سیامک اسلامی رییس مرکز مالکیت معنوی سازمان ثبت اسناد و املاک کشور در گفت و گو با باشگاه خبرنگاران جوان با اشاره به برنامه‌های مرکز مالکیت معنوی برای حمایت از شرکت‌های دانش‌بنیان، مراکز علمی، پژوهشی و فناوری، کسب و کار‌های تولیدی، بازرگانی و خدماتی و بنگاه های اقتصادی کشور در عرصه ملی و بین المللی گفت: از ابتدای خلقت بشر، موضوع مالکیت معنوی و حمایت از دارایی های فکری، همواره اهمیت داشته است، ولی سازوکار حمایتی مشخص وجود نداشت و طی صد‌ها سال گذشته همواره ایده پردازان و دانشمندان و مخترعان در حال ابداع و نوآوری بودند، اما به علت فقدان ارتباطات گسترده، چارچوب توانمندسازی و نظام ثبت ایده، حمایت کاملی از آن‌ها انجام نمی‌شد و در آغاز دوره صنعتی جهان، پایه‌های حقوق معنوی مستحکم شد و به تدریج مخترعان و صاحبان کسب و کار به فکر ثبت و کسب حمایت از دارایی‌های فکری خود افتادند.

اندیشه پشت دارایی‌های فکری باید حفاظت شود

وی با اشاره به اینکه اندیشه پشت دارایی‌های فکری باید حفاظت شود گفت: مالکیت فکری به دو حوزه بزرگ شامل مالکیت صنعتی و مالکیت ادبی و هنری تقسیم می‌شود. مالکیت صنعتی شامل مصادیقی مانند اختراع، طرح صنعتی، علامت تجاری و نشانه جغرافیایی است و مالکیت ادبی و هنری که به کپی رایت (حق نشر) معروف است به موضوعات مربوط به آثار هنری، ادبی، صوت و تصویر، بازیگری و ... می‌پردازد.

اسلامی گفت: سال ۱۸۸۳ یک سال کلیدی در تاریخ بشر و حوزه دارایی‌های فکری است که اولین کنوانسیون راجع به حمایت از مالکیت صنعتی به عنوان کنوانسیون پاریس به تصویب برخی کشور‌های جهان رسید و سه سال بعد کنوانسیون راجع به حمایت از حقوق مالکیت ادبی و هنری به عنوان کنوانسیون برن در سال ۱۸۸۶، به تصویب رسید. این معاهدات بین‌المللی، یک نقطه عطف در تاریخ بشر هستند که حمایت از حقوق ناشی از مالکیت فکری اشخاص را ضابطه‌مند کرد و یکی از عوامل مؤثر در جهش و پیشرفت جوامع انسانی در ۱۴۰ سال اخیر می‌باشد و اکنون اختراعات ثبت می‌شوند و مخترع از مواهب آن بهره‌مند می‌شود، به همین ترتیب صاحبان کسب و کار می‌توانند از علائم تجاری خود حفاظت کنند و برند‌های تجاری به رکن اساسی در سبد دارایی کسب و کار‌ها تبدیل شده‌اند.

 رییس مرکز مالکیت معنوی سازمان ثبت اسناد و املاک کشور گفت: این مرکز هم‌زمان به اقدامات فروبخش و فرابخش می‌پردازد یعنی هم فرآیند‌های ثبت اختراعات، طرح‌های صنعتی، علائم تجاری و نشانه‌های جغرافیایی صورت می‌گیرد و در عین حال دوره‌های آموزشی عمومی و تخصصی مالکیت فکری در کل کشور برای توانمندسازی متقاضیان برگزار می‌شود.

وی افزود: در کنار این‌ها، اموری مانند ارتباط با سازمان‌های بین‌المللی، تفاهم‌نامه های همکاری مشترک با سایر کشور‌ها و الحاق به کنوانسیون‌های جهانی انجام می‌پذیرد. یکی از اقدامات مهم مرکز مالکیت معنوی، تدوین سند ملی مالکیت معنوی است که بر اساس آن، تمام حوزه‌های مرتبط با مالکیت فکری اعم از آموزش، صنعت، بازرگانی، انرژی و محیط زیست، مشخص و اولویت‌بندی و برنامه‌های اجرایی به همراه دستگاه‌های مسئول و همکار به انضمام نقشه جامع مالکیت فکری کشور تدوین شده است. این سند می‌تواند پیوست مناسبی برای برنامه‌های توسعه کشور باشد، زیرا همه اشخاص از کشاورز گرفته تا یک نویسنده و یا صنعتگر، در بخش‌های مختلف کشور و در نهایت تولید ناخالص داخلی ما نقش دارند و دارایی‌های معنوی اشخاص باید مورد حمایت قرار گیرد.

