کلید جام‌جهانی ۲۰۲۲ قطر در‌حالی زده شده که این کشور از ۱۲ سال پیش خود را برای برگزاری این مسابقات مهیا کرده است. این کشور برای تجهیز کشور خود برای برگزاری هر‌چه بهتر این مسابقات ۳۰۰ میلیارد دلار در بخش‌های مختلف هزینه کرده است. جام‌جهانی ۲۰۲۲ قطر از بسیاری از جنبه‌ها در نوع خود بی‌نظیر است و جزء نخستین‌ها طبقه‌بندی شده است.

علاوه‌بر اینکه قطر نخستین کشور مسلمان و آسیایی میزبان رقابت‌های جام‌جهانی است، توانسته در کنار فناوری‌های منحصربه‌فردی که برای نخستین‌بار در رقابت‌های جام‌جهانی به نمایش می‌گذارد، ابداعات محققان بومی را هم به جهان معرفی کند. خبر‌ها حکایت از آن دارد که در کنار جذابیت‌های مستطیل سبز، قرار است تماشاچیان و بازیکنان تیم‌های مختلف با انواعی از فناوری‌های نوین که برای اولین‌بار در قطر به نمایش در‌آمده، آشنا شوند که به‌طور قطع در کنار ایجاد فضایی راحت‌تر برای استفاده در ورزشگاه‌ها، جو مدرنی را به همراه خواهد داشت تا مسابقات فوتبال در شرایطی ایمن‌تر و حساب‌شده‌تر برگزار شوند.

بیشتربخوانید

• تیم ملی فوتبال ایران چگونه پیرترین تیم جام‌جهانی ۲۰۲۲ شد؟

دوستدار محیط‌زیست، میزبان افتتاحیه

ورزشگاه لوسیل ورزشگاه در منطقه الداین در شمال دوحه واقع شده و ۸۶ هزار نفر ظرفیت دارد و امروز میزبان نخستین رقابت جام هم هست. این ورزشگاه میزبانی فینال این رقابت‌ها را نیز برعهده خواهد داشت، از جمله ویژگی‌هایی که در این ورزشگاه به کاررفته می‌توان به سقف ورزشگاه، پارکینگ‌ها و غرفه‌های خدماتی اشاره کرد که در آن از صفحه‌های خورشیدی استفاده شده است. این صفحه‌های خورشیدی به‌اندازه‌ای انرژی تولید می‌کنند که بتوانند انرژی مورد نیاز ورزشگاه را در زمان برگزاری مسابقات تامین کنند. البته این تامین انرژی تنها به ورزشگاه محدود نمی‌شود و حتی انرژی موردنیاز ساختمان‌های مجاور ورزشگاه را نیز تامین می‌کند. این ورزشگاه مجهز به فناوری‌های دوستدار محیط‌زیست است که هوای ورزشگاه را در هوای گرم و طاقت‌فرسای دوحه، خنک نگه دارند. سقف توگود این ورزشگاه مجهز به سیستم عملیاتی بادگیر مانندی است که بخش مرکزی سقف زین مانند ورزشگاه از قابلیت باز و بسته شدن کامل برخوردار است.

نخستین توپ هوشمند فوتبال

توپ رسمی مسابقات جام‌جهانی ۲۰۲۲ به نام «الرحلا» (Al Rihla)، یک محصول نوآورانه است که شرکت آدیداس طراحی آن را برعهده گرفته است. الرحلا در زبان عربی به معنی «سفر» است. از ویژگی‌هایی این توپ هوشمند می‌توان به یک فناوری ارتباطی اشاره کرد که داده‌های مسابقه را بلافاصله با سرعت بیش از ۵۰۰‌بار در ثانیه به داوران مستقر در مرکز کمک‌داور ویدئویی منتقل می‌کند. در طول بازی‌های جام‌جهانی قطر، این فناوری با فناوری جدید آفساید نیمه‌خودکار فیفا به‌طور مشترک به داوران کمک خواهد کرد. این توپ دارای سیستم تعلیق جدید آدیداس در مرکز و مجهز به حسگر حرکتی است به‌طوری‌که طبق سیستم تعلیق، نقطه ضربه به توپ را با دقت بالایی شناسایی می‌کند. این توپ هوشمند همچنین اوج سرعت بازی را تشخیص می‌دهد و به گفته فیفا، سرعت این توپ در مقایسه با سایر توپ‌های دوره‌های قبلی جام‌جهانی به‌مراتب بالاتر است. این نخستین‌باری است که یک توپ مسابقه در جام‌جهانی از این فناوری استفاده می‌کند.

