برخی خانواده‌ها می‌گویند، امروزه کمتر مادری برای جهیزیه دخترش صنایع دستی خریداری می‌کنند حتی اگر خانواده نیز مصرف‌کننده صنایع دستی باشد، آن‌ها را برای جهیزیه سفارش نمی‌دهد.

اما به طور واقع انگار صنایع دستی در عصر جدید دیجیتالی به عنوان بخشی از دکور یا مبلمان خانه در نظر گرفته شده است و برای برخی دیگر کاربرد صنایع دستی فقط تزئینی شده است.

برخی از خانواده‌ها حتی اگر ظروف صنایع دستی کاربردی نیز دم‌دست خود داشته باشند، هر گاه مهمان دارند دوباره سراغ همان ظروف کارخانه‌ای مصنوعی بازاری می‌روند و حداقل در مهمانی‌ها ظروف صنایع دستی را کنار می‌گذارند.

برخی‌ها نیز عقیده دارند به طور مثال اگر یک چهره‌های ملی ورزشی یا سینمایی مطرح در تردد‌های شهری بخواهد از گیوه ملکی تولید شده هنرمندان داخلی استفاده کنند ممکن است بازخورد‌های مختلفی را ببیند و حتی گاهی او را که از اجناس مارک بازاری استفاده نمی‌کند، مورد سوال قرار دهند؟

به اعتقاد برخی از کارشناسان، واقعیت اینجاست که صنایع دستی نیازمند یک بازآفرینی و یک باز تعریف جدید در دوره عصر دیجیتال دارد و نیازمند نوآفرینی و بازار پسند است.

به گفته برخی از پژوهشگران و دانشگاهیان، صنایع دستی به مجموعه‌ای از فرایند تولید محصولات کاربردی و معیشتی تاریخ و تمدن بشر اطلاق می‌شود که علاوه بر رفع نیاز روزمره، بخشی از باورها، آداب و فرهنگ بومی جامعه را با خود همراه داشته و نشانی از هویت هر منطقه است. با وجود انبوه تولیدات صنعتی و رواج روزافزون تولیدات ماشینی و انبوه (تکثیر مکانیکی)، مهارت انسانی و توجه به ویژگی‌های منحصربه فرد و هنرمندانۀ برخاسته از بوم و سنت‌های آیینی، صنایع دستی را به بخشی از شخصیت هر قوم بدل کرده و به آن علاوه بر وجوه کاربردی، اقتصادی و زیبایی شناختی، ارزشی معنوی و قابل دفاع بخشیده است.

مهران هوشیار دانشیار گروه مطالعات عالی هنر دانشگاه سوره سال گذشته در مقاله‌ای تحت عنوان " بازتعریف صنایع دستی معاصر ایران با رویکرد آینده پژوهی" بر اینکه نکته تاکید دارد که باید پذیرفت که امروزه جایگاه و نقش بازاریابی سنتی حتی در حوزۀ خرید و فروش محصولات هنریِ روستایی و صنایع دستی تغییر کرده و استفاده از فضای مجازی به عنوان فروشگاه الکترونیکی، حقیقتی انکار ناپذیر در تجارت و در بین تمام سطوح بازار را به خود اختصاص داده است. متأسفانه باید اعتراف کرد که هنوز و چنان که شایستۀ شرایط روز اقتصادی است، در زمینۀ بازاریابی، بسته بندی، فروش و عرضۀ صنایع دستی در فضا‌های مجازی (دیجیتال مارکتینگ) نه پژوهشی جامع انجام شده و نه اطلاعات و منابع معتبری در اختیار است. به هر فناوری دیجیتال سه ویژگی آسایش، آرامش و ثبات را برای مشتری موجب می‌شود که باعث فعال شدن بیشتر او در» حال باید پذیرفت که فضای مجازی خواهد شد. بازاریابی اینترنتی عامل تسریع‌کننده در توسعۀ بازار‌های بین‌المللی است.

وضعیت صنایع دستی چهارمحال و بختیاری چگونه است؟

هنرمندان و فعالان عرصه صنایع‌دستی و هنر‌های سنتی علاوه بر گرانی‌های بی‌رویه، سختی در تامین مواد اولیه و نبود بازار فروش، اما همچنان در حال فعالیت و تولید هستند.

