در سال‌های گذشته چند سریال مذهبی با موضوع زندگی ائمه و امام شیعه برای تلویزیون ساخته شد. این سریال‌ها اکنون به بخشی از حافظه تصویری جمعی چند نسل مبدل شده. در مطالبی نگاهی داریم به این سریال‌ها.

مدت کوتاهی بعد از سریال امام علی (ع) سریال تنهاترین سردار بر اساس داستان زندگی امام حسن (ع) به کارگردانی مهدی فخیم‌زاده پخش شد. این سریال ۶ ماه آخر زندگی امام دوم شیعیان را نمایش می‌داد و به ماجرای صلح او با معاویه می‌پرداخت. به دنبال بررسی سریال‌های مذهبی تلویزیون در سال‌های گذشته، در این مطلب نگاهی به سریال تنهاترین سریال داریم.

بیشتربخوانید

• خاطرات کمتر شنیده شده مهدی فخیم‌زاده از «تنهاترین سردار» 

مهدی فخیم‌زاده پیش از تنهاترین سردار کاری برای تلویزیون نساخته بود و تنها در مستند داستانی تاریخ قشم در نقش شیخ خزعل بازی داشت. تنهاترین سردار در واقع شروع همکاری‌های فخیم‌زاده با تلویزیون بود که با ولایت عشق ادامه پیدا کرد و بعد هم چند سریال پلیسی: خواب و بیدار، حس سوم، بی صدا فریاد کن، ساختمان ۸۵ و فوق سری، اما تنها‌ترین سردار سال ۷۵ در ۱۸ قسمت پخش شد و اگر نه به اندازه سریال امام علی (ع)، اما خوب دیده شد. سریال‌های مذهبی با موضوع زندگی امامان با یک چالش بزرگ مواجهند. درست مثل تعزیه که مخاطب هم داستان را می‌داند و هم به خوبی می‌داند پایانش چیست و آنچه او را تا پایان نگه می‌دارد، صحنه‌سازی‌ها و بازی‌ها و موسیقی و اشعار است، سریال‌هایی با موضوع زندگی امامان هم با جذابیت‌های تصویری و بازیگری و خلق داستان‌های فرعی می‌توانند مخاطب را نگه دارند و تنهاترین سردار این ویژگی‌ها را داشت.

فخیم زاده در باره این سریال و ساختش در گفت‌وگویی با جام جم آنلاین گفته است خیلی اتفاقی این دو سریال را ساخته و اصلا فیلمساز تاریخی نیست: «راستش را بخواهید اصلا فیلمسازی در ژانر تاریخی را دوست ندارم. آثار تاریخی-مذهبی به خودی خود خیلی مقدس هستند، اما فیلمساز را در زمان ساخت و پخش با مشکلات عدیده‌ای مواجه می‌کنند که عطایش را به لقایش ببخشد. برای من هم همین‌طور بود. بعد از ساخت دو سریال مذهبی-تاریخی، مجموعه‌های مشابه دیگری به من پیشنهاد شد که آن‌ها را رد کردم. زمان مدیریت آقای لاریجانی که اتفاقا بسیار محکم پای ساخت سریال‌های صدا و سیما می‌ایستاد برای ساخت مجموعه‌ای درباره امام حسین (ع) به من مراجعه کردند که گفتم اصلا و آن‌ها رفتند و ساخت آن مجموعه را به کارگردان دیگری سپردند که در اواسط کار تعطیل شد. بار‌ها از ساخت این‌گونه آثار امتناع کردم و همیشه گفته‌ام من فیلمساز هستم و از ابتدا هم تاریخی‌ساز نبودم. شخصی مثل داوود میرباقری عاشق ساخت کار‌های تاریخی-مذهبی است، اما من اتفاقی به این مسیر آمدم. مرکز سیمافیلم، «تنهاترین سردار» را قبل از من با کارگردان دیگری شروع کرده بود و حتی شش ماه هم جلو رفته بودند که پس از آن به مشکل برخوردند. در آن زمان قرار بود من برای سیمافیلم کاری خانوادگی در شکل و شمایل فیلم‌های «همسر» و «خواستگاری» بسازم، اما محمدمهدی حیدریان (مدیریت وقت سیمافیلم) که ارتباط نزدیکی با من داشت به من ماموریت ساخت «تنهاترین سردار» را داد. در ابتدا گمانم از ساخت این سریال یک سریال مناسبتی جمع و جور و کوتاه بود، اما بعدا دیدم با چه پروژه عظیمی‌رو به رو هستم! پس از آن هم «ولایت عشق» را به من سپردند که پنج سال زمان برای ساخت آن گذاشتم. به قدری کار روی پروژه‌های تاریخی سخت است که بعد از «ولایت عشق» دیگر توبه کردم که سمتش نروم و تا امروز سر قولم ایستادم.»

