زیارت عاشورا از جمله متون دینی است که آثار و برکات فراوان و گاه اعجاب آوری برای آن نقل شده و صد البته در صحت و درستی این آثار جای تردید نیست. اما در این موضوع نکات و موارد در خور توجهی وجود دارد که باید مورد توجه قرار بگیرد.

حجت الاسلام محسن ادیب بهروز، عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی ایران گفت: اولا از نام متن «زیارت عاشورا» پیداست که قرار است ما یک امامی را زیارت کرده وبه صورت حضوری با امام گفت و گو کنیم و واژه «عاشورا» نیز بیانگر زمان تعیین شده برای این زیارت است؛ ثانیا در رابطه با زیارت عاشورا، حداقل ۳ نوع اثر متفاوت مطرح است یعنی بسته به زمان و مکان و شرایطی که این زیارت نامه قرائت می‌شود، آثار متفاوتی هم به دنبال دارد.

پیش‌تر گفتیم که اگر من زیارت عاشورا را در روز عاشورا و در حرم حضرت سیدالشهداء علیه السلام قرائت کنم، یک نوع اثر بر آن مترتب می‌شود، اگر در روز عاشورا، ولی در جایی غیر از کربلا (دور از کربلا) بخوانم یک نوع اثر دارد و اگر در غیر روز عاشورا به صورت مستمر در طول مثلا یک ماه یا ۴۰ روز بخوانم اثر آن با دو مورد قبل متفاوت است.

آقای ادیب جلسه پیش درباره انواع آثاری که برای زیارت عاشورا بیان شده صحبت کردیم، در این مجال بفرمایید افرادی که زیارت عاشورا را به شکل مستمر و روزانه در طول یک مدت زمان (۴۰ روز، یکسال، چند سال و…) قرائت می‌کنند چه دستاورد‌هایی دارند؟

تعبیری که ما در متون و مستندات منتسب به معصوم در این زمینه داریم این است که فرموده اند: «ما به آن‌ها درجات می‌دهیم». تعبیری که معصوم به کار می‌برد «درجه» است. درجه در ادبیات ما ممکن است معانی مختلفی داشته باشد، اما ما معتقدیم در ادبیات معصوم این معانی مختلف مد نظر نیست.

کسی که با زیارت عاشورا به طور مستمر و روزانه انس می‌گیرد، جایگاه کمالی، روحی و اخلاقی اش آرام آرام تغییر می‌کند. خداوند سنتی دارد که برای همگان یکسان است. براسا س این سنت، هر یک ازانسان‌ها به تناسب کمالی که پیدا می‌کنند و میزان تشابهی که با صفات الهی دارند، در خواستشان هم بی جواب نمی‌ماند. چون درخواست آن‌ها همسو با ذات مقدس الهی پیش می‌رود. برخلاف انسان‌هایی که در مسیر کمال قرار نمی‌گیرند و درخواست هایشان در بسیاری موارد مخالف رضای الهی است.

ما نمی‌توانیم از خدا چنین انتظاری داشته باشیم که «شما درخواست من را بپذیرعلیرغم این که این خواسته‌ی من کاملا مورد غضب و نهی شماست.» این یک توقع نابجا از خداست. اما کسی که با زیارت عاشورا مانوس می‌شود آرام آرام و به تدریج به دلیل این که در متن زیارت تامل و دقت می‌کند این متن ذهنیت فرد قرائت کننده را نسبت به خدا و باور‌های او را نسبت به وجود مقدس امام حسین علیه السلام عوض می‌کند؛ و وقتی داده‌های ذهنی و باور من نسبت به ذات مقدس الهی تغییر یافت، من رنگ خدایی به خود می‌گیرم.

اگر دیدیم (در خودمان به دیگران کاری نداریم) که با قرائت زیارت عاشورا به طور مستمر، رنگ خدایی نگرفتیه ام بدانیم که زیارت عاشورا را بدون توجه به متن و محتوا قرائت کرده ایم.

مرحوم شیخ محمد بهاری همدانی از عرفای بزرگ، در کتاب «تذکره المتقین» خود فرمایشی دارند که اگر کسی در ذکر و یا دعایی استمرار داشته باشد، ولی این استمرار بدون توجه و حضور قلب باشد قساوت قلب به دنبال خواهد داشت.

