جهان در حال ورود به مرحله جدیدی است، همان که در فیلم های عمدتاً با موضوع آینده بشریت و در اصطلاح «فیلم های آخرالزمانی هالیوودی» بر پرده سینما می رود و ربات های هوشمند را هم پای انسان ها و گاه طغیانگر و ویران‌کننده دنیا معرفی می کند.

همان که حال پا به عرصه وجود گذاشته و با برنامه نویسی های پایتون قرار است کارهای شگرفی انجام دهد، اما برخی نسبت به عملکرد هوش مصنوعی ابراز نگرانی کرده اند و درباره طغیانگری آن در آینده هشدار می دهند.

عنوان می شود در آینده ای نه چندان دور هوش مصنوعی تمامی زوایای زندگی ما را دربر می گیرد؛ تا جایی که می تواند جزئی ترین کارهای روزمره آدم ها را متقبل شود، برای رنگ لباس نظر بدهد و به عبارتی مانند همدم انسان ها ساخته شود. همچنین می تواند تهدیدات بسیاری مانند سوءاستفاده دولت ها در تولید سلاح، نقض صریح حقوق شهروندی، آسیب به کسب و کارها و ...  دربر داشته باشد.

چیستی و چرایی هوش مصنوعی

هوش مصنوعی چیست و چگونه می تواند ویرانگر و طغیانگر یا سازنده دنیای انسان ها باشد؟ در تعریفی ساده باید گفت: هوش مصنوعی شاخه‌ای گسترده از علوم رایانه است که ماشین‌های هوشمندی می‌سازد تا از رفتارهای انسانی تقلید ‌کنند.

در تعریفی گسترده تر، این ماشین‌ها تصمیماتی می‌گیرند که معمولاً نیازمند سطحی از تجربه‌ انسانی است و به انسان‌ها کمک می‌کند مشکلات احتمالی را پیش‌بینی کند و بر آن‌ها فائق آید. به عبارتی روزی می‌رسد هوش مصنوعی به‌جای پزشک، قاضی و پلیس تصمیم‌گیری کند.

باید تأکید کرد، هوش مصنوعی یکی از دستاوردهای درخشان بشر است و برای توصیف ماشین‌ ها یا رایانه‌هایی به‌ کار می‌ رود که فعالیت‌ های شناختی وابسته به ذهن انسان مانند یادگیری و حل موضوع را به‌ خوبی انجام می‌دهند.

سید علیرضا آل داوود، کارشناس ارشد فضای سایبری می گوید، «کارهایی مانند طراحی سامانه‌ های امنیتی و حفاظتی، تشخیص و احراز هویت، بازی‌ های رایانه‌ای، طراحی سامانه‌ های پیشرفته صنعتی و نظامی، طراحی نرم افزارهای هوشمند و… برای به‌‌روز شدن به هوش مصنوعی نیاز دارند. هوش مصنوعی به عنوان عامل مهم فناوری‌های نوظهور مانند تحلیل داده و کلان‌ داده‌ها، علوم شناختی، رباتیک و اینترنت اشیاست و  در آینده روی بیشتر مشاغل تأثیر می‌ گذارد».

آینده غیر قابل کنترل

چرا با وجود این زوایای مفید و تأثیرگذار، کارشناسان درباره نقش هوش مصوعی در آینده جامعه بشری هشدار می دهند و این ابزار نوظهور را غیر قابل کنترل می خوانند؟ استیون هاوکینگ، فیزیکدان و مدیر تحقیقات مرکز کیهان‌شناسی نظری دانشگاه کمبریج می گوید، «هوش‌ مصنوعی توانایی دارد خود را خاموش و اقدام به بازطراحی قدرتمندتر خودش کند. این در نقطه مقابل تکامل بیولوژیکی انسان‌ها قرار دارد که با سرعت کمی همراه است و نمی‌تواند با هوش‌ مصنوعی به رقابت بپردازد و مردم از این موضوع اطلاع ندارند».

وی افزود: در کوتاه‌مدت تأثیر هوش‌ مصنوعی به کنترلی بستگی دارد که روی آن اعمال می‌شود و در درازمدت تأثیر آن به این بستگی دارد آیا اصلاً قابل کنترل خواهد بود یا خیر؟

ایلان ماسک، مدیرعامل تسلا و مالک توییتر نیز با وجود اینکه یکی از سرمایه گذاران اصلی تولید و ارتقای هوش مصنوعی است، در کنفرانس فناوری ویوا در پاریس درباره امکان تبدیل‌ هوش مصنوعی به چیزی غیرقابل کنترل هشدار داد و عنوان کرد، باید در این زمینه قوانینی وضع شوند.

وی هرچند پیش بینی کرد هوش مصنوعی به احتمال زیاد نتیجه مثبت هم خواهد داشت، اما گفت اگر قوانین وضع نشوند، عاقبتی فاجعه‌بار برای بشریت رقم می خورد. برای نمونه هوش مصنوعی می‌تواند به دسترسی آسان‌تر به کالاها و خدمات کمک کند، ولی این موضوع نباید به ‌عنوان پیش‌فرض در نظر گرفته شود.

هوش مصنوعی و ابراز نگرانی و هشدار آن هایی که خود در گسترش و ارتقای آن نقش داشته اند، حکایت دانشمندی است که ویروس خطرناکی کشف و به دلیل نگرانی از آینده بشر و استفاده نادرست مستکبران و تعهد اخلاقی، نابودش می کند. اما آیا افرادی مانند ماسک به دلیل تعهدات اخلاقی در قبال بشر نگران چنین موضوعی هستند؟ قطعاً این گونه نیست.