صنایع‌دستی و هنر‌های سنتی از مهم‌ترین تولیدات اولیه هر منطقه به‌شمار می‌رود و تا آنجا اهمیت دارد که ۲۰ خردادماه به‌نام روز جهانی صنایع‌دستی و ۲۰ تا ۲۶ خردادماه به‌عنوان هفته ملی صنایع‌دستی و هنر‌های سنتی نام‌گذاری شده است.

وجود افزون‌بر ۱۲ هزار هنرمند صنایع‌دستی و هنر‌های سنتی در چهارمحال و بختیاری و فعالیت مستمر پنج هزار و ۵۰۰ تا ۶ هزار نفر از این هنرمندان در فصل‌های مختلف سال نشان از اهمیت جایگاه و تنوع انواع هنرصنعت‌ها در این استان دارد.

هم‌اکنون ۹۱ رشته صنایع‌دستی و هنر‌های سنتی مربوط به مناطق شهری، روستایی و عشایری چهارمحال و بختیاری وجود دارد که بافته‌های داری مانند فرش‌بافی، گلیم‌بافی، جاجیم‌بافی و قالی‌بافی، چوخابافی، نمدمالی، کلاه‌مالی، گیوه دوزی، سرمه‌دوزی، منبت‌کاری، سفال‌گری، خورجین‌بافی، بافت سیاه چادر، قفل‌سازی، حجاری، گره‌چینی، احجام فلزی خاتم و مشتقات آن‌ها شاخص‌ترین رشته‌های صنایع‌دستی و هنر‌هایی سنتی چهارمحال و بختیاری به‌شمار می‌رود.

صنایع‌دستی و هنر‌های سنتی چهارمحال و بختیاری دارای ۹ نشان بین‌المللی یونسکو و ۴۸ نشان ملی است.

گرانی مواد اولیه و فروش ارزان‌قیمت انواع تولیدات صنایع‌دستی و هنر‌های سنتی از مهم‌ترین مشکلات فعالان این عرصه به‌شمار می‌رود که نیازمند توجه جدی مسوولان و دست‌اندرکاران به این حوزه مهم و حساس است.

فعالیت در حوزه صنایع‌دستی و هنر‌های سنتی ارزان و آسان است

یکی از هنرمندان فعال صنایع‌دستی و هنر‌های سنتی چهارمحال و بختیاری در رشته ساخت جواهرات سنتی، گوهرتراشی و تراش سنگ‌های قیمتی و نیمه‌قیمتی گفت: آموزش، تولید، خرید و فروش محصولات مرتبط با انواع هنرصنعت‌ها ارزان و دسترسی به آن آسان است.

جاسم نصیری گفت: تنوع در رشته‌های صنایع‌دستی و هنر‌های سنتی به حدی بالا است که به تهیه آن برای هر نوع سلیقه و توان مالی مناسب امکان‌پذیر است.

وی افزود: با توجه به هزینه پایین برای تولید انواع صنایع‌دستی و هنر‌های سنتی، می‌توان تولید برخی هنرصنعت‌های این حوزه را در خانه و در از طریق مشاغل خانگی انجام داد.

نصیری تهیه مواد اولیه یکی از مشکلات موجود در تولید انواع صنایع‌دستی و هنر‌های سنتی اعلام و تصریح کرد: بازاریابی برای فروش تولیدات از دیگر مشکلات هنرمندان فعال در این حوزه است که باید این مشکل را از طریق سرمایه‌گذاری و تبلیغات برای بازاریابی داخلی و خارجی، بهره‌مندی از توان کارشناسان و متخصصان به‌منظور شناسایی و بازاریابی فروش محصولات در کشور‌های خارجی، اختصاص تسهیلات برای حضور هنرمندان در نمایشگاه‌های خارج از کشور و آموزش روش‌های بازاریابی خارجی رفع کرد.

لباس‌های محلی چهارمحال و بختیاری مورد توجه گردشگران است

یکی دیگر از هنرمندان صنایع‌دستی و هنر‌های سنتی چهارمحال و بختیاری در حوزه تولید لباس‌های محلی نیز گفت: تولید لباس‌های محلی به‌ویژه لباس زنان و مردان بختیاری، قشقایی، دهکُردی و قهفرخی مورد توجه مردم و گردشگران قرار دارد.

اختر کبیری دهکُردی  تاکید کرد: لباس محلی زنان در چهارمحال و بختیاری طراحی‌های زیبا و خاصی دارد در تهیه آن‌ها از انواع سنگ‌دوزی، پولک‌دوزی، منجوق‌دوزی، یراق‌دوزی و سایر هنر‌ها بهره‌گیری می‌شود.

