مجسمه‌هایی که سال گذشته خبرساز شدند
سال ۱۴۰۱، برای مجسمه‌ها به اندازه ۱۴۰۰ بدیمن نبود، اما چندان هم بی‌حاشیه نبود. سالی که گذشت ماجرا‌های خود را برای مجسمه‌های شهری رقم زد؛ حاشیه‌هایی که از اوایل سال با ماجرای لنگه کفش مجسمه پرویز تناولی آغاز شد.
مجسمه‌های شهری را در نقاط متعددی از شهر می‌بینید؛ احجامی که گاه وجودشان شاید چندان هم خوشایند نباشد. شاید باور عموم این باشد که مجسمه‌ها لزوما باعث پیرایش شهر می‌شوند و بر زیبایی‌ها می‌افزایند، ولی مجسمه‌ساز‌هایی هم معتقد هستند که مجسمه‌ها می‌توانند لزوما زیبا نباشند و این امر به هدف و محلی که مجسمه برایش ساخته می‌شود، بستگی دارد. ضمن اینکه این نگاه با مقولاتی از این دست که مجسمه‌هایی بر اثر ناتوانی هنرمند بد ساخته شوند، متفاوت است.
حال از این امر هم که بگذریم، یکی از نکات مهم در حوزه مجسمه‌های شهری، نحوه نگهداری از آنهاست؛ چراکه تاکنون بسیار شاهد سرقت یا تخریب مجسمه‌ها بوده‌ایم. دفعاتی هم دیده‌ایم که تخریب و آسیب رسیدن به مجسمه‌ها در نتیجه استفاده از متخصصانی برای مرمت بوده است که متخصص نبوده‌اند!
به هر جهت از آنجا که یک شهر بدون مجسمه نمی‌شود و یک شهر با مجسمه هم بدون حاشیه نخواهد بود، در ادامه نگاهی خواهیم داشت بر آنچه که در سال گذشته بر مجسمه‌های شهری گذشت.
مجسمه «بزرگمهر بختگان» که به «میرزاکوچک‌خان جنگلی» تغییر یافت!
مجسمه میرزا کوچک خان جنگلی که در پارک میرزا کوچک خان اصفهان نصب شده است، در ابتدا برای «بزرگمهر بختگان» ـ پزشک، ستاره‌شناس و وزیر انوشیروان ساسانی که بر اساس برخی منابع تاریخی ظهور پیامبر اسلام را پیش‌بینی کرده بود، ساخته شده بود. ولی بعد از ساخت، حدود سه ماه در وسط میدان بزرگمهر اصفهان در انتظار نصب باقی مانده بود، تا اینکه پس از ممانعت مسئولان زیباسازی برای نصب، مجسمه هشت متری سوار و اسب را نیمه‌های شب ۱۱ آبان ماه ۱۴۰۰، توسط جرثقیل‌های بزرگ در حالی که دو پاره شده بود از محل نصب، بارگیری و منتقل کردند.
ولی چند ماه بعد این مجسمه با ماهیت دیگری در پارک میرزا کوچک خان اصفهان نصب شد و توجه مردم و مسافران را به خود جلب کرد و البته مثل هر اثر هنری دیگر با نقد‌هایی روبرو شد. این مجسمه در سال ۱۴۰۱ به دلیل تغییر مدیران و برخی ملاحظات، قرار شد با اعمال تغییراتی در برخی اجزاء آن از جمله سر و گردن، شانه‌ها و بخش‌های دیگر به مجسمه میرزا کوچک خان تبدیل شود.
جمع‌آوری «مجسمه‌های چهارراه طهماسب‌آباد» کرمان
«مجسمه‌های چهارراه طهماسب‌آباد» کرمان که قرار بود اشاره‌ای نمادین به بحران آب داشته باشند و یادبودی باشند از باغ طهماسب‌آباد که زمانی در این منطقه وجود داشته، چیزی از آن‌ها باقی نمانده و حذف شده‌اند. این اثر که عنوان «رؤیای باغ طهماسب‌آباد» را داشت در سال ۹۷ به سفارش شهرداری کرمان توسط «شهریار رضایی» - هنرمند مجسمه‌ساز - اجرا شد که در آن یک حوض کوچک پرآب قرار داشت و یک قاب آن را احاطه کرده و پنج فیگور اطراف آن قرار گرفته بود که به حوض آب خیره شده بودند. به گفته سازنده، این اثر در زمان اوج کم‌آبی و بحران آب و هجوم ساخت و ساز شهری ساخته شده و بی‌واسطه در دسترس مخاطبان قرار گرفته بود. هرکس از چهارراه طهماسب‌آباد عبور کرده باشد، حتما دیده است که روزانه تعداد زیادی از مردم در کنار این مجسمه می‌نشستند و در نگاه هر رهگذری انگار مجسمه‌ها هم جزئی از مردم بودند. حالا دیگر مجسمه‌ها نیستند و بهانه جمع‌آوری‌شان را «غمگین بودن» آن‌ها عنوان کردند. یک عضو کمیسیون فرهنگی شورای شهر کرمان گفته بود باید در این نقطه از شهر «اثر شاد» نصب شود. شهریار رضایی مجسمه‌ساز و سازنده اثر هم توضیح داده بود: «به تفکر فکر کنیم. این‌ها غمگین نیستند؛ در حال اندیشیدند.»
