جمعه  ۲۵ شهریور ماه بود که سید ابراهیم رئیسی در سفری سه روزه عازم سمرقند پایتخت ازبکستان شد. سفری که حاصل آن عضویت ایران در سازمان همکاری شانگ‌های بود و در نهایت هم با بازدید از مجموعه تاریخی ریگستان پایان یافت.

حالا پس از سال‌ها رایزنی ایران با سران اعضای پیمان شانگ‌های با نظر مثبت ۸ عضو ثابت این سازمان  به صورت رسمی به یکی از طرف‌های ثابت این سازمان مهم اقتصادی-امنیتی تبدیل شده است.

روایتی کوتاه از حضور ایران در شانگهای 

ایران از سال ۲۰۰۵ عضو ناظر این سازمان بود و اگرچه در سال ۲۰۰۸ درخواست عضویت خود را مطرح کرد، اما به دلیل تحریم‌های سازمان ملل با این درخواست موافقت نشد، زیرا بر اساس قوانین این سازمان کشور‌های تحت تحریم شورای امنیت حق عضویت در آن را ندارند. در سال ۲۰۱۵ تا حدود زیادی این موانع برداشته شد و فرآیند عضویت ایران تسهیل شد.

در نهایت هم  فرآیند عضویت کشورمان از ۲۶ شهریور سال گذشته آغاز شد آن هم زمانی که سران این سازمان در تاجیکستان نشست داشتند و حالا ایران یک عضو رسمی این سازمان است عضویتی که حالا موقعیت‌های بسیاری را برای کشورمان فراهم آورده است، اما این موقعیت‌ها چیست؟

سازمانی متشکل از قدرت‌های غیرغربی

وبگاه شبکه خبری الجزیره نوشته است : «ایران سازمان همکاری شانگهای را به یک سازمان مدرن بین‌المللی بلکه باشگاهی متشکل از قدرت‌های غیرغربی می‌بیند و خواستار استفاده از ظرفیت آن به عنوان بخشی از برنامه‌هایش در مبارزه با آمریکا است. علاوه بر این، پیوستن ایران به سازمانی که حدود یک سوم اراضی دنیا را در اختیار دارد و صادرات سالانه‌اش بالغ بر چندین میلیارد دلار است برای ایران فرصت‌های اقتصادی فراوانی به همراه خواهد داشت.»  

حسین امیرعبداللهیان وزیر امور خارجه کشورمان نیز در این باره گفته بود: «عضویت ایران در سازمان همکاری‌های شانگهای، تاثیر قابل توجهی بر همکاری‌های چندجانبه ایران در چارچوب جهت‌گیری‌های سیاست خارجی این کشور نسبت به همسایگان و آسیا خواهد داشت.»

 حجت الاسلام رئیسی رییس جمهور کشورمان در نشست خبری اخیری خود خاطرنشان کرده بود: «حضور ما در شانگهای و همکاری ما با اعضای این سازمان، ما را به زیرساخت‌های اقتصادی آسیا مرتبط می‌کند تا سهم خودمان را از تجارت در منطقه داشته باشیم.  حضور ما در منطقه امنیت ساز است، اما همان‌قدر که در تامین امنیت منطقه سهم داریم در اقتصاد منطقه سهم نداریم. ایران همکاری‌های بسیاری با چین داشته است و مصمم هستیم به ارتقای آن و ارتباط با چین  و آن را متاثر از مسایل بین‌المللی و دیگر مسایل نمی‌کنیم، به ویژه در حوزه تجاری و اقتصادی این روابط باید توسعه یابد.»

عبدالرضا فرجی راد استاد ژئوپلیتیک دانشگاه در این باره گفته است که :عضویت ایران در سازمان شانگهای یکی از مهمترین رویداد‌ها در عرصه روابط خارجی ایران به شمار می‌رود این حضور می‌تواند منجر به استفاده از ظرفیت‌ها و امکانات جدیدی برای ایران شودد ر واقع عضویت ایران در سازمان شانگهای یکی از مهمترین رویداد‌ها در عرصه روابط خارجی ایران به شمار می‌رود این حضور می‌تواند منجر به استفاده از ظرفیت‌ها و امکانات جدیدی برای ایران شود.

حکایت یک بازی برد برد برای جمهوری اسلامی ایران 

در همین زمینه به سراغ روح الله مدبر کارشناس مسائل اوراسیا رفتیم تا درباره اهمیت این عضویت بیشتر بدانیم.

روح الله مدبر در این زمینه به ما گفت که نکته اول این است که شانگهای یک بازار و ظرفیت  تجاری است بین همه اعضای شانگهای که درآمد تجاری شان تقریبا به رقمی در حدود ۲۰ هزار میلیارد دلار می‌رسد. گردش تجاری صادراتی بازار شانگ‌های در بین اعضا رقمی در حدود ۷ میلیارد هزار دلار است و این یک فرصت بسیار فوق العاده اقتصادی برای جمهوری اسلامی ایران ایجاد می‌کند. علاوه بر این اولین پیمانی هست که ایران به صورت رسمی عضو دائم آن است که تقریبا تا سال ۲۰۲۳ جایگاه گروه ۷ رو هم در اقتصاد جهانی به دست آورده است.

