بیژن مقدم، مدیر مجموعه فرهنگی تاریخی نیاوران در نشست تخصصی «شمیرانات:مناطق روستایی، جغرافیای گویشی به همراه رونمایی از اطلس زبانی شمیرانات» به عنوان نخستین نشست از هفته پژوهش و فناوری ۱۴۰۲ که به همت پژوهشکده زبان شناسی، کتیبه‌ها و متون برگزار شد، با تبریک به مناسبت فرارسیدن هفته پژوهش و عرض خیرمقدم به حاضرین از زحمات پژوهشگاه قدردانی و تصریح‌کرد: توجه به امر پژوهش به خصوص برای افرادی که وظایف اجرایی و عملیاتی دارند بسیار حیاتی است و نقش نورافکنی را دارد که ضمن روشن کردن مسیر حرکت، جلوی خطا‌های احتمالی را خواهد گرفت.

او با تبیین وظایف موزه‌ها گفت: پژوهش کمک شایانی به شناخت مخاطبین موزه و علایق آن‌ها خواهد کرد و ما با این شناخت امکان خدمات‌رسانی بهتر را خواهیم داشت و توجه به گروه‌های سنی و نحوه ارتباط گرفتن با آن‌ها امر مهمی است که تنها با پژوهش امکان‌پذیر است.

مژگان اسماعیلی رئیس پژوهشکده زبان شناسی، کتیبه‌ها و متون در این نشست پیشاپیش ضمن گرامیداشت هفته پژوهش به معرفی وظایف و اولویت‌های پژو‌هشی این پژوهشکده پرداخت و ابراز امیدواری کرد: پژوهشکده زبان‌شناسی، کتیبه‌ها و متون با تعاملات بیشتر با دیگر مراکز علمی پژوهشی در انجام طرح‌های کلان بیش از پیش موفق شود.

 او انجام طرح اطلس شمیرانات را یکی از طرح‌های موفق پژوهشکده خواند که با اعتبار پژوهشی اداره کل میراث‌فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری تهران به انجام رسیده است. 

اسماعیلی، پاسداری از میراث زبانی شفاهی ایران را جز وظایف خطیر گروه پژوهشی زبان و گویش رایج این پژوهشکده دانست و گفت: مستندنگاری و پژوهش بر زبان‌های درخطر از اولویت‌های اصلی پژوهشگاه میراث‌فرهنگی و گردشگری است.

رئیس پژوهشکده زبان‌شناسی، کتیبه‌ها و متون همچنین پژوهش و مستندنگاری آثار کتیبه‌دار باستانی و اسلامی را از اهداف مهم این پژوهشکده خواند و ابراز امیدواری کرد: در تکمیل طرح‌های کلان نهاد‌ها و موسسات مرتبط پیش قدم شوند.

در ادامه نشست داریوش شهبازی پژوهشگر تهران‌شناسی، ریشه‌شناسی و وجه تسمیه نام روستا‌های شمیرانات را به بحث نهاد و گفت: از اینکه این کار ساختاری، پژوهشی، اسنادی و میدانی اطلس گویش‌های زبانی شمیرانات در تهران و جامعه ایرانی انجام شده جای خرسندی دارد.

او اظهار داشت: باید تلاش کنیم که در هر لحظه ساختاری ایجاد کنیم و با داشتن برنامه از علم و دانش روز در این زمینه بهره بگیریم.

شهبازی با بیان‌اینکه برای موفقیت نیاز به برنامه، طرح و استراتژی است افزود: باید هدف اصلی و چشم‌انداز مشخص شود تا نتیجه حاصل شود.

این تهران پژوه تصریح‌کرد: به عنوان مثال در اروپا از ۸۰۰ سال پیش اهداف خود را معلوم کردند؛ اولین سیاح مارکوپولو نتیجه سفر خود را ارائه داد و این امر همینطور توسط دیگر سیاحان ادامه پیدا کرد تا شناخت آن‌ها کامل شد و ساختار پیدا کردند و در گذر زمان به موفقیت رسیدند. برای موفقیت نیاز به ساختار داریم تا انباشت دانش در کانالی قرار بگیرد.