فناوری آفساید نیمه‌خودکار

همان‌طور که اشاره کردیم، جام‌جهانی ۲۰۲۲ قطر مملو از فناوری‌های جذاب و منحصربه‌فردی است که تاکنون در دوره‌های قبلی جام‌جهانی وجود نداشته‌اند. یکی از همین فناوری‌های نوین، آفساید نیمه‌خودکار است که برای نخستین‌بار در قطر رونمایی خواهد شد. یکی از تشخیص‌های چالش برانگیز در مسابقات فوتبال، حرف و حدیث پیرامون اجرای آفساید توسط تیم مقابل است که جنجال‌های متعددی را در زمین بازی ایجاد می‌کند. اما این فناوری شامل یک ابزار حمایتی برای داوران است که در خلال برگزاری مسابقات به آن‌ها کمک می‌کند علاوه‌بر تشخیص دقیق و سریع آفساید، تصمیم فوری راجع‌به اعلام آن اتخاذ کنند. این فناوری جدید مجهز به ۱۲ دوربین ردیابی در اطراف ورزشگاه است که این فناوری دارای حسگر‌هایی است که در توپ جام‌جهانی ۲۰۲۲ هم به‌کار رفته و به عبارتی در خلال بازی‌ها، با فناوری توپ هوشمند کار می‌کند. در فناوری آفساید نیمه‌خودکار، هر‌باری‌که توپ به‌سمت بازیکنی فرستاده شود و در موقعیت آفساید قرار گرفته باشد، یک علامت هشدار به‌صورت خودکار برای کمک‌داور‌ویدئویی فرستاده می‌شود. درواقع این فناوری کمک می‌کند تا دیگر نیازی به ویدئوچک برای بررسی دوباره احتمال وقوع آفساید وجود نداشته باشد.

دیواره خارجی رسانه‌ای در الریان

ظرفیت ۲۱ هزار نفری این ورزشگاه برای مسابقه‌های جام‌جهانی به ۴۴ هزار نفر افزایش پیدا کرده است. این ورزشگاه مجهز به «دیواره خارجی رسانه‌ای» است که با جدیدترین دستاورد‌های فناوری و معماری ساخته شده است. این دیواره مجهز به یک صفحه نمایش عظیم، برای طرح اخبار، به روز‌رسانی و پخش بازی‌های درحال اجرا در ورزشگاه است.

پخش مسابقات برای نابینایان و بیماران حسی

یکی از نقص‌هایی که در بازی‌های جام‌جهانی در دوره‌های قبل وجود داشت، این بود که افراد نابینا و کم‌بینا قادر به تماشای بازی‌ها نبودند و تنها باید از قابلیت صدا برای درک مسابقات استفاده می‌کردند. اما با فناوری جدید حتی این افراد هم قادر خواهند بود به این بازی‌ها دسترسی پیدا کنند. این محصول تحت عنوان Bonocle در بازی‌های قطر برای اولین‌بار رونمایی می‌شود که قادر است محتوای دیجیتالی جام‌جهانی را به خط بریل تبدیل کند و به طرفداران نابینا و کم‌بینا امکان دهد به‌طور همزمان از بازی لذت ببرند. علاوه‌براین، فناوری feelix palm هم قابلیتی است که از خط بریل برای ارسال تکانه‌ها از طریق دست استفاده می‌کند. افرادی که از نظر چشمی مشکل دارند، می‌توانند با استفاده از هدست‌های واقعیت مجازی یا سخت‌افزاری، از این فناوری استفاده کنند. آن دسته از تماشاچیانی که مبتلا به اوتیسم یا دیگر مشکلات حسی هستند، می‌توانند از اتاق‌های تماشای حسی استفاده کنند. این اتاق‌ها به جوان‌تر‌ها کمک می‌کند تا درحالی‌که در محیطی آرام حضور دارند، روی تماشای بازی‌ها تمرکز کنند.

اپلیکیشن FIFA Player

اپلیکیشن FIFA Player که از سوی فیفا و با همکاری FIFPRO طراحی‌شده، برای نخستین‌بار در قطر ۲۰۲۲ مورد استفاده قرار می‌گیرد. این اپلیکیشن، معیار‌ها و تجزیه و تحلیل عملکرد بازیکنان، معیار عملکرد فیزیکی و معیار‌های پیشرفته هوشمند فوتبال را ارزیابی کرده و نیز موقعیت مکانی و فشار وارد بر بازیکنان را در زمان تصاحب توپ شناسایی می‌کند.

