ظرفیت ذخیره آب مجموع سدهای خراسان رضوی یک میلیارد و ۵۱۲ میلیون متر مکعب است که یک میلیارد و ۲۵۰ میلیون متر مکعب آن مربوط به سد دوستی به عنوان بزرگترین سد استان است، که به صورت مشترک و با سهم مساوی بین ۲ کشور ایران و ترکمنستان تقسیم می شود.

بهمن ماه سال ۱۳۸۷ طرح انتقال آب از سد دوستی به مشهد با ظرفیت انتقال و تصفیه ۱۵۰ میلیون متر مکعب در سال با حضور رییس جمهور وقت به بهره‌برداری رسید.

این سد تامین کننده بخش مهمی از نیاز آبی مشهد بود و در سال ۹۸ تا ۷۰ درصد از نیاز آبی مشهد از حجم ذخیره این سد تامین می شد که این روند همچنان تا سال های اخیر ادامه داشت.

در پی خشکسالی های سه سال اخیر، پارسال حجم ذخیره آب این سد به حدود ۱۰ درصد رسید که توان آنرا نداشت که بیشتر از ۳۰ درصد از نیاز آبی مشهد را تامین کند.

تامین آب مشهد از محل سد دوستی در گذشته بیش از ۵۰ درصد بود که این میزان با توجه به کاهش بارندگی‌ها، اکنون به کمتر از ۳۰ درصد رسیده است.

امسال نیز وضعیت این سد بسیار بحرانی شده و حجم ذخیره آب آن به کمتر از ۱۲ درصد رسیده است، اما با توجه به اهمیت آن در تامین آب مشهد، اقدامات مختلفی برای برداشت از همان میزان آب اندک موجود در کف سد در دست اجراست و رایزنی ها با طرف ترکمنستانی برای به حداقل رساندن حجم برداشت آنها از سهم آبی خود در حال انجام است.

سالهای قبل تا خرداد ماه در سد دوستی ورودی آب ثبت می شد اما امسال به دلیل کاهش چشمگیر بارندگی هیچ ورودی آبی به سد نداشتیم.منابع آبی مشهد شامل دریاچه‌های پشت چهار سد "طرق، اَرداک، دوستی و کاردِه"، چندین حلقه چاه و ۲ رشته قنات است که سد دوستی از مهم‌ترین آنهاست.

ادریس قائمی مدیر بهره‌برداری و نگهداری تأسیسات آبی شرکت آب منطقه‌ای خراسان رضوی در خصوص وضعیت آبی سد دوستی گفت: هم اینک تنها حدود ۱۲۶ میلیمتر مکعب از حجم مخزن یک میلیارد و ۲۵۰ میلیون متر مکعبی سد دوستی آب دارد.

او افزود: برنامه ریزی شده بود ماهانه حدود پنج میلیون متر مکعب از سد دوستی آب برای تامین نیاز شرب مشهد برداشت شود از این رو در فصل بهار ۱۶ میلیون متر مکعب آب از این سد برداشت شد.

مدیر بهره‌برداری و نگهداری تأسیسات آبی شرکت آب منطقه‌ای خراسان رضوی ادامه داد: سالهای قبل تا خردادماه هم در سد دوستی ورودی آب ثبت می شد اما امسال به دلیل کاهش چشمگیر بارندگی ها،‌ هیچ ورودی آبی به سد نداشتیم.

قائمی بیان کرد: نیمی از حجم فعلی آب سد دوستی متعلق به ترکمنستان است و رایزنی هایی بین مقامات ترکمنستان و ایران در خصوص کاهش برداشت آب توسط ترکمنستان صورت گرفته است.

او تصریح کرد: هم اینک برداشت آب از سد دوستی به حجم مرده سد رسیده که از طریق مخزن قابل برداشت نیست لذا پروژه شناور سد دوستی به منظور برداشت آب از سطح به جای کف در دست اجراست و طی روزهای آینده بهره برداری می شود.