نصب ۲۰ سردیس از مشاهیر و مفاخیر ایرانی
سازمان زیباسازی شهر تهران از ۲۰ سردیس مشاهیر و مفاخر ایرانی که در سومین سمپوزیوم مجسمه‌سازی مفاخر ایران ساخته شده بودند، در محل کتابخانه ملی رونمایی کرد. این سازمان اعلام کرد در راستای ارتقاء سطح کیفی و بصری فضا‌های عمومی شهر و به منظور معرفی هرچه بیشتر مفاخر و مشاهیر ملی کشورمان با برگزاری سه دوره سمپوزیوم مجسمه‌سازی، سردیس تعدادی از هنرمندان، شاعران و مشاهیر و مفاخر معاصر را ساخته و در سطح شهر به ویژه در محل‌های فرهنگی نصب کرده است.
لنگه کفشی که خودسرانه بر مجسمه تناولی نصب شد!
۱۲ اسفند ۱۴۰۰ خبر به سرقت رفتن لنگه کفش مجسمه پرویز تناولی در پارک شفق تهران منتشر شد. در سال ۱۴۰۱ اعلام شد لنگه کفشی جدید خودسرانه و بدون هماهنگی با هنرمند جایگزین شده است. این اتفاق در حالی رخ داده بود که به گفته‌ی فرزند تناولی لنگه کفش سرقت رفته ۴۰ میلیون تومان ارزش داشت و در حالی که قرار بود این لنگه کفش با تأیید خود تناولی ساخته شود، خودسرانه و لنگه به لنگه ساخته و نصب شد!
مجسمه فردوسی از دو رنگ شدن تا وعده ترمیم توسط ایتالیایی‌ها
با انتشار خبر دو رنگ شدن مجسمه فردوسی و هشدار‌های کارشناسان مبنی بر اینکه این اتفاق، اولین و آخرین نمونه نخواهد بود، مجید قادری ـ معاون فرهنگی هنری سازمان زیباسازی تهران ـ طی گفت‌وگویی با ایسنا در دی‌ماه ۱۴۰۱ اعلام کرد که پیرو اجرای طرح ساماندهی و بهسازی المان‌های شهری به ویژه مجسمه‌های فاخر شهری، برنامه‌ریزی جدی برای کارشناسی وضعیت فعلی مجسمه‌های شهری و مرمت آثار در دستور کار قرار داده‌اند که در همان راستا مرمت تندیس فردوسی اثر استاد صدیقی هم به محض شرایط مناسب آب و هوایی اجرا، آغاز خواهد شد. ولی بعد از گذشت چندماه، مجسمه فردوسی همچنان در همان شرایط است؛ با این حال قادری این نوید را به ایسنا داده است که مجسمه امسال توسط ایتالیایی‌ها ترمیم خواهد شد.
رونمایی از تندیس سائوشچین و سردیس سعدی در شیراز
آیین رونمایی از تندیس سائوشچین و سردیس سعدی با حضور جمعی از مسئولان در باغ جهان نمای شیراز برگزار شد. تبادل این دو سردیس با هدف فرصتی برای شناخت بهتر و پیوند عمیق‌تر مردم دو شهر و طبیعتاً الهام‌بخش و بسترساز تقویت تبادلات گردشگری صورت گرفته است.
انتقال الاکلنگ دانشگاه هنر به محلی نامعلوم
محسن رافعی، هنرمند مجسمه ساز در شهریورماه در ابتدا از انتقال اثر «جای به جای» بدون اجازه او به عنوان مالک مادی و معنوی کار از دانشگاه هنر به نزدیکی برج میلاد تهران و سپس به مکانی نامعلوم خبر داد. همچنین در پاسخ به صحبت‌های هنرمند، دانشگاه هنر جوابیه‌ای صادر کرد و این اقدام را «لزوم نمایش دوره‌ای آثار همه دانشجویان» عنوان کرده بود که البته هنرمند این پاسخ را خلاف واقع خواند.
به هر جهت این اثر به سرنوشتی نامعلوم دچار شد و مشخص نیست که به کجا منتقل شده است.
سردیس تیمسار فلاحی؛ ترمیم یا سرقت
در مهرماه طی گزارشی ویدئویی در ایسنا، خبر ناپدید شدن سردیس تیمسار، ولی الله فلاحی واقع در محله زعفرانیه منتشر شد که نشان می‌داد سردیس تیمسار، ولی الله فلاحی که مهر ۱۳۹۴ در تقاطع خیابان‌های، ولی عصر و شهید فلاحی (محله زعفرانیه تهران) نصب شده بود، روی سه‌پایه سنگی خود دیده نمی‌شد.