مهم‌ترین هدف مرکز مالکیت معنوی نشان دادن اهمیت حقوق مالکیت فکری به عموم  مردم است

سیامک اسلامی تاکید کرد: مهم‌ترین هدف مرکز مالکیت این است که اهمیت حقوق مالکیت فکری را به عموم اشخاص جامعه نشان دهد و افرادی که می‌خواهند در این حوزه فعالیت کنند همه باید از اصول مالکیت فکری آگاه باشند. اولین نکته‌ای که باید در ذهن هر کس باشد این است که حقوق مالکیت فکری نیز مانند نام و نام خانوادگی هر شخص است واجد شخصیت می‌باشد. نام من، حکم برند یا علامت من را دارد. از فواید این کار، این است که به افراد بیاموزیم که از ابتدا به برند‌های خود اهمیت دهند و مانع از پایمال شدن حقوق معنوی خود شوند. همین‌طور در خصوص سایر جنبه های مالکیت معنوی مانند اختراعات، طرح های صنعتی، نشانه‌های جغرافیایی و حوزه‌های ادبی و هنری نیز، چنین رویکری باید جاری باشد.

اسلامی با اشاره به اقدامات مورد نیاز برای حمایت از حقوق مالکیت معنوی در سطح بین المللی نیز گفت: در سطح جهانی ۲۶ کنوانسیون در خصوص مالکیت فکری وجود دارد که از میان آن‌ها، کشور ما به ۹ کنوانسیون ملحق شده است و از جمله پیمان همکاری اختراع یا PCT و موافقت‌نامه مادرید که یک معاهده مهم مربوط به کسب‌وکار‌ها و ثبت بین‌المللی علائم تجاری است و به واسطه آن، امکان ثبت علائم تجاری شرکت‌های تولیدی و بازرگانی و خدماتی ایران در سایر کشور‌های جهان و بر عکس، فراهم می‌باشد. هم اکنون در اداره مادرید مرکز مالکیت معنوی، به‌طور روزانه به پرونده‌های ثبت بین‌المللی علامت تجاری رسیدگی می‌شود و این تسهیلات، به ویژه برای صادرکنندگان کشور، زمینه حمایت از حقوق علائم تجاری آن‌ها را در کشور‌های مقصد، فراهم می‌کند و هم‌زمان از حقوق علائم تجاری شرکت‌های بین المللی در ایران نیز حمایت می شود.

وی اظهار کرد: بازطراحی خدمات مالکیت معنوی در دستور کار قرار دارد و ما در زمینه ارائه خدمات در حال بهبود مستمر هستیم و تا بهمن‌ماه امسال سامانه هوشمند مالکیت معنوی به بهره‌برداری کامل می‌رسد و متقاضیان ثبت مالکیت معنوی در سراسر کشور، با تجربه کاربری جدید و متفاوتی مواجه خواهند شد و همه این امور برای سهولت بیشتر در ارائه خدمت‌رسانی است و هم‌چنین در بعد قانونی نیز در این زمینه تغییرات قابل توجهی انجام شده که در حال به‌روزرسانی وظایف و تکالیف ما در حوزه حقوق مالکیت فکری است. در حوزه بین المللی نیز برنامه‌های مشترکی با سازمان جهانی مالکیت معنوی (وایپو) و برخی کشور‌ها داریم. برای مثال، پروژه‌های توانمندسازی محیط مالکیت فکری برای فعالان نشانه‌های جغرافیایی در محصولات فرش، زعفران و پسته با همکاری وایپو در جریان می‌باشد و برای توانمندسازی سایر محصولات از جمله زیلوی میبد و خرمای پیارم حاجی‌آبادو هم‌چنین ارزیابی اختراعات و داوری و میانجی‌گری اختلافات مالکیت فکری نیز، تفاهم‌نامه مشترک چهارساله‌ای با کشور سوییس منعقد شده است. 

