مافیای زباله و پسماند دیگر واژه های عجیب و غریبی نیستند؛ سال هاست که این واژه بر زبان مسئولان جاری است و انگار هیچ اهرم پر قدرتی برای مقابله با آن وجود ندارد. مافیایی که سرمایه اش طلای کثیف است و اعضای آن زباله‌گردهایی که گونی به دوش سر هر کوچه و برزنی بر سر سطل‌های زباله تا کمر خم شده‌ و زباله‌ و پسماندها را جدا کرده و در گونی‌های جداگانه جای می دهند. درآمد زباله گردها که بخش زیادی از آنها جزو اتباع خارجی اند بین ۲۰ تا ۵۰ میلیون تومان است اما مافیای زباله درآمد 3 هزار میلیارد تومانی به جیب می زند. سود کلان زباله آن قدر بالا است که حتی طرح پیشنهادی سال گذشته شهرداری برای استخدام زباله گردها با حقوق ۱۲ تا ۱۵ میلیون تومانی هم با استقبال آنها مواجه نشد. با شکل گیری و شکوفایی صنعت بازیافت، زباله ارزشی روزافزون پیدا کرد چراکه ماده اولیه ای رایگان یا ارزان برای چرخ تولید صنعت روبه گسترشی به عنوان صنعت بازیافت است. جمع آوری این ماده اولیه رایگان، آرام آرام به شکل گیری مافیای پسماند منجر شده است. مافیای زباله آن قدر قدرتمنداست که به گفته مدیرعامل سازمان مدیریت پسماند ازنیروهای ارزان و عمدتا کودکان کار استفاده می کند و دغدغه برخورد نیروی انتظامی و شهرداری ندارند و هر روز پایشان را فراتر می گذارند و از فضای امنی که در شهر دارند سوء استفاده می کنند.

 گنج کثیف

روزانه حدود ۷۵۰۰ تن زباله در تهران تولید می‌شود که 30درصد (دو هزار و۵۰۰ تن) آن زباله‌های خشک و ۷۰درصدش (۶هزار تن) زباله‌های‌ تر هستند . به گفته مدیرکل آموزش‌های شهروندی شهرداری تهران تولید زباله در تهران حدود ۳ برابر میانگین جهان است و از نظر تولید زباله هم در بین ۲۰ کشور اول جهان هستیم.

زباله‌های تهران حکم گنج را دارند؛ گنجی که خیلی‌ها را مانند قارون ثروتمند کرده است؛ کاسبانی که آنقدر ولع پول بیشتر دارند که پای اراذل و اوباش را هم به آن باز کرده اند به طوری که یکی از اراذل مشهور پایتخت با خرید ۸۰ وانت آنها را در اختیار نوچه‌ها و کارگرانش گذاشته بود تا بتوانند به راحتی زباله را جمع آوری و منتقل کنند.

  زباله گردهای حرفه ای و تمام وقت که تعدادشان به چندین هزارنفر می رسد و اکثرشان افغانستانی اند صبح زود با کامیون های بزرگ در مناطق مختلف تهران پخش می‌شوند تا بیش از ۵۰ هزارمخزن زباله کوچه‌ و خیابان هر منطقه را بجویند. قوطی‌، بطری، کاغذ، پلاستیک، فلزات و... را جدا کنند و پیش از آنکه کامیون‌های جمع‌آوری زباله‌های تر و خشک شهرداری بیایند، آنها را به گاراژهای دپو و ضایعاتی‌های اطراف تهران برسانند. در آنجا سر تیم های زباله گردها پس از تفکیک، زباله‌های خشک را به مراکزی که دقیقا هویتشان مشخص نیست، بفروشند. در این میان سلاطین مافیا پشت پرده اند و هیچگاه از پرده بیرون نمی آیند.

میر ویس ۱۷ سال دارد و اهل افغانستان است. تا کمر داخل سطل زباله فلزی خم شده و پلاستیک و کاغذها را داخل کیسه بزرگ رنگ و رو رفته اش می ریزد. سراغش می روم تا از زباله گردی برای من بگوید . می گوید : «چهار ماه است که از هرات به تهران آمده ام. پارسال هم یک بار آمدم ولی دستگیر و رد مرز شدم. از ۱۰ صبح تا ۱۰ شب چند بار به مخازن زباله خیابان های منطقه شمس آباد سرک می کشم و ضایعات جمع می کنم. چشم 8 نفر به من است تا آخر ماه برای شان پول بفرستم. همه اینها که اینجا می بینی کارشان همین است. آخر شب هم بار کامیون می کنیم و به محله «آتش خاموش» حکیمیه تهرانپارس می بریم. آنجا محل دپوی زباله های قابل بازیافت است. هر روز باید چند کیسه پلاستیک و کاغذ جمع کنیم و تحویل بدهیم. ماهیانه چیزی بین ۱۳ تا ۱۷ میلیون تومان درآمد دارم. پیمانکار این زباله ها را خیلی ارزان از ما می خرد ولی چاره ای نداریم.»  

