روضه‌های خانگی محلی برای انتقال مفاهیم تربیتی و دینی
روضه‌های خانگی از دیرباز یکی از بهترین بستر‌ها برای ایجاد پیوستگی اجتماعی در جامعه و انتقال مفاهیم غنی دینی و معنوی به نسل‌های بعدی محسوب می‌شده است.
به دور از تشریفات در جای جای شهر شلوغ پرچم‌های کوچک و بزرگ سبز و مشکی رنگ که هریک عناوین خاصی دارد نصب شده است.
وارد یکی از کوچه‌های شهر می‌شویم، خانه‌های عقب نشینی شده و خانه‌های قدیمی ساخت که هنوز در حریم کوچه اقامت دارند امکان تردد خودرویی را سلب کرده است. بیرق‌ها و پرچم‌های مثلثی شکل از هر بخش کوچه آویخته شده اند و برخی از آن‌ها زیر نور خوشید رنگ باخته‌اند، اما هنوز هم می‌توان حروفی عربی و کوفی سبز و سرخ رنگ را دید.
وارد یکی از منازل که از پیش معرفی شده می‌شویم، از تعداد کفش‌های چیده شده پشت درب مشخص است که هنوز مهمانان زیادی نیامدند، درب باز است و پرچم «این خانه عزادار حسین است» روی سر درب نصب شده، زهرا خانم زن نسبتاً مسنی است که به استقبالمان می‌آید، لباس ساده مشکی پوشیده و چادر ساده را روی شانه‌هایش انداخته، برخلاف آنچه که تصور می‌شد خانه آن‌قدر‌ها هم بزرگ نیست، یعنی اصلاً بزرگ نیست و تمام خانه شامل ۲ اتاق مفروش شده ۱۲ متری با آشپزخانه کوچک و اتاقی که به نظر می‌رسد اتاق خواب باشد، اما دورتادور خانه را پرچم‌های مشکی گرفته و آن سوی خانه نیز یک پرچم نسبتاً بزرگ «مظلوم حسین (ع)» خودنمایی می‌کند.
زهرا خانم سینی چای را که در آن یک استکان کوچک قرار دارد پیش رویم می‌گیرد و می‌گوید که هنوز مهمان‌ها نیامده‌اند. از او می‌خواهم از فرآیند برگزاری روضه برایمان بگوید و او در پاسخ تشریح می‌کند: حدود بیست سالی است که خادم اباعبدالله هستیم، اما پیش از آن هم در خانه پدری سفره‌دار بودیم و در مراسم مختلف اهل بیت (ع) خادمی ارباب را بجا می‌آوردیم و قاطعانه می‌گویم که من تمام خوشبختی خود و خانواده را از همین روضه‌ها گرفته‌ام و همسرم معتقد است که برکت خانه از برپایی این روضه‌هاست.
وی اضافه می‌کند: بین اهل محل روضه جایگاه ویژه‌ای دارد و در محل ما در ساعات مختلف محفل روضه پا برجاست و خانه‌های مختلف در دهه اول یا دوم در سه وعده صبح، بعدازظهر و شب محفل روضه را برپا می‌کنند.
صاحب‌خانه ادامه می‌دهد: سیاه پوش کردن کوچه و خانه از دو روز قبل یا شب اول محرم شروع می‌شود و این کار گاهاً با همراهی همسایه‌ها یا اعضای فامیل انجام می‌شود و با توجه به اینکه این فرآیند هرساله به همان طریق گذشته پابرجاست اطلاع‌رسانی در این حوزه انجام نمی‌شود.
زهرا خانم از کنار ما برمی‌خیزد تا به مهمانان تازه وارد خوش آمد بگوید. کم کم محفل روضه با حضور اشخاص مختلف تکمیل می‌شود، اما آنچه که در این میان قابل توجه است این است که برخی افراد همراه خود نذری‌های مختلفی را آورده‌اند که گویی هرکس به اندازه وسع خود می‌خواهد در محفل سیدالشهدا کاری کند.
پذیرایی؛ چای ساده و خوراکی‌های مختلفی است که مهمانان همراه خود آورده‌اند و در نهایت روضه با زیارت عاشورا آغاز و با سخنرانی و مقتل خوانی پیش می‌رود و الحق که حق مطلب روضه طبق روایات معصومین با وجود زنان محقق می‌شود.
در پایان چند کودکِ به گمانم هفت یا هشت ساله سراغ سخنران می‌روند تا در کنار او شعر یا قرآنی را که تازه آموخته یا بلد هستند را بخوانند، زهرا خانم پاکت هدیه‌ای را دردست دارد که با خارج شدن سخنران از محفل به اصرار به او می‌دهد و مهمانان یکی پس از دیگری در حالی که کوله‌باری از معرفت به دست دارند از خانه خارج می‌شوند.