وی ادامه داد: نکته بعدی این است که  شانگهای یک بازی برد- برد برای جمهوری اسلامی ایران است به صورتی که هم برای ما و هم اعضای این سازمان منافع ایجاد می‌کند و یکی از ویژگی‌هایی که در بین اعضا شاهد آن هستیم این است که اولویت در بحث‌های اداری با اعضای عضو هست وقی که ایران الان عضو دائم شده این فرصت را برای ما هم ایجاد می‌کند که حضورمان در بازار شانگ‌های پررنگ شود.

تبادل دانش تعهد نانوشته در شانگهای

مدبر گفت: موضوع مهم دیگر بحث چالش‌های امنیتی در نظام بین الملل است و جهان  به سمت یک قطب بندی جدید در حال حرکت است که ایران یکی از ارکان این قطب بندی محسوب می‌شود .در اساس نامه شانگهای مبارزه با افراطی طلبی و جدایی طلبی موضوعی مهم است . ایران  هم کشوری است که هم در منطقه غرب آسیا و هم در منطقه قفقاز و آسیای مرکزی یک دایره تمدنی عمیقی دارد.ما در کمربند ۲ هزارساله فرهنگی تمدنی هستیم و هم در حوزه امنیتی پیشرفت‌های فوق العاده‌ای داشته ایم ؛پس جمهوری اسلامی نقش موثری در رفع بسیاری از گره‌های شانگهای دارد.

این کارشناس اوراسیا اضافه کرد: علاوه بر اینکه در  حوزه ترانزیت مواد مخدر که سال‌ها مساله اصلی شانگهای است جمهوری اسلامی ایران در خط مقدم مبارزه با قاچاق مواد مخدر بوده است. در حوزه تروریسم هم شهید سلیمانی با عنوان فرمانده اصلی مبارزه با تروریستی در نظام بین الملل شناخته می‌شود. مساله بعدی در زمینه تبادل دانش است و نکته‌ای که بسیار حائز است تبادل دانش در میان اعضای شانگهای است. این موضوع جز تعهدات نانوشته‌ای است که بسیار ملزم هستند تا در زمینه تکنولوژی اعضا را به روز کنند.برای ما هم بسیار مهم است که پروژه‌های روز خود را در اختیار اعضا قرار دهیم و مواردی هم که نیاز داریم از اعضای شانگهای دریافت می‌کنیم.

افزایش وزن دیپلماسی در میدان شانگهای

مدبر تصریح کرد: وزن ایران به عنوان یک عضو اصلی این سازمان افزایش می‌یابد زیرا این سازمان حدود ۳ میلیارد نفر از جمعیت جهان را شامل می‌شود و باعث می‌شود که وزن دیپلماسی ما هم در مذاکرات افزایش پیدا کند.

وی گفت : در موضوع تجاری هم با عضویت ما در این سازمان شرایط تبادل تجاری مان بسیار سهل‌تر میشود، زیرا بخش زیادی از این اعضا به جبهه ضد تحریمی پیوسته اند و در این سیاست دلار زدایی را در دستور کار خود قرار داده اند که چین و روسیه جز خط مقدم این موضوع هستند.موضوع دیگر هم همگرایی ایران و چین است که هرچه این همگرایی بیشتر شود فشار به جریان غربی بیشتر خواهد شد و به یک فصل مشترک با شرکای خود خواهیم رسید.

رقیبی برای اوپک

باشگاه انرژی نیز ایده‌ای است که توسط روسیه در این سازمان مطرح شده است و مدبر در تشریح آن گفت: باشگاه انرژی که طرح روس‌ها بود می‌تواند حتی جلوی طرح اوپک و دخالت‌های آمریکا را بگیرد. اصلی‌ترین اعضای شانگهای که دارای ذخایر انرژی نفت و گاز جهان هستند ایران و روسیه هستند و بقیه وارد کننده هستند.البته درست است که الان عربستان ، قطر و امارات می‌خواهند به این سازمان بپیوندند، اما این‌ها قرار نیست عضو ثابت شوند و ابتدا طرف مشورت هستند و بعد عضو ناظر می‌شوند سایر کشور‌های ناظر هم از خریداران اصلی انرژی محسوب می‌شوند .

وی گفت : به عبارتی الان حضور ایران در شانگهای در کنار روسیه  که بیشترین ذخایر نفت و گاز را دارد و تامین کننده انرژی مصرفی اعضای  شانگهای است و مشتری‌های تضمین شده‌ای هم برای او وجود دارد گام بزرگی برای ایران محسوب می‌شود.کمااینکه این حوزه جدید باشگاه انرژی می‌تواند حوزه نفوذ آمریکا را در حوزه نفت کمرنگ کند.

و در پایان باید گفت که به نظر می‌رسد علیرغم تحریم‌ها و دشمنی‌های بسیاری که دربرابر کشورمان صورت گرفته است این ایران است که روز به روز بر قدرتش افزوده می‌شود و چشم جهانی را مات خود کرده است...