استان کرمان به عنوان پهناورترین استان در کشور، حدود ۱۴.۴ دهم میلیون هکتار از اراضی آن تحت تولیت اداره کل منابع طبیعی شمال استان کرمان قرار دارد.

از این میزان اراضی ۶ میلیون و ۵۹۰ هزار هکتار بیابانی است و در مجموع حدود ۵۰ درصد اراضی استان کرمان تحت تأثیر بیابان‌ها قرار دارند که حدود ۲.۵ میلیون هکتار این اراضی کویری و بیابانی به شمار می‌رود.

علی قادری معاون فنی اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان کرمان در این باره به خبرنگار باشگاه خبرنگاران گفت: ۱۴ شهرستان این منطقه تحت تأثیر عوامل بیابان‌زایی است و ۲۸ کانون فرسایش بادی در این شهرستان‌ها وجود دارد که مساحتی برابر ۱.۲ دهم میلیون هکتار را در بر می‌گیرند.

او اقدامات انجام شده برای مقابله با بیابان زدایی در کرمان را نهال کاری، مالچ پاشی، مدیریت روان آب و اجرای تله‌های رسوب‌گیر عنوان کرد.

قادری با اشاره به اینکه قریب به ۱۵ هزارو ۵۰۰ هکتار از اراضی شمال استان مالچ پاشی می‌شوند تا مورد استفاده برای عملیات بیولوژیک قرار گیرند، گفت: ۷ هزار هکتار از اراضی شرق استان کرمان دارای اولویت نخست در مالچ پاشی است که حدود ۶ هزار هکتار در سال‌های گذشته مالچ پاشی شده و امسال نیز ۲ هزار هکتار باقی مانده انجام می‌شود.

به گفته او، فصل مناسب مالچ پاشی در زمستان و اوایل فصل بهار است و دلیل مالچ پاشی در این ایام حفظ رطوبت حاصل از بارش‌ها در سطح زیرین مالچ است.

قادری با اشاره به اینکه از مالچ سنگین نفتی برای جلوگیری از پیشروی شن‌های روان استفاده می‌شود، اضافه کرد: این نوع مالچ دارای مزیت‌هایی از قبیل، رعایت موارد زیست محیطی و همچنین داشتن چسبندگی مناسب برای فراهم آوردن جست زنی مجدد بوته‌ها و ایجاد پوشش گیاهی در محل پوشش داده شده است.

او در ادامه، به مالچ پاشی هزار هکتاری بخش نگین کویر در شرق استان طی سال گذشته سخن گفت.

معاون فنی اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان کرمان با اشاره به هجوم ماسه‌های روان و خارج کردن قطار از ریل در مسیر فهرج_ زاهدان، گفت: باتوجه به اینکه بالادست این مسیر ریلی را نهالکاری کرده ایم، سه سال است که با مدیرکل راه آهن استان در خصوص همکاری و تامین اعتبار برای جلوگیری از هجوم ماسه‌های روان به سمت ریل قطار شورگز، رایزنی کرده ایم، ولی تاکنون به نتیجه‌ای نرسیده ایم.

مدیریت روان آب‌ها و تأثیر آن در بیابان زدایی

بارندگی‌های رگباری و فصلی یکی از چالش‌ها درخصوص موضوع بیابان‌ها است که بایستی برای استفاده درست، مدیریت شوند.

معاون فنی اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان کرمان در این باره گفت: تاکنون قریب به ۶۹ هزار هکتار مدیریت روان آب‌ها انجام شده که ۸ هزار هکتار آن در بالادست شهرستان راور بوده است.

او با اشاره به احداث ۳ هزار کیلومتری تله رسوبگیر در استان، افزود: متوسط فرسایش بادی در کشور ۳۵ تن در هکتار است که آمار‌ها نشان می‌دهد در استان کرمان پی مدیریت روان آب ها، مالچ پاشی و استفاده از تله رسوبگیر، نسبت میزان متوسط کشوری، ۳ تا ۵ تن در هکتار کاهش داشته است.