ورزشگاه پرتابل ۹۷۴

معمولا ورزشگاه‌هایی که بازی‌های فوتبال در آن‌ها برگزار می‌شوند، به‌دلیل وسعتی که دارند ثابت بوده و در همان فضا باقی می‌مانند. اما نکته جالبی که در مسابقات قطر مورد توجه قرار گرفته، استفاده از استادیوم پرتابل و قابل حمل ۹۷۴ است که حتی ممکن است بعد از پایان جام‌جهانی به‌طورکامل حذف شود. این ورزشگاه از سازه‌ای جداشدنی و قابل‌اتصال به یکدیگر ساخته‌شده که مهندسان، آن را با کمک محفظه‌های حمل‌ونقل، جابه‌جا کرده و مجهز به قاب‌های فولادی است. جذابیت بصری این سازه از نقاط مثبت آن است و به‌رغم اینکه از مواد کمتری در ساخت آن استفاده شده، هزینه آن بسیار مقرون به‌صرفه تمام شده است. این اولین ورزشگاهی است که درطول تاریخ فوتبال و جام‌جهانی جداسازی شده و با سرعت قابل نصب و سپس جمع‌آوری است.

فناوری مدیریت هوشمند جمعیت

با توجه به جمعیت بالایی که برای تماشای بازی‌های جام‌جهانی وارد ورزشگاه‌ها می‌شوند، محققان دانشکده مهندسی دانشگاه قطر با همکاری کمیته عالی قطر موفق به طراحی یک سیستم کنترل و مدیریت جمعیت هوشمند شده‌اند که برای شمارش جمعیت، تشخیص چهره و تشخیص رویداد‌های غیرعادی مورد استفاده قرار می‌گیرد. برقراری امنیت بازی‌ها به‌دلیل حضور بازیکنان و شخصیت‌های مهم ورزشی در این بازی‌ها، اهمیت بیشتری پیدا می‌کند و طبیعتا وجود چنین دستگاه‌هایی به برقراری بهتر این امنیت کمک می‌کند. در این پروژه، از فناوری‌های هوش‌مصنوعی و نظارت ویدئویی مبتنی‌بر پهپاد استفاده شده تا نیرو‌های امنیتی راحت‌تر بتوانند مدیریت جمعیت را برقرار کنند. هدف از این سیستم، اطمینان از ایمنی و برنامه‌های امنیتی ورزشگاه‌ها؛ تشخیص رویداد‌های غیرعادی؛ ردیابی و شناسایی افراد مشکوک با استفاده از ابزار‌های تشخیص چهره؛ حفظ حریم خصوصی طرفداران است که با استفاده از پلتفرم‌های نوین با داده‌های ضبط شده به صورت محلی پردازش می‌شوند. جام‌جهانی قطر بر استقرار فناوری‌های پیشرفته مانند پهپاد‌های نظارتی، فناوری اطلاعات و ارتباطات و هوش‌مصنوعی برای بهینه‌سازی مدیریت جمعیت تکیه کرده است. تیم تحقیقاتی دانشگاه قطر ابتدا یک سیستم جمعیت شمار از داده‌های پهپاد‌ها را توسعه داده است که از شبکه‌های عصبی هوش مصنوعی برای استخراج ویژگی‌های مربوطه و تخمین‌های تراکم جمعیت استفاده می‌کند. این سیستم شامل شش‌هزار تصویر است که به‌طور دستی برچسب‌گذاری شده و صحنه‌های مختلف را نشان می‌دهند که هزاران نفر را در ورزشگاه‌ها با اطراف آن نشان می‌دهند.