وی لباس محلی زنان چهارمحال و بختیاری را پوشش‌هایی سادگی، زیبا و مورد پسند قشر‌های مختلف جامعه دانست و یادآور شد: تقویت بازار فروش، تهیه مواد اولیه، ارزان‌قیمت و کیفی، تامین سرمایه در گردش، بیمه هنرمندان و حمایت فعالان حوزه صنایع‌دستی و هنر‌های سنتی مورد توجه میوولان مرتبط باشد تا این هنرصنعت‌ها رونق پیدا کند.

کبیری تصریح کرد: حفظ رشته‌های صنایع‌دستی و هنر‌های سنتی و رشد تولید در این بخش به افزایش اشتغال، کاهش نرخ بیکاری، تقویت اقتصادی و پیشگیری از مهاجرت‌های بی‌رویه منطقه کمک می‌کند.

وی اظهار داشت: در این راستا پرداخت تسهیلات ارزان‌قیمت و کمک‌های بلاعوض به هنرمندان فعال در رشته‌های صنایع‌دستی و هنر‌های سنتی تاثیرگذار خواهد بود.

گرانی مواد اولیه از مهم‌ترین مشکلات هنرمندان صنایع‌دستی است

یکی دیگر از هنرمندان فعال رشته صنایع‌دستی و هنر‌های سنتی چهارمحال و بختیاری در رشته میناکاری (مینای نقاشی) نیز گفت: گرانی مواد اولیه، بازاریابی و فروش و کمبود سرمایه در گردش از مهم‌ترین مشکلات فعالان این عرصه است.

ملیحه مهدیان دهکُردی گفت: دوام و ماندگاری بالا، رنگ ثابت، قابلیت شست‌وشو، کاربردی بودن محصولات در زندگی روزمره و زیبایی‌های منحصربه‌فرد از مهم‌ترین مزیت‌های انواع تولیدات صنایع‌دستی و هنر‌های سنتی است.

وی افزود: کمک به تبلیغات و بازاریابی، حمایت از برگزاری نمایشگاه‌های ملی و بین‌المللی، پرداخت تسهیلات ارزان‌قیمت و تلاش برای فروش تولیدات از خواسته‌های فعالان این حوزه است که به رونق صنایع‌دستی و هنر‌های سنتی کمک می‌کند.

مهدیان تصریح کرد: دستگاه‌های اجرایی در سطح ملی و استانی می‌توانند هدایا و بسته‌های تبلیغاتی خود را از محصولات صنایع‌دستی و هنر‌های سنتی انتخاب کنند تا از فعالان و هنرمندان این حوزه حمایت شود.

خرید صنایع‌دستی در اولویت خانواده‌ها نیست

یکی دیگر از فعالان صنایع‌دستی و هنر‌های سنتی فعال در رشته سرمه‌دوزی سنتی زیرمجموعه رودوزی‌های الحاقی در چهارمحال و بختیاری نیز گفت: تولیدات صنایع‌دستی و هنر‌های سنتی هم‌اکنون در سبد خرید خانوار‌ها قرار ندارد و از اولویت برخوردار نیست.

وجیهه اسداللهی تاکید کرد: مواد اولیه رشته سرمه‌دوزی سنتی مانند سرمه، تراش ملیله و مروارید گران‌قیمت و جزو کالا‌های وارداتی از کشور‌های هندوستان و چک‌اسلواکی است.

وی یادآور شد: فراهم شدن زمینه صادرات محصولات و تولیدات صنایع‌دستی و هنر‌های سنتی چهارمحال و بختیاری به استان‌های دیگر و کشور‌های خارجی با هدف افزایش درآمد، رونق اقتصادی، اشتغال‌زایی و کاهش نرخ بیکاری نقش مستقیم در حمایت از فعالان این عرصه دارد.

رشته قلم‌زنی مورد حمایت وزارت میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی قرار گرفت

یکی دیگر از فعالان صنایع‌دستی و هنر‌های سنتی چهارمحال و بختیاری در رشته قلم‌زنی و کارشناس معماری استان نیز گفت: خوشبختانه رشته قلم‌زنی در سال‌های اخیر مورد حمایت وزارت میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی قرار گرفته است.

مریم رئیسی وانانی گفت: فعالیت در هنرصنعت قلم‌زنی به صبر و حوصله زیاد نیاز دارد، زیرا شغلی دشوار بوده و تولید یک اثر در این رشته گاهی نیازمند ۶ ماه زمان است.