قادری عنوان کرد: قهر طبیعت، چرای دام، استفاده بی رویه از سفره‌های زیر زمینی، معدن کارها، فقر پوشش گیاهی  عامل گسترش عرصه بیابانی است.

معاون فنی اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان کرمان با اشاره به اینکه ۱۴ هزار حلقه چاه آب غیر مجاز در شمال و جنوب استان وجود دارد که باید متولیان و دستگاه‌های مرتبط برای جلوگیری از این امر پیگیر باشند، گفت: حق آبه اکوسیستم پایین دست شرق استان واقع در پایین دست سد نساء بم را پیگیر هستیم تا چالش‌های زیستی و منابع طبیعی که در حوزه اختیارات ما محسوب می‌شود را مرتفع سازیم.

او اضافه کرد: خیلی از مردم ساکن در شرق استان کرمان در اطراف مزارع خود، با برگ درختان نخل برای باغات ومنازل مسکونی خود، حفاط ایجاد کرده اند تا از فرسایش بادی در امان باشند.

قادری افزود: ما هم با استفاده از دانش بومی جهت پیشبرد پروژه‌های مدنظر اقدام کرده ایم تا از فرسایش بادی و کنترل رسوب از پیشروی ماسه‌های روان جلوگیری کنیم.

۱ میلیون و ۲۰۰ هزار هکتار از اراضی بیابانی کرمان کانون بحران هستند

او با اشاره به اینکه در مطالعات انجام شده سال ۹۸، ۳۰ میلیون هکتار اراضی بیابانی در سطح کشور نیز در معرض فرسایش بادی هستند، گفت: برآورد خسارات وارده بالغ بر ۶۰۰ میلیون دلار ۱۴ میلیون هکتار از اراضی، کانون بحران هستند که یک میلیون و ۲۰۰ هکتار از آن در کرمان است.

معاون فنی اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان کرمان با اشاره به اینکه ۲۰۷ هزار هکتار کانون گردو گردوغبار در ۴ شهرستان فهرج، ریگان، نرماشیر و گنبکی می‌باشد، گفت: طی سه سال آینده با همت دستگاه‌های مربوطه و با کسب اعتبارات دولتی اقدامات لازم انجام و چالش بیابان نیز در این شهرستان‌ها مرتفع خواهد شد.

او درخصوص استفاده از انرژی‌های خورشیدی در راستای رویکرد اقتصادی، بیان کرد: برای بیش از ۳ هزار هکتار بیابان در کرمان درزمینه انرژی خورشیدی و پوشش گیاهی، اقدامات موثری انجام شده است.

قادری ادامه داد: کاپاریس و استبرق گونه‌های گیاهی هستند که به لحاظ ماندگاری، استفاده از آن‌ها جنبه اقتصادی خوبی دارند که هم اکنون در نهالستان‌ها در حال تولید است وه در بخش بیابانی و اطراف تله‌های رسوب‌گیر کاشته می‌شوند.

کهور و کُنار گونه‌های درختی بومی کرمان

سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور در ماه‌های اخیر اجرای طرح مردمی کاشت یک میلیارد درخت در ایران را در دستور کار قرار داده و براساس این طرح قرار است در یک برنامه چهارساله، از ابتدای ۱۴۰۲ تا پایان ۱۴۰۵ سالانه ۲۵۰ میلیون اصله نهال تولید شود و با مشارکت دستگاه‌های دولتی، نهاد‌های عمومی غیردولتی، کارخانجات صنعتی، سازمان‌های مردم‌نهاد و عموم شهروندان، این نهال‌ها در مناطق مختلف کشورمان کاشته شود.

در طرح مردمی کاشت یک میلیارد درخت در ایران چند هدف دنبال می‌شود که مهم‌ترین آنها، احیا و بازسازی اکوسیستم‌های تخریب‌شده است.

علیرضا ابوالحسنی رییس اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان گفت: طرح کاشت یک میلیارد درخت در کشور از یک سند پشتیبان برخوردار است و این سند توسط دفتر شورای عالی جنگل و با همکاری معاونت امور جنگل تهیه و در اختیار صاحب نظران، اساتید، مدیران و مرکز تحقیقات جنگل‌ها و مراتع قرار گرفت و نظرات تکمیلی آنان اخذ شده است.

