حرف‌نشنوی نوجوانان چالشی است که خانواده‌های زیادی با آن درگیر هستند و بسیار از آن گله دارند. البته به نظر می‌رسد یکی از مشکلات والدین در این خصوص عدم ارتباط صحیح با نوجوانان و آشنا نبودن با ویژگی‌های این دوره است. البته درنظرگرفتن این موضوع هم خالی از لطف نیست که نوجوانان نسل جدید، از قافله فضای مجازی و تکنولوژی عقب نمانده‌اند و همین امر موجب تغییرات رفتاری فراوان آنان نسبت به زمان جوانی و نوجوانی والدین‌شان می‌شود. گلایه‌های پرتکرار والدین مبنی بر این‌که نوجوانان‌شان از آن‌ها حرف‌شنوی ندارند، شاید برای پدر و مادر‌ها غیرمنطقی به نظر برسد، اما عبور از دوران کودکی و ورود به مرحله جوانی و نوجوانی که یکی از دوره‌های حساس زندگی نوجوانان محسوب می‌شود با کمی پیچیدگی همراه است. تمایل به مستقل بودن، تشدید اختلافات با والدین، فشار همسالان و... ازجمله چالش‌هایی است که نوجوان با آن درگیر است. گرچه نوجوانی پدیده خیلی قدیمی‌ای نیست و از وقتی که واژه نوجوان در جوامع بر سر زبان‌ها افتاده، زمان زیادی نمی‌گذرد و بلوغ تنها گذاری از کودکی به بزرگسالی است، اما در شرایط فعلی با تغییر بسیاری از مسائل، شرایط جامعه هم دچار تغییر شده و به دنبال آن نحوه برخورد با کودک، نوجوان و جوان متفاوت‌تر از گذشته است.
 
برقراری رابطه دوستانه و احترام به نوجوان
والدین باید با نوجوانان رابطه دوستانه برقرار کنند و آن‌ها را بیشتر بشناسند و از علایق و خواسته‌ها و حتی مشکلاتی که آن‌ها را از درون رنج می‌دهد، آگاه شوند؛ اما متاسفانه اغلب گفتگو‌های بین والدین ونوجوانان، پیرامون امر ونهی آنان و کار‌های لازم‌الاجراست. پدر و مادر‌ها باید به نوجوان ثابت کنند برایش ارزش قائلند و به نظرات او اهمیت می‌دهند. بهمن حوریزاد، فوق دکترای روان‌شناسی تربیتی و دکترای علوم تربیتی در این خصوص به جام‌جم می‌گوید: «یکی از کلید‌های طلایی ارتباط با نوجوان احترام به اوست. زمانی که نوجوان را به‌دلیل رفتار‌ها و کلماتی که به کار می‌برد و مربوط به نسل خودش است یا رفتار‌هایی که انجام می‌دهد و متفاوت با دیدگاه والدین است، مورد تمسخر قرار می‌دهیم، در حقیقت به او بی‌احترامی می‌کنیم؛ بنابراین نوجوان هم می‌آموزد که به تفکرات و نظرات والدین بی‌احترامی کند و حرف‌شنوی نداشته باشد.»
 
باید‌ها و نباید‌هایی برای والدین
گفتن این نکته به نوجوان که او باید احساس متفاوتی داشته باشد یا نباید چنین احساسی می‌داشت، هرگز او را به گوش‌دادن به حرف والدین تشویق نمی‌کند، چراکه شدت عواطف و احساسات نوجوان نمی‌تواند متناسب با انتظارات و درخواست‌های بزرگسالان باشد. از طرفی دیگر برای نوجوانان، تلخ‌ترین اندرز‌ها و راهنمایی‌ها یادآور این نکته است که وقتی بچه بودی چنین و چنان می‌کردی و نوجوان از این‌که پدر و مادر، دوران کودکی او را پیوسته به‌عنوان معیار ارزشیابی به حساب می‌آورند، عصبانی می‌شود. 

حوریزاد ضمن بیان دیگر راهکار‌هایی برای ارتباط موثر با نوجوانان عنوان می‌کند: «از دیگر کلید‌های طلایی برای ارتباط موثر با نوجوانان، یک چمدان پر از مهر و عاطفه است. زمانی که یک نوجوان اشتباهی می‌کند، فورا به او برچسب می‌زنیم و قضاوتش می‌کنیم. ملامت، مقایسه، تحقیر و تهدید، چند سم مهلک در رابطه عاطفی نوجوان با والدین است. هر خانواده‌ای باید صادقانه از خود سؤال کند که اگر نوجوانی بی‌احترامی می‌کند و پرخاشگری دارد، من والد چه رفتاری با او دارم و چگونه برخورد می‌کنم؟ آیا من به عقاید او احترام گذاشته‌ام؟ آیا به او گوش یا اهمیت داده‌ام؟ تا چه حد والدین این مهارت‌ها را دارند؟» والدین باید مهارت‌های گوناگونی را دربرخورد با فرزندان خود بیاموزند، اما گوش‌کردن یکی از راه‌های موثر برای ارتباط بیشتر آنان با نوجوان است و شاید همین موضوع به‌ظاهر ساده بتواند در حرف‌شنوی نوجوانان موثر باشد.

بیشتر بخوانید

• اختلال نافرمانی مقابله جویانه (ODD) چیست؟

ضرورت کسب مهارت برای نوجوانان
نوجوان حرف‌شنو از والدین که بی هیچ، چون وچرایی سخن والدین را می‌پذیرد و در پی اظهار نظر خود نیست، ملاک درستی در تربیت فرزند نبوده و والدین نباید از این مسأله خوشحال باشند، چراکه نوجوان حرف‌شنو در جامعه نیز توان مخالفت و نه گفتن در قبال درخواست دیگران را نخواهد داشت. این روان‌شناس نیز بر این باور است که نوجوان باید بتواند اطلاعات درست را از نادرست تشخیص دهد و والدین باید این آگاهی را به نوجوانان یاد دهند. حوریزاد تصریح می‌کند: «پدر و مادر‌ها باید به نوجوانان قدرت تشخیص دهند و از کودکی به آنان بیاموزند که به ارزش‌های خانواده احترام بگذارند. به همین سبب برخورد صحیح با نوجوان، در حرف‌شنوی این‌ها بسیار حائز اهمیت است.» ماجرای حرف‌شنوی نوجوانان به همین جا ختم نمی‌شود به سبب این‌که برخی از نوجوانان نیز به علت نداشتن مهارت کافی در بیان درخواست و نظر خود هنگام صحبت با والدین نمی‌توانند حرف‌های‌شان را از راه منطقی بیان کنند و احساساتی می‌شوند. برای همین لازم است تا آموزش‌هایی نظیر مدیریت خشم، اعتمادبه‌نفس وعزت نفس رابرای بیان صحیح سخنان خودبیاموزند، اما خانواده‌ها هم باید قوانین و محدودیت‌هایی منطقی و مبتنی بر عشق و دوستی در خانه برقرار کنند تا حرف‌شنوی نوجوانان نیز بیشتر شود.

منبع: روزنامه جام جم