ناترازی تولید و مصرف گاز مسئله‌ای است که در فصل سرد سال با توجه به افزایش مصارف در بخش خانگی، گریبان گیر صنایع و نیروگاه‌ها می‌شود. علاوه بر در نظر داشتن اهمیت صرفه جویی در حوزه‌های مختلف، یکی از مواردی که می‌تواند تاثیر قابل توجهی در میزان مصرف گاز داشته باشد راندمان نیروگاه‌ها است که با ساخت نیروگاه‌های حرارتی با راندمان بالا و از مدار خارج کردن واحد‌های فرسوده محقق خواهد شد.

نیروگاه‌هایی با راندمان پایین میزان برقی که مورد تقاضا است را با میزان سوخت بیشتری تامین می‌کنند و در شرایطی مثل زمستان که ناترازی گاز وجود دارد، این میزان از تقاضا را با سوخت‌های جایگزین تامین کرده که به افزایش تبعات زیست محیطی منجر می‌شود و اینجاست که اهمیت افزایش راندمان نیروگاهی بروز پیدا می‌کند. علاوه بر این سوختی که با افزایش راندمان صرفه جویی می‌شود را می‌توان در صنایع دیگر استفاده کرد و حتی امکان صادرات سوخت و درآمدزایی را فراهم می‌کند.

افزایش متوسط راندمان نیروگاه‌های حرارتی در کشور بر اساس سند توسعه صنعت برق، باید مسیری را طی کند که تا سال ۱۴۲۰ به میزان ۵۰ درصد برسد. اما به گفته سخنگوی صنعت برق، شتاب دهی به مسیر افزایش راندمان نیروگاه‌ها نیازمند اختصاص منابع لازم به وزارت نیرو است.

بر اساس مقایسه‌ای که بین متوسط راندمان نیروگاه‌های حرارتی کشور‌های مختلف انجام شد، ایران پس از کشور‌های ایتالیا، بریتانیا، تایوان، مصر، اسپانیا، ژاپن، ترکیه، برزیل، هلند، لهستان، مکزیک، تایلند، آمریکا و کره‌جنوبی با راندمان ۳۹.۲ درصدی در جایگاه پانزدهم این فهرست قرار گرفت. با نزدیک شدن به زمستان و به مدار آمدن نیروگاه‌های سیکل ترکیبی میزان متوسط راندمان افزایش پیدا می‌کند.

مصطفی رجبی مشهدی در این خصوص می‌گوید: متوسط راندمان نیروگاه‌های کشور در حال حاضر بیش از ۳۹.۴ درصد است که این رقم در رده راندمان‌های خوب محسوب می‌شود چرا که راندمان نیروگاه‌های کشور‌های پیشرفته نیز مشابه ایران است.

او ادامه داد: در حال حاضر دو دسته نیروگاه در مدار تولید برق هستند، دسته اول نیروگاه‌های نسل قدیم با ۳ تا ۴ دهه عمر و راندمان متوسط ۳۰ تا ۳۱ درصد و دسته دوم نیروگاه‌های نسل جدید که همگی نیروگاه سیکل ترکیبی هستند که راندمان آن‌ها بیش از ۵۰ درصد است.

رجبی مشهدی گفت: ساخت نیروگاه‌های سیکل ترکیبی بیش از دو دهه است که در کشور بومی شده و مورد استفاده قرار می‌گیرند. نیروگاه‌های پر بازده سیکل ترکیبی سهم عمده را در تولید برق بر عهده دارند چرا که از راندمان بیشتری برخوردارند. در زمستان راندمان نیروگاه‌های ما در حدود ۴۰ درصد است. زیرا بیشتر از نیروگاه‌های سیکل ترکیبی استفاده می‌شود که سوخت کمتری هم نیاز دارند.

ساناز جعفرزاده مدیرکل دفتر برنامه ریزی و بهره برداری تولید شرکت برق حرارتی گفت: راندمان محقق شده ما در سال گذشته حدود ۳۹ درصد بود و پیش بینی می‌کنیم که امسال افزایش راندمان جدی را داشته باشیم، اما مشروط بر اینکه سبد سوختی ما حداقل مشابه سال گذشته باشد. زمانی که سبد سوختی ما به سمت سوخت مایع تغییر پیدا می‌کند، از نیروگاه‌هایی با راندمان بالا کمتر می‌توانیم استفاده کنیم. شرایط بهینه راندمانی زمانی است که نیروگاه‌ها با گاز بهره برداری شوند. با حفظ شرایط پارسال، وضعیت راندمانی افزایشی خواهد شد.