او افزود: طرح کاشت یک میلیارد درخت یک طرح مردمی و اجتماعی است که دارای شیوه نامه اجرایی، شرح خدمات، دستور العمل اجرایی و بسته‌های سیاستگذاری می‌باشدّ طرح مردمی کاشت یک میلیارد درخت در ایران با هدف کاهش گاز‌های گلخانه‌ای، جلوگیری از تخریب منابع طبیعی و سرزمین و در راستای انجام تعهدات بین‌المللی برنامه‌ریزی و اجرا می‌شود.

ابوالحسنی گفت: بر اساس تعهدات بین‌المللی، هر کشوری به همان اندازه که کربن تولید می‌کند باید ترسیب یا جذب کربن داشته باشد و یکی از بهترین راهکار‌ها برای این منظور، درختکاری است.

رییس اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان با اشاره به تشکیل کنوانسیون‌های متعدد محیط زیستی در پی تخریب جنگل‌ها و منابع طبیعی از جمله کنوانسیون تغییر اقلیم، کنوانسیون مقابله با بیابان‌زایی و کنوانسیون تنوع زیستی در دنیا، تصریح کرد: این کنوانسیون‌ها تصمیم گرفته‌اند تا سال ۲۰۳۰ میزان تولید کربن و گاز‌های گلخانه‌ای را به صفر برسانند و از این رو کاشت یک تریلیون درخت تا سال ۲۰۳۰ هدف گذاری شده است.

او ادامه داد: بسیاری از کشور‌ها در راستای تعهدات بین‌المللی در بخش درختکاری فعال شده‌اند به طوری که چین به عنوان یکی از بزرگ‌ترین تولیدکنندگان کربن، کاشت ۷۰ میلیارد اصله درخت در سرزمین خود را هدف گذاری کرده و تاکنون ۵۰ میلیارد آن را کاشته است.

رییس اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری کرمان عنوان کرد: برای اجرایی شدن این طرح نهاد‌ها و دستگاه‌های مختلفی مشارکت دارند و تفاهم‌نامه‌های زیادی با بخش‌های مختلف دولتی و غیر دولتی امضاء شده است.

او اضافه کرد: در مباحث مردمی‌سازی و مشارکت، بخشی از تولید نهال و درختکاری را صاحبان صنایع در راستای انجام تعهدات اجتماعی انجام می‌دهند و در اراضی کشاورزی، مدیریت با خود مردم است، طرح مردمی کاشت یک میلیارد درخت یک طرح مکان محور است و تمامی درختان در مکان‌های مطالعه شده کاشته می‌شود.

ابوالحسنی با بیان اینکه درخت‌های کهور و کنُار گونه‌های بومی استان کرمان هستند، گفت: به دلیل آن که بخش مهمی از کشور ما در کمربند خشک و نیمه‌خشک واقع شده دارای اکوسیستم حساس‌تری است و این موضوع وظیفه ما را در حفظ جنگل‌ها سنگین‌تر می‌کند.

ابوالحسنی بیان داشت: در قالب این طرح قرار است سالانه ۲۵۰ میلیون اصله نهال با مشارکت مردم، سازمان‌های مردم‌نهاد و صنایع تولید و کاشته شود؛ که سهم استان کرمان در سال جاری ۵۵۰۰ هزار اصله نهال است.

هدف از اجرایی شدن این طرح افزایش سرانه فضای سبز و جنگل در کشور است و کما اینکه ۱میلیون و ۱۰ هزار هکتار از اراضی استان را جنگل پوشیده است.

 همچنین ۶۷ هزار هکتار از حوزه‌های جنگلی کرمان ذخیره گاه محسوب می‌شوند و ورود و واگذاری آن‌ها ممنون است و یکی از عمده ذخیره گاه‌های کرمان، جنگل ۱۰ هزار هکتاری درخت‌های بنه دهبکری است و درکنار این امر، ۴۳ درصد از مساحت استان کرمان را مراتع تشکیل داده اند که ۶ میلیون و ۲۶۰ هزار هکتار سطح مراتع در شمال استان است.

