بی‌تردید می‌توان ادعا کرد که نبض فرهنگ هر جامعه در صنعت چاپ و نشر آن می‌تپد و اصولاً سطح و میزان کار‌های چاپی در یک جامعه از شاخص‌های مهم توسعه‌یافتگی و پویایی فکر و فرهنگ جامعه به شمار می‌رود. اما به گفته کارشناسان و فعالان این بخش، در کشور ما صنعت چاپ در جایگاه درخور ارزش خود، قرار ندارد.

 چرخ صنعت چاپ کند می چرخد

چاپ یکی از عرصه‌هایی است که ارتباط تنگاتنگی با زندگی، علم و دانش دارد، امروزه بسیاری از فعالیت‌ها به  چاپ وابسته اند از چاپ کتاب گرفته تا تبلیغات و بسته بندی انواع اقلام و مواد که به این صنعت وابسته اند. بخشی از کار رسانه هم به چاپ وابسته است روزنامه‌ها و مجلات نیز همگی نیازمند این هستند.

صنعت چاپ در ۱۲۲۳ وارد کشورمان شده و فراز و فرود‌های بسیاری را تجربه کرده است ، اما با وجود قدمتش، هنوز نتوانسته خود را آنچنان که باید و شاید با رشد جهانی همگام سازد.

چاپ صنعتی است که به دلیل وابسته بودنش به واردات در دوران تحریم و نوسان و افزایش قیمت ارز دچار مصائبی شده است. ضمن آنکه، نبود سرمایه در گردش، نداشتن توانایی در جذب سرمایه‌گذار بخش خصوصی، موجب شده فعالان صنعت چاپ با روندی کندتر از گذشته فعالیت کنند.

اکنون صنعت چاپ در حوزه تبلیغات عمدتا در بخش تبلیغات محیطی، بنر و ... فعال است.

 صنعت چاپ در حوزه انتشارات، کتاب و نشریات  هم جالب نیست. با توجه به گرانی کاغذ و مواد اولیه مورد نیاز چاپ از جمله مرکب، زینک و... این بخش نیز به شدت تحت تاثیر قرار گرفته و نمود آن را نیز در کاهش تیراژ کتاب و حتی نشریات و روزنامه‌ها شاهدیم.

 سومین حوزه مرتبط با صنعت چاپ را بخش بسته‌بندی است که به نظر می‌رسد این بخش نسبت به دو حوزه دیگر در شرایط کنونی قابلیت‌های بیشتری دارد و هنوز فعال است.

برای بررسی بیشتر این صنعت و دغدغه‌ها و مشکلات آن به سراغ یکی از چاپخانه‌های موفق سنندج رفتم و با مدیر آن گفت و گو کردیم.

وارد چاپخانه معلم سنندج که شدم آقای رحیمیان به گرمی از ما استقبال کرد. او مسئول این چاپخانه است و ۲۷ سال است که مشغول کار چاپ و ۲۱ سال  نیز در حوزه کارآفرینی فعالیت دارد.

چوب لای چرخ صنعت چاپ

آقای رحیمیان درباره‌ این مجموعه توضیح مختصری داد و گفت: چاپ معلم یکی از مجموعه‌های کامل چاپ و صحافی در استان است که امکانات و ماشین آلاتی به روزی دارد و از نظر چاپ مشکلی وجود ندارد.

او ادامه داد: در این مجموعه توانسته ایم ۱۵ نفر را به صورت مستقیم و چندین نفر دیگر را به صورت غیر مستقیم مشغول به کار کنیم.

مسئول چاپخانه معلم سنندج از دغدغه هایش این گونه گفت: با الکترونیکی شدن بسیاری از کار‌ها اعم از اقدامات اداری با سیر نزولی کار چاپ در استان مواجه هستیم و این مسئله به یکی از مشکلات حوزه چاپ تبدیل شده، اما از مسئولان درخواست داریم که همکاری داشته باشد و سفارشات چاپی استان کردستان را به چاپخانه‌های موجود در استان ارائه کنند.