در عصر حاضر دانش در اختیار عده خاص و محدودی باقی نمی ماند، خیلی زود فراگیر می شود و به ویژه کشورهایی که به لحاظ هوش ذاتی در سطح بالایی هستند و با وجود تحریم، پیشرفت های عظیمی رقم می زنند، به راحتی می توانند به دانش و فناوری آن دست یابند.

به دلیل اینکه زیان ها و خطرات هوش مصنوعی بر افرادی مانند ماسک روشن شده و نسبت به دستیابی همه دنیا به این فناوری مطمئن است، دنبال هشدار برای وضع قوانین در زمینه استفاده از این ابزار در چارچوب خاصی است.

خطرات هوش مصنوعی

نشریه  فوربس در جدیدترین گزارش خود به معرفی خطرات بزرگ فناوری هوش مصنوعی و پیامدهای قانونی، اخلاقی و اجتماعی آن پرداخته است. طبق این گزارش، به دلیل اینکه جهان شاهد رشد بی‌سابقه فناوری هوش مصنوعی است، توجه به خطرات و چالش‌های بالقوه این فناوری می‌تواند اهمیت زیادی داشته باشد.

هوش مصنوعی خطرات بزرگ و بسیار مهمی به دنبال دارد که از تخریب کسب و کارها تا سلب امنیت و حریم خصوصی را دربر می‌گیرد و حتی می‌تواند به زیان بشریت یا حتی نابودی آن باشد.

طبق گزارش فوربس، تبعیض و تعصب، نقض حریم خصوصی، معضلات اخلاقی، خطرات امنیتی، تمرکز قدرت، وابستگی به هوش مصنوعی، جابه‌جایی مشاغل، نابرابری اقتصادی و ... از خطرات هوش مصنوعی در عصر پیش رو خواهد بود.

به گفته محققان، در عصر حاضر که جنگ‌های شناختی بر پایه علومی نظیر اعصاب، روان شناسی، زبان شناسی و فلسفه ذهن تشکیل شده است، هوش مصنوعی تأثیر بسیار خطرناکی خواهد داشت و همان گونه که دانشمندان این علم به آن معترفند، اگر استفاده از این ابزار با رعایت اصول اخلاقی و انسانی همراه نباشد، می تواند به سلاح کشنده و تهدید کننده بشریت تبدیل شود.

حتی در مراحل پیشرفته تر طبق آنچه استیون هاوکینگ گفته، هوش مصنوعی به دلیل توانایی بازطراحی قدرتمندتری که در مقابل تکامل بیولوژیکی انسان‌ها دارد شاید در آینده قابل کنترل نباشد و همان آینده ای که برخی فیلم های آخرالزمانی از آینده ربات های هوشمند طغیانگر به تصویر می کشند، در انتظار باشد. در عین حال در صورت استفاده صحیح و در راستای تکامل و رشد انسانیت می تواند به عنوان دستاورد مهم بشر استفاده شود.

هوش مصنوعی می تواند در سکوهای اینترنتی، رسانه های اجتماعی و ارتباطی به عنوان مکمل سلاح های شناختی برای تغییر رفتار، فرهنگ، سبک زندگی و تمامی شئون زندگی سایبری بشر مورد استفاده قرار بگیرد یا حتی به سلاح جنگی تبدیل شود.

هوش مصنوعی می تواند بسیاری از کارها را چابک‌تر، دقیق‌تر، سریع‌تر، بهره‌ورتر و بهتر از وقتی انجام دهد که تنها نیروی انسانی دخیل است، اما قطعاً تروریست ها، کشورهای مستکبر و افراد شرور هم این فناوری را برای کارهای شرورانه شان و به بند کشیدن دیگر ملت ها در اختیار دارند و راحت می توانند از آن علیه بشریت استفاده ‌کنند.

تغییر هویت تا دستکاری اجتماعی

هوش مصنوعی در ۲۰ سال گذشته رشد سریع و چشمگیری داشته است و تمام موضوعات به ویژه امنیت ملی کشور‌ها و حریم خصوصی افراد را تحت الشعاع خود قرار داده است؛ تا جایی که حتی رهبران این صنعت درباره استفاده بدون ملاحظات اخلاقی و انسانی از این فناوری هشدارهایی داده اند.

پروژه‌ی اخیر ایلان ماسک به عنوان نورالینک یکی از هولناک‌ترین پروژه‌های در حال ساخت به وسیله آمریکاست که می‌تواند با بهره گیری از این فناوری و برخی سنسورها و چیپ های کاشتنی بر روی رفتار و حتی کنترل ذهن آنها تأثیر بسیاری داشته باشد.

افزایش فرصت ها برای کنترل و دستکاری افراد به ویژه مدیریت برداشت و ادراک آنان، افزایش و غیرانسانی کردن ظرفیت سلاح های کشنده جنگی و شناختی و منسوخ کردن کار انسانی و جایگزینی ربات‌های دارای هوش مصنوعی و دستکاری اجتماعی به عنوان مهم ترین  تهدیدات این فناوری مرتبط با سلامت انسان‌هاست.

فناوری «دیپ فیک» یا جعل عمیق نیز با هوش مصنوعی تصاویر و فیلم‌هایی با چهره افراد می سازد که تشخیص اصل یا جعلی بودن آن بسیار سخت است و تنها با تکنیک‌های سواد رسانه‌ای و تشخیص اخبار جعلی می‌توان آنها را تشخیص داد. تحریف هنرمندانه تاریخ، تغییر هویت و نسل آینده جوامع و طراحی سلاح های خودگردان با نیروی هوش مصنوعی از دیگر مواردی است که استفاده از آن را نیازمند پروتکل های خاص بین المللی می کند تا به عبارتی در آینده طغیان نکند.

منبع:  راهبرد معاصر