کاهش ۷۸ درصدی ضرایب آلایندگی با جایگزینی نیروگاه بعثت

او با اشاره به واحد‌های نیروگاهی کلاس F که راندمان بالایی دارند گفت: فناوری کلاس F از سه سال گذشته تعریف شد و چند نمونه صد در صد وارداتی به کشور وارد شد، اما بعد از منعی که از سوی شرکت‌های سازنده برای واردات به ایران مطرح شد، با همکاری مپنا سعی کردیم به نمونه ساخت داخل حرکت کنیم.

مدیرکل دفتر برنامه ریزی و بهره برداری تولید شرکت برق حرارتی افزود: اولین نمونه آن قرار است با نیروگاه بعثت که یکی از قدیمی‌ترین نیروگاه‌های ما است و راندمان پایینی دارد جایگزین شود. با این جایگزینی نزدیک به ۷۸ درصد کاهش ضرایب آلایندگی در نیروگاه رقم می خورد. راندمان کلاس F در سیکل کامل ۵۸ تا ۵۹ درصد است.

به گفته جعفرزاده به دلیل اینکه جانمایی خاصی دارد و به مناطق مهمی مثل مترو تهران برق رسانی می‌کند، نمی‌توان بار تولید را از نیروگاه بعثت برداشت. برای این نیروگاه تمامی کار‌ها انجام شده و وزارت نیرو بیش از دو سال منتظر صدور مجوز از سازمان محیط زیست است، در صورت صدور مجوز نیروگاه جایگزین بعثت، دو سال آینده این نیروگاه قابل بهره برداری است. اگر جایگزینی به هر دلیلی رخ ندهد مجبور به حفظ واحد‌های فرسوده حتی با قدمت ۶۰ سال هستیم.

این مقام مسئول با اشاره به نوع تعریف وزارت نیرو از نیروگاه‌های فرسوده و جایگاه‌های آن‌ها در مدار تولید برق گفت: نیروگاه‌های گازی سیکل باز داریم که ممکن است با راندمان ۲۸ درصد در مدار باشند که نیروگاه‌های بازنشسته هستند که در تعریف وزارت نیرو به عناون نیروگاه‌های تبصره ۱۰۰ شناخته می‌شوند. این نیروگاه‌ها فقط در صد روز پیک تابستان که افزایش جهشی در نیاز مصرف برق داریم مورد بهره برداری قرار می‌گیرند و در خارج از این بازه از آن‌ها استفاده نمی‌شود. البته برخی از این ها نیروگاه‌هایی هستند که راندمان بالاتری دارند، اما با توجه به جانمایی ویژه‌ای که دارند به دلیل ملاحظات در برنامه بازنشستگی قرار ندارند و جایگزین خواهند شد.

جعفرزاده خروج این نیروگاه‌ها از مدار را عامل افزایش متوسط راندمان در زمستان دانست و گفت: بخشی از نیروگاه‌های مازوت سوز در زمستان به تعمیرات می‌روند، اما اصل اثرگذاری راندمانی در زمستان، خروج واحد‌های گازی تبصره ۱۰۰ است که تنها در پیک تابستان در مدار هستند و همین موضوع باعث می‌شود متوسط راندمان وضعیت بالاتری باشد.

۸ هزار مگاوات نیروگاه مازوت سوز در بازه زمستان فعال هستند

در حال حاضر ظرفیت نیروگاه بخاری نصب شده تقریبا ۱۸ هزار مگاوات است و چیزی که در زمستان از آن بهره برداری می‌شود ۸ هزار مگاوات است. این ۸ هزار مگاوات در شرایطی که کمبود گاز وجود دارد مجبور به استفاده از سوخت جایگزین گازوئیل و مازوت هستند.

او ادامه داد: از ابتدای سال در نیروگاه‌ها ۸۲ درصد از سوخت گاز، ۷ درصد از سوخت گازوئیل و مابقی هم از مازوت تامین سوخت انجام گرفته است. در فصل زمستان شاید بتوان گفت که سهم گاز از سبد سوختی نیروگاه‌ها حدود ۴۰ درصد است و ۶۰ درصد بقیه از گازوئیل و مازوت تامین می‌شود.

با توجه به شرایطی که در زمستان برای تامین سوخت مورد نیاز نیروگاه‌ها ایجاد می‌شود می‌توان امیدوار بود با برنامه احداث ۱۰ هزار مگاوات نیروگاهی که وزارت نیرو در برنامه دارد و همچنین همکاری سازمان‌های مرتبط از جمله سازمان حفاظت از محیط زیست برای احداث نیروگاه‌های جایگزین در سال‌های آینده وضعیت راندمان نیروگاه‌ها شرایط بهتری پیدا کند و در کنار تامین پایدار برق، با مشکلات کمتری در زمینه تامین گاز خانگی و آلودگی هوا دست و پنجه نرم کنیم.