او افزود: ما مطلعیم که بعضا از ادارات استان سفارشات چاپی خود را به دیگر استان‌ها واگذار می‌کنند و این درست نیست که با وجود چندین مجموعه چاپخانه در استان سفارشات به جا‌های دیگر فرستاده شود.

آقای رحیمیان گفت: طی ۵ سال اخیر حدود ۹۵ درصد از محصولات اولیه مورد استفاده در چاپخانه افزایش قیمت بسیار زیادی داشته و هر چه این میزان بیشتر باشد و قیمت محصولات اولیه افزایش پیدا کند سود فروشنده کمتر می‌شود.

این کارآفرین سنندجی ادامه داد: با همه این دغدغه‌ها در چند سال اخیر توانسته ایم بخشی از سفارشات کشور عراق را دریافت کنیم که می توان گفت هر مجموعه‌ای که بتواند ارسال و صادرات را در کار خود توسعه دهد موفق می‌شود.

آقای رحیمیان گفت: یکی از برنامه‌های اصلی این مجموعه اشتغال برای جوانان است، اما اگر حمایتی از طرف مسئولان صورت نگیرد نمی‌توان این مهم را محقق کرد که در این راستا از اداره فرهنگ و ارشاد تقاضا داریم حمایت خود را از این صنعت بیشتر کند چرا که در این سال‌ها نهایتا توانسته در زمینه ثبت سفارشات به این مجموعه‌ها کمک کند و ار لحاظ تسهیلات هیچ کمکی به این مجموعه ارائه نداده است.

او اضافه کرد: اکثر بانک‌ها به این دلیل که صنعت چاپ سرمایه زیاد و درآمدی کمی دارد تسهیلاتی به مجموعه‌های صنعت چاپ ارائه نمی‌دهند و در واقع نمی‌توان سرمایه در گردش را در این مجموعه‌ها افزایش داد.

ارسال محصولات چاپ بسته بندی به کشور های همجوار

صحبت هایم با آقای رحیمیان تمام شد و برای تکمیل گزارشم راهی یکی از چاپخانه‌های بسته بندی شدم.

آقای قریشی مدیرعامل شرکت ژین یاران سنندج است، آقای قریشی درباره‌ شرکت بسته بندی خود اظهار داشت: در این مجموعه چاپ بر روی بسته بندی انواع محصولات مختلف ارائه می‌شود که هم استفاده داخلی دارد و هم صادر می‌شود.

آقای قریشی گفت: بسته بندی انواع مواد خوراکی مانند قند و چاپ انواع نایلون نایلکس و چاپ بر روی آن‌ها .. طبق سفارش مشتری در این مجموعه انجام می‌شود.

او ادامه داد: از سال ۸۵  مشغول به این کار هستم و در حال حاضر ۳۰ نفر به صورت مستقیم و ۴۰ تا ۵۰ نفر به صورت غیر مستیقم در این مجموعه با ما همکاری می‌کند.

قریشی اظهار کرد: در این مجموعه ۸۰ درصد انواع محصولات به کشور‌های دیگر از جمله عراق، پاکستان و افغانسان صادر می‌شود و در پنج سال اخیر جزو واحد‌های نمونه صادر کننده‌ استان در زمینه تولید نایلون و چاپ بر روی آن‌ها بوده ایم.

صنعت چاپ مستلزم حمایت است

او در ادامه صحبت‌ها از مشکلاتش هم گفت: در این مجموعه از دستگاه‌های بسیار قدیمی استفاده می‌شود که باید به روز شوند که این با حمایت اداره فرهنگ و ارشاد میسر است.