وی افزود: عدم نیاز به استخدام، امکان تاسیس کارگاه و آموزش به علاقه‌مندان، فعالیت در منزل، برخورداری از ذوق و قریحه هنرمند، رشد و خلاقیت در هنر، دوام و بقای بیشتر آثار نسبت به تولیدات دیگر و استفاده از نماد‌های مربوط به دوره‌‎های مختلف فرهنگی در تولیدات از مهم‌ترین مزیت‌های رشته قلم‌زنی به‌شمار می‌رود.

رئیسی فعالیت در رشته قلم‌زنی را نیازمند تسلط هنرمند در طراحی برای پیاده کردن نقش روی ظرف اعلام و تصریح کرد: قلم‌زنی تنها در به‌کار بُردن قلم و چَکُش روی فلز نیست و برگرفته از شوق و ذوق هنرمند است و به‌همین علت هنرمندان در این رشته و هنرصنعت، عاشقانه فعالیت می‌کنند.

وی یادآور شد: در صورت فعالیت حرفه‌ای در رشته قلم‌زنی و صادرات تولیدات و محصولات مرتبط با این هنرصنعت می‌توان به درآمد دلاری مطلوب و ارزآوری مناسبی دست پیدا کرد.

این هنرمند صنایع‌دستی و هنر‌های سنتی چهارمحال و بختیاری اظهار داشت: فعالیت در رشته قلم‌زنی نیازمند توانایی بدنی و قوه جسمی مناسب به‌ویژه قدرت بینایی و توان بالای دست‌ها به‌عنوان اصلی‌ترین نیاز هنرمندان است.

رئیسی گفت: هنرمندان فعال در رشته قلم‌زنی به‌مرور دچار لرزش دست و ضعف می‌شوند و این در حالی است که فعالان این عرصه از از بیمه و حقوق ثابت بهره‌مند نیستند و درآمد آن‌ها نسبی و وابسته به فروش است.

امسال ۴۸۸ مجوز صنایع‌دستی در چهارمحال و بختیاری صادر شد

کارشناس حمایت از تولید و صدور مجوزات اداره‌کل میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی چهارمحال و بختیاری نیز گفت: از ابتدای سال‌جاری تاکنون ۴۸۸ فقره مجوز مرتبط با صنایع‌دستی و هنر‌های سنتی در استان صادر شده است.

جهانبخش امامی ده‌چشمه گفت: از این تعداد ۳۶۱ فقره مجوز صادر و ۱۲۷ فقره مجوز تمدید شده است.

وی افزود: از ابتدای سال‌جاری تاکنون ۳۶۵ فقره پروانه تولید انفرادی صنایع‌دستی و هنر‌های سنتی در چهارمحال و بختیاری صادر و تمدید شده که از این تعداد ۲۴۰ فقره صادره و ۱۲۵ فقره تمدیدی بوده است.

امامی تصریح کرد: در این مدت ۱۲۰ فقره کارت شناسایی صنایع‌دستی و هنر‌های سنتی در چهارمحال و بختیاری صادر و تمدید شد که از این تعداد ۱۱۹ فقره صادره و یک فقره تمدیدی بوده است.

وی یادآور شد: از ابتدای سال‌جاری تاکنون همچنین سه فقره جواز تاسیس در حوزه صنایع‌دستی و هنر‌های سنتی چهارمحال و بختیاری صادر و تمدید شده که از این تعداد ۲ فقره صادره و یک فقره تمدیدی است.

۴۲۹ میلیارد ریال تسهیلات برای رونق صنایع‌دستی چهارمحال و بختیاری پرداخت شد

سرپرست معاونت صنایع‌دستی و هنر‌های سنتی اداره‌کل میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی چهارمحال و بختیاری نیز گفت: در سال گذشته ۴۲۹ میلیارد ریال انواع تسهیلات برای توسعه و رونق صنایع‌دستی و هنر‌های سنتی این استان پرداخت شد.

مهراب محمدی فارسانی گفت: از این مبلغ ۱۸۸ میلیارد و ۶۰۰ میلیون ریال در حوزه مشاغل خانگی و ۲۴۰ میلیارد و ۴۰۰ میلیون ریال در بخش تبصره ۱۸ بوده است.