شهبازی گفت: یکی از پایه‌های فرهنگ، زبان و زیرمجموعه‌های آن است. در حال حاضر آشنایی جهان با فرهنگ ما تنها دیدن نوک کوه یخی است و برای نشان دادن آن به همگان باید پژوهش انجام شود و این کاری که در پژوهشگاه انجام شده است.

او با بیان اینکه شناسایی کلمات، وجه تسمیه یا ریشه‌شناسی بسیار مهم است، ضمن بیان وجه تسمیه روستا‌های شمیرانات اظهار کرد: درمورد تهران باید بدانیم وقتی گویشی وجود دارد، تعداد گویشوران آن چقدر است و برای تثبیت آن باید شناسایی و ثبت و ضبط و تحلیل انجام داد و از طریق این داده‌ها نسل‌های بعدی می‌توانند بنای فرهنگ فاخر ایران را بسازند.

این تهران‌پژوه تصریح کرد: کار تحقیق و پژوهش به صورت فردی فایده‌ای ندارد و این امر باید به صورت ساختاری انجام شود.

فریار اخلاقی مدیرگروه پژوهشی زبان و گویش رایج پژوهشکده زبان‌شناسی، کتیبه‌ها و متون و مجری طرح اطلس زبانی شمیرانات در ادامه این نشست با ارائه توضیحاتی پیرامون تنوع گویشی و پراکنش جغرافیایی گونه‌های زبانی در مناطق روستایی شمیرانات تصریح‌کرد: اطلس زبانی شمیرانات حاصل یک پژوهش میدانی است که با حمایت اداره کل میراث‌فرهنگی استان تهران انجام شده است و طرح اطلس زبانی شمیرانات در دل اطلس زبانی ایران شکل گرفت.

او با بیان اینکه تنوع زبانی و گویشی در ایران بسیار زیاد و گاهی در دو روستای با فاصله کم از یکدیگر متفاوت است، به تعریف اصطلاحات زبان، گویش و لهجه و بیان تفاوت میان آن‌ها پرداخت.

عضو هیأت علمی پژوهشگاه میراث‌فرهنگی و گردشگری، گفت: زبان‌ها و گویش‌های ایرانی نو به دو شاخه شرقی (که داخل ایران گویشور ندارند) و غربی شامل شمالی (مثل کردی) و جنوبی (مثل فارسی) تقسیم شده و داخل ایران گویشور دارند.

مجری طرح اطلس زبانی شمیرانات افزود: زبان‌ها با قرارگیری در کنار هم از ویژگی‌های یکدیگر تاثیر می‌پذیرند و شمیرانات ناحیه تأثیرگذار زبان‌های غربی شمالی و غربی جنوبی است.

اخلاقی ضمن ارائه توضیح درخصوص طراحی و تدوین اطلس زبانی ایران گفت: حدود ۱۲ هزار گونه زبانی که قبل از انقلاب جمع‌آوری و در زمان حاضر در پژوهشکده زبان‌شناسی، کتیبه‌ها و متون نگهداری می‌شود وجود دارد و بنا بر اقتضائات جدید، پژوهش و تحلیل بر روی آن انجام گرفته و پویا می‌شوند.

او با بیان مراحل پژوهش این پروژه اظهار کرد: طرح اطلس زبانی شمیرانات به شیوه میدانی پیگیری و انجام می‌شود و چهار گونه زبانی در شمیرانات شامل مازندرانی، گیلانی، فارسی محلی و تاتی شناسایی شد.

در ادامه با حضور محققان، اساتید و پژوهشگران این حوزه از اطلس زبانی شمیرانات رونمایی شد.