یکی از مسائلی که با شنیدن نام مرتع به ذهن می‌رسد، حضور عشایر در مراتع است و اگرچه بخشی از این موضوع به ساماندهی عشایر از سوی اداره منابع طبیعی مرتبط است، ولی بهره برداری از گیاهان دارویی که یکی از ظرفیت‌های استان محسوب می‌شود که در ۲ سال گذشته نزدیک به ۵۰ طرح بهره برداری در شمال استان عمدتا در بخش برداشت آنغوزه و فرآورده‌های مرتبط و برای ذینفعان عرصه‌های مرتعی طرح‌هایی از این قبیل در مناطق استان در طرح‌های مرتع داری به عنوان رویکرد اقتصادی انجام شده است.

به گفته قادری معاون فنی اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان کرمان ۱۰ هزار کیلوگرم بذر مرتعی در ایستگاه جاده جوپار آماده سازی شده تا طی ماه آینده در مراتع کاشته شود و براساس پیش‌بینی‌هایی انجام شده برای بارش پرباران در کرمان، امید است که این بذر‌ها در عرصه‌های مرتعی به ثمر بنشینند.

همیار طبیعت باشیم

هادی صادقی جانشین یگان حفاظت منابع طبیعی استان کرمان نیز در ادامه گزارش درخصوص موضوع حفاظت از مراتع و جنگل‌های استان کرمان، بیان کرد: نیرو‌های ما به صورت فیزیکی در عرصه هستند و مناطق را پایش و ارزیابی می‌کنند.

او با بیان اینکه در بخش یگان حفاظت منابع طبیعی استان با کمبود نیرو مواجه هستیم، گفت: ۸۲ نفر نیروی حفاظتی در سطح استان داریم که ۱۴ میلیون هکتار مساحت استان را بصورت فیزیکی گشت زنی و گاهی با استفاده از هلی شات منطقه را کنترل می‌کنند.

صادقی با اشاره به اینکه اگرچه نیرو کم داریم، ولی قرقبان‌هایی در کنارمان هستند که به عنوان نیروی افتخاری در کنار ما کمک دهنده در این زمینه هستند، ادامه داد: نقشه‌های مناطق بحرانی مشخص است و هر منطقه در اختیار یک قرقبان است و پایش‌ها بصورت هلی شات و همچنین بصورت فیزیکی توسط نیرو‌های منابع طبیعی انجام و سایر گشت‌ها بصورت مانیتورینگ انجام می‌شود. 

او از کمک همیار طبیعت‌ها در توقف موقت و اطلاع رسانی‌های به موقع خبر داد و افزود: منابع طبیعی کاری را پیش گرفته که مرتع‌ها سند دار شوند و باتوجه به مزایا و امتیازاتی که داده می‌شود، مرتع دار مراقبت و حفاظت عرصه را عهده دار است و هر تخلفی رخ دهد مرتع دار موظف به پاسخگویی است.

جانشین یگان حفاظت منابع طبیعی با اشاره به شرایط درخواست مرتع داری گفت: برای این طرح شخص الزاما باید دامدار باشد و پروانه چرای دام داشته باشد و کما اینکه طرح مرتع داری خیلی وقت پیش است که راه اندازی شده، ولی اخیرا زمان برای پایان ثبت نام برای این طرح تعریف شده است.

باتوجه به اینکه حفظ محیط زیست و منابع طبیعی یکی از موارد بسیار اهمیت در زندگی به شمار می‌رود، چنانچه موارد و تخلفی مشاهده شد می‌توان با تلفن‌های امداد جنگل و مرتع ۱۵۰۴ و ۱۳۹ در هر ساعت از شبانه روز تماس حاصل کرده و به عنوان نیروی افتخاری و همیار طبیعت در امر محافظت و مراقبت از این سرمایه ارزشمند در کنار نیرو‌های حفاظت منابع طبیعی از طبیعت مراقبت کنیم.

گزارش از معظمه رنجبر