پس این که معصوم علیه السلام فرمود ما بر درجات آن‌ها می‌افزاییم یعنی مقام شخص از نظر کمالی و اخلاقی تغییر می‌کند. به عبارت دیگر وقتی من زیارت عاشورا را با حضور قلب و توجه به معنا، هر روز قرائت می‌کنم قطعا هم داده‌های ذهنی من نسبت به خدا تغییر می‌کند و هم باورم نسبت به وجود مقدس امام حسین علیه السلام تغییر می‌کند، بعد خواسته‌های من با نظام هستی همسو می‌شود و این خواسته‌ی همسو و هماهنگ، بدون معطلی به نتیجه می‌رسد.

یعنی شما می‌فرمایید دلیل این که برخی خواسته‌های ما به اجابت نمی‌رسد به دلیل ناهمسو بودن با نظام هستی و خواست الهی است؟

بله! مهمترین مشکل ما در خواسته هایمان از خدا که جواب نمی‌گیریم این است که خواسته ما ناهمسو است و این ناهمسویی به دو شکل است. گاه خداوند این خواسته را برای من زیانبار می‌داند، یعنی او ست که زیان را تشخیص می‌دهد، ولی وقتی من مدام بر این خواسته اصرار می‌کنم نسبت به خدا جسارت می‌کنم. می‌گویم من تشخیص می‌دهم که این مسئله برای من خوب است در حالی که خدا تشخیص داده که خوب نیست؛ و این در حالی است که تشخیص من بر اساس یافته‌های بشری است که نسبی هستند؛ یعنی بشر تصور می‌کند که یافته هایش درست است، اما بعد از مدتی به این نتیجه می‌رسد که اشتباه کرده است.

اما اگر کسی در مسیر همسویی با خالق قرار بگیرد، چون رنگ خالق به خود می‌گیرد آرام آرام خالق را می‌شناسد و خواسته هایش تغییر می‌کند. چون در این زمان دیگر اطلاعات او برای درستی خواسته هایش، بشری نیست بلکه خالق به او الهام می‌کند که چه چیزی برای تو خوب است و چه چیزی خوب نیست.

کسی که زیارت عاشورا را با توجه به متن و محتوا و با حضور قلب بخواند این ممارست به تدریج باور وی را به معصوم و ذهن او را نسبت به خالق تغییر می‌دهد و ثمره این تغییر، تغییر خواسته هاست و وقتی خواسته‌ها تغییر کرد همسو با معصوم می‌شود و بدون، چون و چرا جواب می‌گیرد.

اما وقتی خدا می‌داند نتیجه تحقق این خواسته برای من کمال آور نیست پس پاسخ داده نمی‌شود، چون خدا برای من کمال می‌خواهد؛ بنابراین در قرائت زیارت عاشورا ۳ نوع اثر مطرح می‌شود؛ اول کسی که روز عاشورا در حرم سید الشهداء علیه السلام این زیارت نامه را می‌خواند که کلا آثار متفاوتی دارد. دوم کسی که روز عاشورا، اما در محیطی دور (فضای باز) با این متن امام را زیارت می‌کند که در این جا گفته شده حسنات زیادی به او داده می‌شود یعنی آثار کمالی برای او ایجاد می‌شود و آثار بدی‌ها و خطاهایش از بین می‌رود و تاکید شده که این زیارت حتما در فضای باز و قبل از اذان ظهر باشد و بعد از زیارت یک نماز دو رکعتی خوانده و به امام حسین علیه السلام هدیه کند.

سوم کسی که با استمرار در زیارت عاشورا و در غیر روزعاشورا با امام حسین ارتباط می‌گیرد. آثار این نوع سوم نسبت به دو آثار قبلی کمتر است، اما همین کمترین اثر، می‌تواند مقدمه‌ای باشد برای تحقق خواسته‌هایی که موافق و همسو با ذات حضرت حق است.

سوالی این‌جا مطرح می‌شود که چرا با وجود تکرار هر روزه زیارت عاشورا و مداومت برآن، ولی آثار نوع سوم کمتر از دو مورد قبلی است؟

دلیل این تفاوت، تاثیر دو مقوله «زمان و مکان» است. قبلا در رابطه با تاثیر خاص زمان و مکان بر مسایل صحبت شد. این که برخی زمان‌ها و مکان‌ها دارای ویژگی خاصی هستند و در مسائل مختلف از جمله در دعا و بیان خواسته و حاجات موثرند. در مورد اول اثر زمان (روز عاشورا) واثرمکان (حرم سید الشهدا) دخیل است در مورد دوم نیز اثر زمانی مطرح است یعنی زیارت در روز عاشورا انجام می‌شود، ولی در مورد سوم زمان و مکان خاصی در کار نیست.

منبع: اندیشه معاصر