۱۷۹ نشانه جغرافیایی به ثبت ملی رسیده است

اسلامی با اشاره به پیشینه تاریخی کشور گفت: کشور ایران از پیشینه تاریخی، جغرافیایی و فرهنگی بی‌نظیری برخوردار است و این پیشینه به حدی غنی است که می‌توان محصولات متنوع کشاورزی و صنایع منحصر به فردی را در سراسر کشور، مشاهده کرد که در حال تولید است. 

وی افزود: مرکز مالکیت معنوی با همکاری دستگاه‌های مربوط، تلاش ویژه‌ای برای ثبت ملی و بین‌المللی نشانه‌های جغرافیایی دارد تا افرادی که در این بخش‌ها زحمت می‌کشند و غالباً ناشناس باقی می‌مانند و در بازار، جایگاه مشخصی ندارند، از حاصل زحمات خود منتفع شوند. تاکنون ۱۷۹ نشانه جغرافیایی به ثبت ملی و ۶۹ نشانه جغرافیایی به ثبت جهانی رسیده است. برای مثال با توجه به عضویت کشور در کنوانسیون لیسبون، ده‌ها نشانه جغرافیایی فرش ایرانی به ثبت رسیده و محصولاتی مانند آبگینه تهران و منبت آباده، ثبت بین‌المللی شده است و این اقدام موجب می‌شود تا از حقوق ذینفعان در خارج از کشور حمایت و ارزش این نشانه‌ها حفظ شود. 

سیامک اسلامی با اشاره به لزوم پیوستن ایران به حداقل ۲۰ کنوانسیون بین‌المللی در حوزه مالکیت فکری گفت: به رغم این‌که عضو ۹ معاهده جهانی هستیم، ولی تکمیل پیوستن به کنوانسیون‌های مختلف بین‌المللی برای ما اهمیت خاصی دارد.

اسلامی با اشاره به اهمیت حوزه آموزش در زمینه مالکیت فکری اظهار کرد: ما تعامل خوبی با وزارت‌خانه‌های علوم، تحقیقات و فناوری و بهداشت، درمان و آموزش پزشکی و هم‌چنین معاونت علمی و فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان ریاست جمهوری و صندوق نوآوری و شکوفایی داریم و برنامه‌های مفصلی برای رشته‌های کلاسیک و غیرکلاسیک مالکیت فکری تدوین کرده‌ایم. از لحاظ شاخص جهانی نوآوری، رتبه نسبتاً خوبی داریم و خوشبختانه کشور ما هر سال در این شاخص، رشد داشته و در سال ۲۰۲۲ رتبه ایران در این شاخص به ۵۳ رسیده است، در حالی‌که این رتبه در سال‌های ۲۰۲۱ و ۲۰۲۰ به ترتیب ۶۰ و ۶۷ بود. این شاخص، چکیده زحمات تمام دستگاه‌های اجرایی و آموزشی و فناوری کشور است و حدود ۱۰ عامل محاسباتی این شاخص، به طور مستقیم مربوط به عملکرد مرکز مالکیت معنوی می‌باشد.

دوره دکتری تخصصی مالکیت فکری راه اندازی می‌شود

وی گفت: با توجه درخواست‌های متعدد جامعه علمی کشور و مطابق هماهنگی انجام شده با وزارت علوم، تحقیقات و فناوری، در حال انجام هماهنگی‌های لازم برای راه‌اندازی دوره دکتری تخصصی مالکیت فکری با گرایش‌های مختلف هستیم و در گام نخست، مقرر است این رشته در برخی مراکز آموزشی از جمله دانشگاه‌های تهران، شهید بهشتی و علامه طباطبایی تأسیس شود و یکی از برنامه‌های اجرایی مرکز مالکیت معنوی، تقویت مالکیت فکری در حوزه کلاسیک است و به صورت ویژه، دوره‌های ملی و بین‌المللی توانمندسازی کارشناسان، دانشجویان، پژوهشگران و اساتید مالکیت فکری را برگزار می‌کنیم. در شهریور ۱۴۰۱، نخستین مدرسه تابستانی مالکیت فکری را با همکاری آکادمی سازمان جهانی مالکیت معنوی برگزار کردیم که بازخورد‌های خوبی در میان فراگیران داشت.

سیامک اسلامی اظهار کرد: مالکیت فکری، یک روح سیال است و دنیای امروز، دنیای مالکیت فکری می‌باشد و خواسته من از عموم اشخاص جامعه این است که بیش از پیش به دارایی‌های غیرملموس خود اهمیت دهند، زیرا ارزش دارایی‌های معنوی، هر روز در حال افزایش است.