آقای قریشی افزود: از برنامه‌های ما برای این مجموعه طرح توسعه واحد در صنعت چاپ استان نیز است و در نظر داریم واحد‌های بیشتری به این چاپخانه اضافه کنیم که باعث ایجاد بازار خوبی در حوزه صادرات خواهد شد، اما این موضوع دستگاه‌های به روز  و پیشرفته تری لازم دارد.

او در ادامه به تولید روزانه این مجموعه اشاره کرد و گفت: طبق سفارشات روزانه در این مجموعه روزانه ۴ تا ۵ تن محصول تولید می‌شود، اما این ظرفیت کامل این مجموعه نیست، مجموعه چاپ و بسته بندی ما ظرفیت تولید روزانه ۱۰ تن محصول دارد، اما به دلیل گران بودن مواد اولیه و سرمایه در گردش آن این امکان میسر نیست که با ظرفیت کامل کار شود.

 به سراغ سرپرست معاونت فرهنگی و رسانه ای ارشاد کردستان رفتم، او می‌گوید: از زمانی که کرونا در کشور شیوع  پیدا کرد سفارشات چاپی کمتر شد و رکود پیدا کرد. به این دلیل، افرادی که  در این مجموعه‌ها کار می‌کنند سود مناسبی نصیبشان نشده و فقط سعی داشته اند چراغ این صنعت را روشن نگه دارند.

او بیان کرد: صنعت چاپ در کشور‌های اروپایی دومین صنعتی است که فعالیت‌های مالی زیادی دارد و ارزآوری بسیار زیادی از آن به دست می‌آید، اما متاسفانه در کشور ما، چون از گذشته تا به حال توجه زیادی به این صنعت نشده به حال خود رها شده  مردم و حتی خود مسئولان شناخت  مناسبی از این صنعت در استان ندارد.

فلاحی ادامه داد: نکته حائز اهمیت این است که چاپ در دیگر کشور‌ها در رتبه دوم گردش مالی قرار دارد در حالی که در ایران جایگاه هفتم را به خود اختصاص داده است.

سرپرست معاونت فرهنگی و رسانه ای ارشاد کردستان بیان کرد: ضربه سنگین به پیکره صنعت چاپ در کردستان زمانی رخ داد که هنوز هم تعدادی از دستگاه‌های اجرایی استان، سفارشات چاپی خود را از استان‌های همجوار انجام می‌دهند دلیل این اقدام باز هم به ماشین آلات فرسوده برمی گردد و هر چند که کیفیت محصولات دست کمی از جا‌های دیگر ندارد، اما ترجیح می‌دهند که به دیگر استان‌ها واگذار شوند.

او با اشاره به این که بسیاری از ماشین آلات فرسوده هستند، اضافه کرد: قطعات و ماشین آلات مورد استفاده مربوط به ۵۰ سال پیش است و باید به روز شوند.

سرپرست معاونت فرهنگی و رسانه ای ارشاد کردستان با بیان این که در حال حاضر حدود ۷۵ واحد چاپی در زمینه‌های مختلف در استان در حال فعالیت هستند افزود:  ۳۵ واحد آن در مرکز استان، در شهرستان سنندج، فعالیت دارند.

او گفت: به طور کلی در بحث چاپ و انتشارت چاپ قریب به ۲ هزار نفر به صورت مستقیم  غیر مستقیم  در استان کردستان مشغول به فعالیت هستند.

در هر حال صنعت چاپ ایران این روز‌ها با وجود همه چالش‌ها و دغدغه‌هایی که فعالانش را آزار می‌دهد، درحال فعالیت است و در مقاطع مختلف و شرایط فصلی متنوع توانسته بحران‌ها و چالش‌ها را به‌صورت مقطعی پشت‌سر بگذارد، اما در هر حال، صنعت چاپ برای حل پایدار مشکلاتش نیازمند توجه بیشتر مسئولان دو وزارتخانه صنعت، معدن و تجارت و نیز فرهنگ و ارشاد اسلامی است تا بتواند شاهد پیشرفت‌های بیشتر در حوزه این صنعت باشد.