوانه اجرایی طرح‌ها دچار مشکل هستیم؟

آقای گرشاسبی: تا عوامل تخریب را کاهش ندهیم و به عوامل احیا در حوضه‌های آبخیز توجه نکنیم هر اقدامی در بیابان زدایی، در جنگل کاری و در آبخیزداری نمی‌تواند به نتیجه برسد.

باید بر روی انسجام نهادی و سازمانی دقت کرد یکی از ارکان مدیریت جامع حوزه آبخیز بحث هماهنگی دستگاه‌های مختلف در اجرای برنامه‌ها در یک هدف مشخص است.

ضابطه و معیار‌های خاصی در این خصوص وجود دارد. تقریباً ۱۵ سال است که بر روی مدل‌های مدیریت جامع با همکاری سازمان‌های بین المللی در ده‌ها پایلوت در سطح دو میلیون هکتار، کار‌های جدید مدیریت جامع، مشارکت مردم و انسجام سازمانی صورت گرفته است.

سند حوزه‌ای را با کمک ذینفعان تدوین کرده ایم. مرکز بین المللی مدیریت جامع حوزه‌های آبخیز را از یونسکو در ایران دایر کرده‌ایم.

عملیات مقابله با سیل، حفاظت آب و خاک کار‌های مُسکن و فوری هستند، قطعاً هدف غایی ما و کشور همین است. بر روی ساختار مدیریتی اشاره شد اگر بخواهیم این هدف محقق شود آیا ساختار فعلی که بخواهد انسجام سازمانی را در کشور حاکم کند، با سازمانی در این سطح می‌تواند انجام دهد.

قطعا این سازمان باید جایگاهش ارتقا پیدا کند و آنچه که می‌تواند مدیریت جامع حوزه آبخیز را به عنوان دستگاه ضابطه گذار، کنترل کننده و مدیریت کننده کار کند باید جایگاهش فراتر از این باشد تا بتواند هشدار و پیشنهاد بدهد.

نمایندگان مجلس فعلی( ۵۲ نماینده) خواهان تدوین قانون آبخیزداری شدند که مبنای آن مدیریت جامع حوزه آبخیز است که در دستور کار قرار گرفته است. کمیسیون کشاورزی توجه ویژه‌ای بر روی موضوع دارد. ارتقاء ساختار و اجرایی شدن مدیریت جامع حوزه آبخیز حتما نیاز به قانون و قانون گذاری دارد تا بتوانیم از این مرحله عبور کنیم و به مرحله بهتری برسیم.

سوال: چه میزان عدم رعایت مباحث آبخیزداری باعث خسارت در مناطق سیل زده شده است؟

گرشاسبی: تا صبح امروز حدود ۱۸ استان و ۹۳ شهرستان و ۱۱۲ زیر حوضه آبخیز تحت تاثیر بارش های تابستانه این اقلیم قرار گرفتند.

برای اطلاعات ، آمار و تحلیل های دقیق‌تر و اقدامات آبخیزداری نیازمند زمان هستیم.

در حدود ۶۰ درصد حوزه‌های سیل خیز عملیات آبخیزداری انجام شده که احجام بزرگی از بار جامد رسوبات را در پشت سازه های آبخیزداری تثبیت شده است.

تحلیل ما این است که اگر این احجام بزرگ، همراه با روان آب ها و گل ها به داخل شهرها و روستاها می‌آمد خسارتی که اتفاق افتاده خیلی بزرگتر از خسارت فعلی بود لذا آبخیزداری به ویژه در امامزاده داوود، در کرج، کندر و اطلاعاتی که گرفتیم می تواند نقش بارز خود را نشان دهد.

سوال: چرا در حوزه آبخیز داری طبق برنامه ششم توسعه نتوانستم پیش برویم؟

گرشاسبی: عمده مشکلات مربوط به تامین منابع مالی است، عملیات آبخیزداری در این مقطع هزینه‌بر است . اگر حوزه های آبخیزی که مشرف به شهرها ، روستاها و مناطق بحرانی مشرف به سیل باشد، باید کار با ظرافت و با دقت صورت بگیرد.

به طور متوسط در سال جاری برای هر هکتار عملیات آبخیزداری دو و نیم میلیون تومان هزینه می‌کنیم. اگر ۱۰ میلیون هکتار که هدف برنامه ششم بود محقق نشده علت آن تامین منابع مالی برای آبخیزداری است.

در بهترین سال‌هایی که با استفاده از اعتبارات صندوق توسعه در سال ۹۷، ۹۸ و ۹۹ انجام دادیم، آبخیزداری به طور متوسط یک و نیم میلیون هکتار بوده است.قطعاً در این باره بحث مالی مطرح است وقتی دو میلیون هکتار به طور متوسط سالانه هدف قرار گرفته شده اما در بهترین شرایط یک و نیم میلیون هکتار محقق می شود.  در سال‌های اول برنامه ۳۰۰ ، ۴۰۰ هزار هکتار در سال اتفاق افتاده است.

ما اگر بخواهیم یک آبخیزداری معقول و مبانی کاهش میزان فرسایش خاک اسناد بالادستی ماده ۱۱ قانون افزایش بهره وری و یا تغذیه آب خوان ها را انجام دهیم، حداقل باید سالانه سه میلیون هکتار آبخیزداری در کشور صورت بگیرد.

در صورتی که برنامه ششم توسعه، هدفی که خواسته سازمان ما بوده ۱۵ میلیون هکتار بوده است اما در مجلس ۱۰ میلیون هکتار مصوب شده که شش و نیم هکتار آن انجام شده است.

عمده موضوعات آبخیزداری مربوط به منابع مالی است، گرچه اقداماتی صورت گرفته که ما صرفاً رویکرد مان از تامین منابع مالی دولتی به سمت بخش غیردولتی مخصوصاً خیرین پیش رفته است.

در ۱۳ استان کشور مجموع خیرین و استفاده از منابع مالی خیرین را در آبخیزداری داریم که حدود ۱۲۰۰ بند آبخیز داری توسط خیرین احداث شده است.