در آن زمان اعلام شد که ساکنان محله، مسئولان شهرداری تهران و سازمان زیباسازی از سرنوشت این سردیس اطلاعی ندارند.
در فاصله کوتاهی پس از اعلام ناپدیدی سردیس، سازمان حفظ آثار و نشر ارزش‌های دفاع مقدس ارتش جمهوری اسلامی ایران اعلام کرد: «سردیس سرلشکر شهید، ولی الله فلاحی مهر ۱۳۹۴ در تقاطع خیابان‌های، ولی عصر و شهید فلاحی (محله زعفرانیه تهران) نصب شده بود، به دلیل گذشت زمان و نیاز به ترمیم، به کارگاه ساخت آثار تجسمی سازمان حفظ آثار و نشر ارزش‌های دفاع مقدس ارتش منتقل شده است تا پس از بازسازی در محل قبلی خود نصب شود.»
چنین اعلامی، دیگر فرضیه‌های احتمالی مبنی بر تخریب و ... را هم منتفی می‌کرد و فقط یک حاشیه باقی می‌ماند: نبود هماهنگی میان مسوولان ارتش و شهرداری.
سردیس شیخ فضل الله نوری رونمایی شد
سردیس شیخ فضل‌الله نوری در ابتدای بزرگراه شیخ فضل‌الله نوری (میدان صنعت) در سال ۱۴۰۱ نصب شد. سردیس شیخ فضل‌الله نوری توسط هنرمند مجسمه‌ساز حمیدرضا صادق‌زاده تهیه شده و جنس این اثر از فایبرگلاس است.
مجسمه‌های میدان «حر» هم دو رنگ شدند
زمانی که دو رنگ شدن مجسمه فردوسی در صدر اخبار قرار گرفت، عده‌ای از هنرمندان این نکته را یادآور شدند که اتفاقی که برای مجسمه فردوسی افتاد، اولین نمونه نبوده و آخرین هم نخواهد بود. پس از گذشت چند ماه از آن اتفاق، اگر از کنار میدان حر رد می‌شدید، می‌دید که شیر‌های اصلی میدان که از جنس مس هستند نیز دو رنگ شده و دقیقا مشخص نبود که این مجسمه‌ها سیاه هستند یا مسی!
به نظر می‌رسید دو رنگ شدن شیر‌های اصلی میدان حر که توسط غلامرضا رحیم‌زاده ارژنگ از جنس مس ساخته شده است، به علت در معرض آلودگی هوا بودن است؛ البته پس از بررسی خبرنگار تجسمی ایسنا مشخص شد که این مجسمه‌ها دچار آسیب هم شده‌اند.
پیشتر یکی از شیر‌های میدان حر به دلیل فرسوده شدن، بازسازی شد که اکنون چندان با مجسمه‌های دیگر میدان همخوانی ندارد و مجسمه‌های اصلی از کیفیت بیشتری برخوردار هستند، اما با این حال سازمان زیباسازی می‌گوید باوجود اینکه برنامه مشخصی برای شیر‌های این میدان ندارد، اما در نهایت سایر شیر‌های میدان هم با مجسمه‌هایی از جنس فایبرگلاس تعویض خواهند شد که احتمالا برای این کار نیازمند تخریب شیر‌های دیگر خواهند بود.
بازگشت مجسمه‌های جاکومتی به موزه هنر‌های معاصر
پس از حدود پنج سال، دو مجسمه معروف آلبرتو جاکومتی به فضای عمومی موزه هنر‌های معاصر تهران بازگشتند و برای نخستین بار مجسمه‌ای از ایلا هیلتونن، هم‌زمان با یکصد و یکمین سال تولد وی در فضای خروجی گالری ۹ جانمایی شد.
اثر آلبرتو جاکومتی با عنوان «مرد در حال قدم زدن ۱» با اندازه ۱۸۲/۵ سانتی متر و «زن ایستاده ۱» با اندازه ۲۶۷/۵ سانتی متر برنز (۱۹۶۰) در گالری یک و اثر ایلا هیلتونن با عنوان «آب زندگانی (۶-۱۹۷۵)» با اندازه ۷۳ در ۶۳ در ۲۱۴ سانتی متر، از مجموعه گنجینه موزه هنر‌های معاصر تهران در فضای داخلی موزه جانمایی شد.
تبدیل بقایای چنار ۳۵۰ ساله در باغ‌فردوس به مجسمه مولانا
یکی از تنه‌های خشک در باغ فردوس، چنار ۳۵۰ ساله‌ای است که با قطر سه متر پس از گذراندن دوران سرسبزی و شادابی خشک و تا یک ارتفاعی باقی مانده و حذف نشده که توسط هنرمند چوب تراش به نام استاد عالی، با استفاده از ابزار لازم در همانجا بدون جابه جایی به شکل مولانا طراحی و تراشیده شد تا به صورت جلوه‌ای بصری برای شهر درآید. این اقدام ناخودآگاه به نوعی خودجوش‌ترین کارگاه هنر شهری است که در آن ارتباط عمیقی بین هنر، هنرمند و مردم شکل گرفته است.
منبع : ایسنا