اجرای سامانه شناوری روی سد دوستی

امیر سالکی مدیر بهره برداری و نگهداری از تاسیسات آب شرب مشهد گفت: با توجه به افت حجم مخزن سد دوستی، تراز سد از دریچه های آبگیر پایین تر رفته و خروج آب از دریچه پایینی صورت می گیرد که این امر باعث کاهش کیفیت و عدم پایداری تامین آب شرب شده است.

او افزود: از این رو به منظور برداشت پایدار و با کیفیت‌تر آب، این شرکت نسبت به طراحی و اجرای سامانه آبگیر سد دوستی اقدام کرده است.

مدیر بهره برداری و نگهداری از تاسیسات آب شرب مشهد  ادامه داد: این سامانه از ۲ سکوی شناور مجزا تشکیل شده که هر سکو مجهز به ۶ عدد پمپ با ظرفیت ۲۵۰ لیتر در ثانیه است.

سالکی بیان کرد: با توجه به ضرورت تامین آب شرب شهر مشهد، این سامانه به صورت اضطراری و در سریعترین زمان ممکن در بازه زمانی ۲ ماهه اجرا شد و به زودی به بهره برداری می رسد.

او تصریح کرد که با همراهی مردم در مدیریت مصرف و اجرای طرح های مختلف اضطراری تامین آب، اوج مصرف تابستانی بدون تنش پشت سر گذاشته شود.

وضعیت بحرانی سدهای مشهد

حسین اسماعیلیان مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب مشهد گفت: خشکسالی امسال مشهد در ۶ دهه اخیر بی سابقه بوده و کل حجم بارندگی در این کلانشهر از ابتدای سال جاری تنها ۱۸ میلیمتر بوده است.

او افزود: همچنین از ابتدای سال آبی یعنی از مهرماه ۱۴۰۱ تا کنون ۸۴ میلیمتر بارندگی داشته ایم که ۶۵ درصد نسبت به دوره بلندمدت کاهش دارد.

مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب مشهد ادامه داد: وضعیت ذخایر سدهای مشهد مناسب نیست، ورودی آب به سد دوستی در سال جاری صفر بوده و تنها ۱۰ درصد از حجم ذخیره سد دوستی، ۱۵ درصد از حجم ذخیره سد طرق و ۲۴ درصد از حجم ذخیره سد ارداک آب دارد.

اسماعیلیان بیان کرد: حجم ذخیره سدهای مشهد نسبت به مدت مشابه پارسال ۵۵ درصد کاهش یافته و وضعیت آبی سدها بحرانی است و آورد آبی به پشت سدها قابل ملاحظه نبوده است.

افزایش ظرفیت برداشت از سد دوستی با اجرای سامانه شناوری

او تصریح کرد: هم اینک برداشت آب از حجم مُرده سد دوستی صورت می گیرد، لذا به منظور افزایش کیفیت آب و کاهش رسوبات آب سد، سامانه پمپاژ شناور به منظور برداشت از سطح آب سد تا پایان هفته جاری بهره برداری می شود.

مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب مشهد تاکید کرد: اکنون ظرفیت برداشت از سد دوستی به هزار و ۶۵۰ لیتر در ثانیه کاهش یافته است اما با اجرای این طرح بازیابی انجام و میزان برداشت به حدود سه هزار لیتر در ثانیه افزایش می یابد.

اسماعیلیان اظهار کرد: هم اینک مردم نسبت به وضعیت آب مشهد حساس شده اند اما این حاسیست باید تبدیل به اقدام شود و رفتاری متناسب با شرایط خشکسالی در عمل مشاهده شود.

او افزود: با مدیریت مصرف و عمل به شعار «مصرف آب، نصف» می توان از شرایط تنش زای امسال عبور کرد، این درحالی است که از لحاظ تنش آبی در سخت ترین شرایط ۶۰ سال اخیر قرار داریم.

منبع: ایرنا