سعدی، شاعر جهاندیده، جهانگرد و سالک سرزمین‌های دور و غریب بود؛ او خود را با تاجران ادویه و کالا و زئران اماکن مقدس همراه می‌کرد. از پادشاهان حکایت‌ها شنیده و روزگار را با آنان به مدارا می‌گذراند.

سفر‌های سعدی تنها جستجوی تنوع، طلب دانش و آگاهی از رسوم و فرهنگ‌های مختلف نبود؛ بلکه هر سفر تجربه‌ای معنوی نیز به شمار می‌آمد.

ره آورد این سفر‌ها برای شاعر، علاوه بر تجارب معنوی و دنیوی، انبوهی از روایت، قصه‌ها و مشاهدات بود که ریشه در واقعیت زندگی داشت؛ چنان که هر حکایت گلستان، پنجره‌ای رو به زندگی می‌گشاید و گویی هر عبارتش از پس هزاران تجربه و آزمایش به شیوه‌ای یقینی بیان می‌شود. 

گویی، هر حکایت پیش از آن که وابسته به دنیای تخیل و نظر باشد، حاصل دنیای تجارب عملی است.

شاید یکی از مهم‌ترین عوامل دلنشینی پند‌ها و اندرز‌های سعدی در میان عوام و خواص، وجه عینی بودن آن هاست. اگرچه لحن کلام و نحوه بیان هنرمندانه آن‌ها نیز سهمی عمده در ماندگاری این نوع از آثارش دارد.

آثار سعدی علاوه بر آن که عصاره و چکیده اندیشه‌ها و تاملات عرفانی، اجتماعی و تربیتی اوست، آئینه خصائل و خلق و خوی و منش ملتی کهنسال است و از همین رو هیچ وقت شکوه و درخشش خود را از دست نخواهد داد.

اما آن چه سعدی در کتاب‌های خود جمع‌آوری کرده است حاصل ۳۰ سال دنیا دیدن، تجربه زندگی همراه با تامل، شناخت از ماهیت انسان و بهره‌گیری از حکیمان و عارفان است.

در کنار همه اوصافی که برای سعدی به عنوان شاعر پر آوازه‌ی ایرانی، آورده اند بسیاری سعدی را به عنوان پیام آور انسانیت می‌شناسند.

سعدی سفیر انسانیت، همبستگی و همزیستی است و برای گفت وگوی فرهنگ‌ها و تمدن‌ها با اشعار زیبای خود زمینه‌سازی کرده است.

عشق سعدی نه حدیثی است که پنهان ماند، ازاین رو استاد سخن در اشعار خود به عالم معنویت، عرفان و فلسفه ورود کرده است و به بیان درد‌ها و مشکلات بشریت و ارائه راه حل پرداخته است.

تاثیرپذیری شاعران سرزمین‌های دیگر از شعر و ادبیات سعدی نیز موضوعی است که در پژوهش‌های مختلف به آن پرداخته شده است.

افراد اندیشمند و ادیبان بسیاری پیش از سعدی شیرازی ظهور کردند، اما تاثیر سعدی در عرصه اخلاق و ادبیات ایران و جهان اسلام بیش از همه بوده است.

صیاد کوه استاد دانشگاه شیراز، سعدی را یک شخصیت جامع الاطراف می‌داند چرا که هم جامعه شناس، هم ادیب، هم نویسنده و هم معلم تعلیم و تربیت است.

سعدی چنان قدرتی در بیان کلام و مفاهیم دارد که قادر است یک کتاب را در یک جمله بیان کند و همه را تسلیم کلام خود کند.

سعدی چنان زیبا و با خلاقیت ۲ واژه گُل نماد برترین و ظریف‌ترین شی و نشان زیبایی و ظرافت را در کنار گِل که نماد پست‌ترین شی هستی است، به کار می‌برد که قدرت تخیل قوی او را در کاربرد واژگان و بیان مفاهیم عالی نشان می‌دهد.

کرمی استاد ادبیات دانشگاه شیراز نیز بیان کرد: وقتی از زیبایی شناسی سخن به میان می‌آید باید سراغ علوم بلاغی که معانی، بیان و بدیع را در بر می‌گیرد، رفت. از یک طرف شیوه بیان، کلام و معانی و از یک طرف آرایه‌ها و صنایع ادبی که در شعر به کار می‌رود.

سعدی همچنین در سال ۶۵۶ اثر دیگر خود یعنی گلستان را به رشته تحریر در آورد که آمیزه‌ای از نظم و نثر و مجموعه حکایاتی است که سعدی موضوع آن را تجربه کرده یا ساخته ذهن اوست.

در ادب فارسی کمتر شاعری را می‌توان پیدا کرد که در اشعارش به اندازه سعدی از قرآن و روایات تاثیر گرفته باشد.

شیخ اجل از همان ابتدای بوستان و گلستان و غزلیات، تسلط بی نظیر خود را به کلام الله و احادیث نشان می‌دهد.

اساس تأثیرپذیری سعدی از قرآن استفاده مستقیم از آیات نیست بلکه او مفاهیم آموزه‌های قرآن را در آفرینش فضای اشعار و حکایت‌ها به کار می‌گیرد و می‌توان گفت که بیان هنری سعدی بیش از هر چیز مدیون قرآن است.

ملک‌الشعرا بهار در قطعه‌ای معروف کتاب سعدی را به قرآن شبیه می‌داند:

راستی دفتر سعدی به گلستان ماند***طیباتش به گل و سبزه و ریحان ماند

اوست پیغمبر و این نامه به فرقان ماند***هر که او را کند انکار، به شیطان ماند

در مجموع باید نظر مرحوم غلامحسین یوسفی را در مورد گلستان، به کل آثار سعدی تعمیم داد که «در گلستان آیه و حدیث و شعر و مثل تازی نیز هست، ولی آنچنان با نسج کلام آمیخته و بجا و بموقع است که نه تنها مانعی در القاء اندیشه پدید نیاورده، بلکه بر رسایی سخن افزوده و آن را شیرین و نمکین کرده است.»

شیخ اجل و ۲ کتاب گلستان و بوستان او در تار و پود اندیشه و فرهنگ ایرانیان رسوخ کرده است و با سپری شدن قرن‌ها از وفات او همچنان به عنوان شخصیت تاثیرگذار بر شعر و ادبیات فارسی مطرح است.

از این رو سعدی نه تنها در شیراز و در کشور خود، بلکه در همه جهان نامی آشنا و شناخته شده است به طوری که از میان بزرگان ادب، تنها شعر اوست که بر سردر مقر سازمان ملل در نیویورک نوشته شده است.

در طول قرن‌های گذشته در ایران و خارج از ایران کسانی که زبان و ادب فارسی آموخته‌اند، همگی از برکت وجود سعدی و آثار گرانبهای او، چون گلستان بوده است و این ارزش‌هاست که پاسداشت نام و یاد سعدی را پیش از پیش ضروری ساخته است.