در ادامه با محدثه اخوان قدس، کارشناس ارشد مطالعات زن و خانواده در خصوص جایگاه روضه‌های خانگی به گفتگو نشستیم و وی در این باره عنوان می‌کند: تاریخچه برپایی جلسات خانگی به زمان پیامبر (ص) برمی‌گردد به عنوان نمونه، می‌توان به اهتمام رسول گرامی اسلام (ص) از همان ابتدای دعوت خویش به نقش خانه و خانواده اشاره کرد و تاکید ایشان بر آغاز پیوند با قرآن و تعلیم آن از خانه را یادآور شد.
وی بیان می‌کند: در دوران اهل بیت (ع) از جمله برهه حیات امام صادق (ع) نیز مجالس خانوادگی ذکر مناقب و فضائل اهل بیت (ع) استمرار یافت و تا به امروز نیز این مجالس در منازل برگزار می‌شود.
این کارشناس ابراز می‌کند: روضه‌های خانگی و خانوادگی محلی برای انتقال مفاهیم تربیتی و دینی از جمله ولایت پذیری، انتقال ارزش‌ها به نسل آینده، تحکیم و تعالی خانواده است و با توجه به ظرفیت روضه می‌توان به ارتباط عمیق عاطفی میان اعضای خانواده و انتقال مفاهیم و ارزش‌های دینی به نسل آینده اشاره کرد.
اخوان قدس تصریح می‌کند: از ظرفیت روضه‌های خانگی در گذشته می‌توان به واسطه گری‌های ازدواج در این محافل و تشکیل خانواده در راستای این امر، مطرح شدن حکمیت‌هایی برای تحکیم نظام خانواده با این هدف که در روضه اقوام و فامیل دورهم جمع می‌شدند و صله‌رحم اتفاق می‌افتاد.
کارشناس امور بانوان تشریح می‌کند: اگر بخواهیم کارکرد‌های روضه‌های خانگی را برشمریم باید به بسیاری از موارد اشاره کنیم که امروزه متأسفانه با کم رونق شدن محافل خانگی و خانوادگی حتی هیأت‌های بزرگ نیز این کارکرد‌ها را ندارند.
این کارشناس ادامه می‌دهد: برای گسترش و احیای روضه‌های خانگی باید با تغییراتی در شیوه برگزاری این محافل‌ها را مجدد احیا کنیم تا کارکرد‌های گذشته خود را داشته باشند که در این حوزه می‌توان ابتدا از محاسن، مزایا و کارکرد‌های این جلسات و افرادی که این جلسات را در منازلشان برگزار می‌کردند بازگو کنیم.
اخوان قدس مطرح می‌کند: بیان کردن مزایایی از جمله سنت حسنه واسطه گری، حکمیت، قرض‌الحسنه، صله‌رحم، تربیت دینی فرزندان، دوستی‌هایی که فرزندان در این مجالس برقرار می‌کنند که حالت اخوت دارد و سایر مزایا می‌تواند در احیای روضه‌های خانگی بسیار اثرگذار باشد.
طعم شیرین و مزایای روضه خانگی به مردم چشانده شود
وی اضافه می‌کند: در گام دوم باید نمونه‌هایی از برگزاری مجالس خانگی و خانوادگی اهل بیت در سبک زندگی‌های جدید آپارتمانی ارائه کنیم سپس بعضاً مقدمات تشکیل این جلسات مانند اعزام سخنران و مداح را تا حدودی مهیا کنیم که البته این مسئله در استان توسط مجموعه‌های مختلفی درحال انجام است.
وی با اشاره به اینکه باید طعم شیرین و مزایای روضه خانگی به مردم چشانده شود می‌گوید: در روضه‌های خانگی و خانوادگی از لحاظ حاکمیت هرچه نقش حاکمیت کمتر باشد و مردمی انجام شود بهتر است.
اخوان قدس در پایان ابراز می‌کند: وعاظ و سخنرانان باید در نطق‌های خود به روضه‌های خانگی و مزایای آن به ویژه در دهه اول محرم که مخاطب عام تری دارند تاکید کنند و تسهیل‌گری نیز از سوی حاکمیت برای برگزاری این مراسم انجام شود تا در دهه دوم و سوم محرم و ماه صفر این مراسم برگزار شود.
برگزاری مراسم اینچنینی که از دل برخواسته و شکل خودمانی دارد گویا مسیر توسل به اهل بیت (ع) را کوتاه‌تر و دلی‌تر می‌کند که به یقین همین قدم‌های به ظاهر کوچک، اما مستمر است که فرهنگ عاشورا را ماندگار کرده است.
منبع : مهر
