با گسترش روزافزون تکنولوژی مراودات به فضای اینترنت و وب کشیده شده است. بسیاری از معاملات، گفت وگوها، کلاس‌های درس و حتی صله رحم‌ها در این فضا شکل گرفته است؛ لذا قانون نیز حیطه عملکرد خود را گسترش داده و در بسیاری از موارد اسکرین شات (نماگرفت) از چت‌ها، پیام‎‌ها واستناد به فیلم و عکس را از مصادیق ادله الکترونیکی دانسته است. در این مطلب سعی می‌کنیم تا شما را با طریقه اثبات جرم از طریق اسکرین شات آشنا کنیم.

وجاهت قانونی اسکرین شات

با توسعه فناوری گوشی‌های تلفن همراه، تکنولوژی اسکرین شات به امکانات گوشی‌های همراه اضافه شده و در بسیاری از مواقع راه‌گشای مشکلات افراد گردیده است. به گرفتن تصویر از پیام‌ها، عکس، فیلم و ... در فضای مجازی اسکرین شات یا نماگرفت می‌گویند. چنانچه فردی قصد اقامه دعوایی داشته باشد و تنها مدرک اثبات ادعایش، اسکرین‌شات‌های موجود در گوشی همراهش باشد، چنانچه این ادله در علم قاضی برای بررسی و کنکاش‌های دیگر موثر باشد و اصالت پیام‌ها و ساختگی نبودن آن‌ها برای قاضی اثبات شده باشد، دارای وجاهت قانونی است.

استناد به اسکرین شات

پس از سال ۱۳۸۲ با توجه به کثرت پرونده‌های قضایی که استناد به اسکرین‌شات داشتند، نیاز به قانونی شدن این مدرک الکترونیکی احساس شد و این خلاء قانونی مورد بررسی قرار گرفته و پس از تصویب، اسکرین شات مورد تایید قرار گرفته از نظر قضایی و واقعی بودن آن، بعنوان ادله اثبات دعوا در جرایم اینترنتی یا ادله الکترونیکی شناخته شد. ادله الکترونیکی شامل اسناد الکترونیک، امضاء الکترونیک و قرارداد الکترونیکی بوده و فیلم، عکس، صدا، پیامک، چت و اسکرین‌شات در فضای مجازی بر طبق قانون از مصادیق ادله الکترونیکی است. پیش از آن اسکرین شات وجاهت قانونی نداشته و صرفا به عنوان اماره استفاده می‌شد.

بیشتربخوانید

• بیشترین جرم‌های فضای مجازی کدامند؟

 اثبات اسکرین شات به عنوان ادله قضایی

ادله اثبات جرم، دلیلی است که شخص با استناد به آن شکایت خود را مطرح کند. طبق قانون ادله قانونی برای اثبات جرم؛ اقرار، شهادت شهود، قسامه و سوگند است. حال باید دید چگونه اسکرین شات می‌تواند جزء ادله به حساب آید. اسکرین شات زمانی ادله اکترونیک است که نهاد دولتی مانند مرجع قضایی یا پلیس فتا صحت و درستی آن را تایید کرده باشند. بعد از آن مقام قضایی می‌تواند در روند رسیدگی به پرونده از آن استفاده کند.

صحت و درستی این ادله با تلفیقی از روش‌های الکترونیکی و روانشناسی، تله‌گذاری، مانیتورینگ دقیق و تحلیل داده‌های پیام انجام می‌گیرد. متخصصان قضایی با پیدا کردن مرجعی که پیام از آن صادر شده انتساب پیام را به متهم اثبات کرده و مدارک غیر قابل انکاری را در اختیار دادگاه قرار می‌دهند به نحوی که متهم به جرم خود اقرار و اعتراف کند. با توجه به این توضیحات اسکرین شات زمانی قابل استناد قضایی است که متهم به ارسال آن پیام اعتراف کند.

اثبات تهدید و توهین با اسکرین‌شات

طبق ماده ۶۶۸ و ۶۶۹ مجازات اسلامی تهدید جرم کیفری است و چنانچه این جرم از طریق فضای مجازی صورت گیرد، اسکرین شات از متن تهدید جزو ادله اثبات جرم بوده و قابل پیگیری است. نوع کلماتی که برای تهدید بکار می‌رود در نوع مجازات تاثیر گذار است. چنانچه در کلمات بکار رفته در اسکرین شات، الفاظ رکیک بکار رفته باشد، می‌توان از آن فرد تحت عنوان توهین نیز شکایت کرد و مجرم صرفا با یک چت، صوت، فیلم یا عکس به دردسر بزرگی می‌افتد.

جرم جعل کردن اسکرین شات

طبق ماده ۷۴۴ و ۷۴۵ قانون مجازات اسلامی تغییر، تحریف و جعل فیلم، صوت، تصویر و یا مکالمه یک فرد و استفاده بی مورد از آن و یا پخش آن جرم بوده و محکوم به ۹۱ روز تا ۲ سال حبس یا پرداخت جزای نقدی از پانزده میلیون (۱۵/۰۰۰/۰۰۰) ریال تا یکصد میلیون (۱۰۰/۰۰۰/۰۰۰) ریال یا هر دو مجازات می‌شود.

سخن پایانی

در بسیاری از موارد فرد هنگام عصبانیت در فضای مجازی الفاظی بکار برده که بعد‌ها پشیمان شده و با گمان آن که پاک کردن و یا بلاک کردن مانع پیگیری آن می‌شود خیال خود را آسوده خاطر کرده است و چه بسا مدت زمانی بعد متوجه اعلام شکایت از خود شده است؛ بنابراین مراقب کلام خود در فضای مجازی باشید و در صورتی که کسی در فضای مجازی از شما کلاهبرداری کرده و یا شما را تهدید کرده است از اسکرین شات غافل نشوید. هرگز سعی نکنید برای کسی با اسکرین شات جعلی چاه بکنید، چون متخصصین قضایی از شما باهوشتر و زرنگتر هستند و مسلما اولین کسی که در چاه می‌افتد خودتان هستید.

منبع: ایرنا