فناوری پیشرفته خنک‌کننده استادیوم‌ها

به‌دلیل شرایط آب و هوایی قطر، تمهیدات به‌صورتی اندیشیده شده که ورزشگاه‌ها در خلال برگزاری بازی‌ها مجهز به سیستم خنک‌کننده باشند تا تماشاچیان و نیز بازیکنان راحت‌تر به تماشای بازی بپردازند و بازی کنند. گزارش‌ها حاکی از آن است که از ۸ ورزشگاهی که ویژه بازی‌های جام‌جهانی احداث شده‌اند، ۷ ورزشگاه مجهز به فناوری خنک‌کننده پیشرفته هستند. این سیستم خنک‌کننده که تحولی را در این حوزه از فناوری به‌وجود آورده، هوای درونی ورزشگاه‌ها را در کشور گرمسیر قطر خنک و مطبوع نگه می‌دارد. خالق این فناوری یکی از استادان مهندسی مکانیک دانشگاه قطر است که این فناوری را برای برآوردن نیاز ورزشگاه‌ها و تماشاچیان راه‌اندازی کرده است. البته این سیستم‌های خنک‌کننده تنها به زمین بازی محدود نمی‌شود بلکه فضای داخلی ورزشگاه و حتی سکو‌ها و صندلی‌های تماشاچیان هم مجهز به این فناوری هستند. ورزشگاهی هم که فاقد این سیستم خنک‌کننده است، به‌دلیل مجاورت با ساحل و خنکی و تهویه طبیعی که در آن برقرار است، نیازی به خنک‌کننده ندارد. محققان قطری در فناوری پیشرفته خنک‌کننده از انرژی خورشیدی و فناوری کربن خنثی به‌منظور خنک‌کردن ورزشگاه‌ها استفاده می‌کنند تا دمای ورزشگاه از ۲۱ درجه سانتی‌گراد بالاتر نرفته و در یک حد معمول باقی بماند.

درواقع این فناوری خنک‌کننده با عبور هوای خنک از طریق خروجی‌های ویژه در زیر صندلی‌های تماشاچیان و نازل‌های بزرگ، فضا را خنک نگه می‌دارد. علاوه‌بر قدرت خنک‌کنندگی، این فناوری از بخش دیگری هم تشکیل شده که قابلیت تصفیه‌کنندگی فضای ورزشگاه‌ها را به خود اختصاص داده است. همچنین تهویه کف ورزشگاه نیز به‌گونه‌ای فراهم می‌شود که بازیکنان فوتبال در فضایی عاری از بیماری‌های قارچی بازی خواهند کرد و چمن زمین بازی کاملا تمیز و پاک خواهد شد. این فناوری همچنین مانع از مصدوم شدن بازیکنان در زمین بازی ناشی از گرما می‌شود. حسگر‌ها در تمام قسمت‌های ورزشگاه، دما و رطوبت را کنترل می‌کنند. این دستگاه‌های خنک‌کننده براساس مدل ورزشگاه پرینت سه‌بعدی برای تعیین قدرت باد و شکل ساید طراحی شده‌اند؛ چراکه طراحی ورزشگاه تاثیر زیادی روی خنک‌سازی و تصفیه هوا داشته است.

نیرو‌هایی که وظیفه اجرای تجهیزات را در ورزشگاه‌های این کشور دارند، یک مرکز انرژی را در مجاورت هر ورزشگاه تجهیز کرده‌اند که از آن مرکز، آب سرد را از طریق یک خط لوله به محل برگزاری بازی‌های جام‌جهانی منتفل می‌کنند. با عبور آب خنک از رادیاتور‌های مخصوص و دمنده‌های قدرتمند، باد خنک و هوای سرد به زمین بازی و محل استقرار تماشاچیان حرکت می‌کند. این فناوری که حاصل تلاش محققان قطری است، نخستین‌باری است که در مسابقات جام‌جهانی مورد استفاده قرار می‌گیرد.

پنل خورشیدی پرتابل

یکی از اقداماتی که دانشگاه تگزاس قطر برای این روز‌های جام‌جهانی انجام داده، ابداع یک شیوه نوآورانه به نام SUNPave برای استفاده از انرژی خورشیدی است که با همکاری دانشگاه تگزاس و بنیاد قطر تولید شده و در ورزشگاه «الثمامه» نصب شده است که در قالب کاشی‌های ۵۰ مترمربعی نصب شده‌اند که فضای کافی برای پارک ۴ تا ۶ خودرو را فراهم می‌کند. در این پروژه از پنل‌های خورشیدی متحرک و پرتابل استفاده شده است که یکی از طرح‌های برنده Challenge ۲۲ بوده که راهکاری را برای جام‌جهانی ارائه داده بود. این پنل‌های قابل‌حمل با توجه به اینکه قابل نصب روی کف زمین بوده یا به‌طور عمودی روی دیوار قرار می‌گیرند، به همان اندازه پنل‌های خورشیدی سابق، انرژی تولید می‌کنند. انرژی تولیدشده از این پنل‌های خورشیدی برای تامین انرژی یک اتاق خواب شامل تجهیزاتی، چون تهویه هوا، روشنایی و یخچال است.

منبع: روزنامه فرهیختگان