در این سریال بازیگران مطرحی حضور داشتند. خود فخیم‌زاده نقش شمر را داشت و ماجرای جالبی هم برای آن تعریف شده است. آنطور که گفته شده بازیگران زیادی برای این نقش دعوت شده بودند، اما هیچکدام حاضر نشده بودند، نقشی بازی کنند که برای تماشاگر ایرانی یکی از خبیث‌ترین شخصیت‌های تاریخ است.

اکبر زنجانپور نقش معاویه را داشت. او در گفتگو با جام جم آنلاین، در باره پذیرفتن این نقش و بازی آن گفته است: «سال‌هاست که بازیگرم و برای قبول یک نقش به این نکته توجه می‌کنم که چقدر جای کار دارد. نقش بدون افت و خیز را حتی اگر نقش اول هم باشد نمی‌پذیرم. چون نمی‌توانم کاری در آن انجام دهم، اما نقش معاویه در سریال تنهاترین سردار جای کار داشت.»

ابوالفضل پورعرب هم که در این سریال نقش حرب را بازی کرده است، در یکی از گفتگو‌های تاریخ شفاهی موزه سینما، در زادروش، با اشاره به این که چندان در سریال‌های تلویزیونی حضور ندارد، گفته است بازی در این سریال نذری بوده که باید ادا می‌کرده است: «در سریال‌ها خیلی حضور پررنگی نداشتم. یادم می‌آید برای سریال تنهاترین سردار درباره زندگی امام حسن (ع) دعوت شدم که به نوعی نذری بود که باید ادا می‌کردم و آن را خیلی دوست داشتم.»

داود رشیدی در این سریال نقش عمروعاص را بازی می‌کرد. نقشی که پیش از آن مهدی فتحی در سریال امام علی (ع) آن را بازی کرده بود و بسیار هم مورد توجه قرار گرفته بود؛ بنابراین کار کردن این نقش حتما ویژگی‌های خاصی برای داود رشیدی داشته است.

یکی از نقش‌های مهم سریال جعده بنت‌اشعث بود. او همسر امام حسن (ع) بود که به تحریک معاویه و با وعده دریافت پول و نیز ازدواج با پسر خلیفه یعنی یزید، امام دوم شیعیان را به شهادت رسانید. 

این نقش را افسانه بایگان بازی کرد. او در گفتگو با روزنامه جام جم درباره این نقش گفته است: «بازی در این مجموعه تاریخی برایم جذاب بود و دوست داشتم در این سریال با آن محتوا و شکل، پیرامون زندگی امام حسن (ع) بازی کنم. البته تردید‌هایی داشتم، اما در نهایت اتفاقاتی درونی مرا به بازی در این نقش مجاب کرد و گرچه ریسک بزرگی بود، اما در آن نقش منفی بازی کردم.»

بایگان همچنین گفته است: در ابتدا شناخت خیلی دقیقی از این شخصیت نداشتم. ما بازیگران وقتی در نقش‌های تاریخی حاضر می‌شویم، مجبوریم مطالعه داشته باشیم و از نقش آگاهی پیدا کنیم. من هم به منابع مراجعه کردم و در مورد زندگی امام حسن (ع) کتاب‌هایی خواندم که به من در ایفای نقش جعده بسیار کمک کردند.»

منبع: همشهری