وی افزود: سال گذشته براساس آمار سامانه رصد زمینه اشتغال یک‌هزار و ۱۹۹ نفر و براساس مجوز‌های صادر و تمدید شده زمینه اشتغال یک‌هزار و ۹۹۴ نفر در چهارمحال و بختیاری فراهم شده است.

محمدی تصریح کرد: در سال گذشته یک‌هزار و ۶۱۴ دوره آموزشی میان‌مدت و کوتاه‌مدت برای فعالان و شاغلان حوزه صنایع‌دستی و هنر‌های سنتی چهارمحال و بختیاری برگزار شد، بیمه روستاییان و عشایر برای ۹۶ هنرمند برقرار و ۹۲ هنرمند دیگر برای استفاده از بیمه تامین اجتماعی به وزارت میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی معرفی شدند.

وی یادآور شد: در سال گذشته ۲ فقره پروانه تولید کارگاهی، ۲ هزارو ۷۲۷ فقره پروانه تولید انفرادی، ۳۶ فقره اعلامیه تاسیس کارگاه و ۸۴۸ کارت شناسایی برای هنرمندان صنایع‌دستی و هنر‌های سنتی استان صادر شد.

سرپرست معاونت صنایع‌دستی و هنر‌های سنتی اداره‌کل میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی چهارمحال و بختیاری اظهار داشت: در این مدت ۳۱ فقره پروانه تولید کارگاهی، یک‌هزارو ۶ فقره پروانه تولید انفرادی، ۱۱ فقره اعلامیه تاسیس کارگاه و هفت کارت شناسایی برای هنرمندان صنایع‌دستی و هنر‌های سنتی استان تمدید شده است.

وی گفت: هنرمندان صنایع‌دستی و هنر‌های سنتی چهارمحال و بختیاری سال گذشته در ۱۰ نمایشگاه ملی و ۵۲ نمایشگاه استانی حضور فعال داشته‌اند.

محمدی تاکید کرد: در این مدت ۱۵ بازارچه موقت صنایع‌دستی و هنر‌های سنتی در نقاط مختلف چهارمحال و بختیاری برگزار و راستی‌آزمایی بیمه ۴۱ هنرمند انجام شد.

وی افزود: در سال گذشته یک‌هزار و ۳۰ کیلوگرم انواع محصولات نمدی به ارزش ۱۲ هزار و ۳۶۰ دلار از چهارمحال و بختیاری به کشور‌های خارجی صادر شده است.

محمدی تصریح کرد: پیگیری برای ایجاد بازارچه‌های صنایع‌دستی و هنر‌های سنتی در تمامی شهرستان‌های چهارمحال و بختیاری جزو اولویت‌های سال‌جاری اداره‌کل میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی استان قرار دارد.

چهارمحال و بختیاری ۹۱ رشته صنایع‌دستی دارد

مدیرکل میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی چهارمحال و بختیاری نیز گفت: هم‌اکنون ۹۱ رشته صنایع‌دستی و هنر‌های سنتی در این استان فعال است.

علیرضا جیلان گفت: ۲۵۶ رشته صنایع‌دستی و هنر‌های سنتی در کشور فعال است که از این تعداد بیش از یک سوم در این استان فعال است.

وی یادآور شد: چهارمحال و بختیاری ۱۲ هزار هنرمند صنایع‌دستی و هنر‌های سنتی دارد که از این تعداد پنج هزار و ۵۰۰ نفر در مناطق شهری، روستایی و عشایری فعالیت می‌کنند.

جیلان تصریح کرد: رشته‌های صنایع‌دستی و هنر‌های سنتی تولیدی در چهارمحال و بختیاری دارای فناوری‌های خاص است و بهره‌گیری از دانش‌های نوین به ارتقای کمی و کیفی تولید در این بخش کمک می‌کند.

وی اظهار داشت: هنرمندان صنایع‌دستی و هنر‌های سنتی چهارمحال و بختیاری هم‌اکنون با مشکلاتی مانند تهیه مواد اولیه با کیفیت و ارزان‌قیمت، تزریق منابع مالی و تسهیلاتی، بازار فروش و گران بودن محصولات تولیدی اولیه مواجه هستند که پیگیری‌ها برای رفع این مشکلات در حال انجام است.

 ۲۰ خردادماه به‌عنوان روز جهانی صنایع‌دستی و ۲۰ تا ۲۶ خرداد به‌عنوان هفته صنایع‌دستی و هنر‌های سنتی نام‌گذاری شده است.

منبع: ایرنا