صف بلند طرح های شکست خورده

تفکیک زباله از مبدا همچنان در پایتخت یک معما است. آنگونه که مدیرعامل سازمان مدیریت پسماند اعلام کرده، طرح ۱۸ ساله تفکیک زباله از مبدا شکست خورده است. سال های اولیه شروع طرح تفکیک زباله از مبدا شهرداری وقت با آموزش شهروندی به شهروندان تلاش کرد تا آنها را به تفکیک زباله تر و خشک در منزل ترغیب کند. طرحی که با تبلیغات گسترده در رسانه ملی نیز همراه شد اما در ادامه به فراموشی سپرد شد.

 هر ساله طرح های زیادی با وعده جمع آوری و تفکیک پسماند و زباله از مبدا توسط شهرداری تهران رسانه ای می شود اما تا کنون هیچکدام به نتیجه نرسیده است. در این سالها طرح های دیگر مانند گماردن مخازن مخصوص تفکیک زباله تر و خشک در میادین بزرگ شهر و یا پارک های تهران انجام شد که این طرح ها نیز با شکست مواجه شد. اما آذرماه سال گذشته شهرداری با رونمایی از طرح نوماند در اپلیکیشن شهرزاد اعلام کرد می خواهد شهروندان را به تفکیک زباله در مبدا و فرش زباله های خشک ترغیب کند. مدیرعامل سازمان مدیریت پسماند درباره این طرح گفت: « شهروندان تهرانی می‌توانند با نصب سوپر اپلیکیشن شهرزاد و مراجعه به بخش نوماند، درخواست خود را برای تحویل و فروش پسماندهای خشک ثبت و روز و ساعت مراجعه ناوگان دریافت پسماند را طبق زمان‌بندی دلخواه خود اعلام کنند.» 

او در مورد مزایای طرح نوماند برای شهروندان هم گفت:« شهروندان با استفاده از موجودی کیف پول‌شان که با ما به‌ازای تحویل پسماند خشک شارژ می‌شود، می‌توانند از میادین میوه و تره بار شهرداری تهران خرید کنند و همچنین کارت بلیت مترو خود را شارژ کنند. خرید مجوز تردد در محدوده طرح ترافیک، خرید از فروشگاه‌های منتخب شهروند و همچنین پرداخت کرایه تاکسی نیز از دیگر خدماتی است که شهروندان می‌توانند با تحویل زباله‌های خشک خود و افزایش موجودی کیف پول‌شان از آن بهره‌مند شوند.»

این طرح سال گذشته به مدت ۴۰ روز به صورت آزمایشی در سه منطقه ۱۳،۱۴ و ۸ به اجرا درآمد و شواهد حکایت از این دارد که این طرح هم مثل طرح های گذشته با استقبال شهروندان مواجه نشد. همچنین طرح آزمایشی جمع‌آوری پسماند توسط پاکبانان در منطقه ۱۰ تهران در دست انجام است. در این طرح پاکبانان در محدوده فعالیت‌شان علاوه بر نظافت شهر و جمع‌آوری زباله‌های تر، می‌توانند به خانه‌های شهروندان مراجعه و پسماندهای خشک آنها را دریافت کنند. پیمانکاران این زباله‌ها را خریداری می‌کنند و با این اقدام حقوق پاکبانان به ۲۰میلیون تومان هم می‌رسد.

مماشات یا مبارزه

بهمن ما سال گذشته مدیرعامل سازمان مدیریت پسماند شهر تهران، یکپارچه کردن پیمانکاری در موضوع زباله و جمع آوری در تهران را یکی از راهکارهای مقابله با مافیای زباله عنوان کرد و گفت: «وضعیت قراردادها را تغییر داده و به یک ساختار واحد رسیده‌ایم. به عنوان مثال در منطقه یک ما ۱۰ ناحیه داریم که حدود ۹ پیمانکار جمع‌آوری زباله را برعهده داشت. یک پیمانکار تفکیک داشتیم و یک پیمانکار حمل زباله به آراد کوه، و در آراد کوه هم یک پیمانکار برای پردازش داشتیم. بیش از ۱۴ نفر در این پروسه دست داشتند. ما در حال حاضر همه را یکپارچه کرده‌ایم. با این کار زباله‌گردها از مخازن حذف می‌شوند. دیگر زباله‌ها برای یک پیمانکار است. به جای اینکه زباله را در مخزن تفکیک کنند؛ می توانند در آرادکوه و یا در ایستگاه میانی این کار را انجام بدهد و یا به هر مدلی که خودش بخواهد مهم خروجی کار است.»

رضا محمدی با تاکید بر اینکه هر چند هنوز زباله‌گردها در تهران هستند، اما نزدیک به ۸۰درصد آنها در بازه زمانی 14فروردین تا ۲۹ فروردین کم شده‌اند و همچنین نزدیک به ۶۰۰ تن زباله خشک از زباله‌جمع‌کن‌ها و ۱۵۰خودرو از زباله‌گردهای غیرمجاز توقیف شده است گفت در مدیریت پسماند با کسی شوخی نداریم و مماشات نمی‌کنیم. پیمانکاران باید بدانند در چهارچوب مقررات عمل کنند و به ازای هر زباله‌گرد یک میلیارد تومان پیمانکاران جریمه می‌شوند. طبق ماده ۱۶قانون مدیریت پسماند، زمانی که زباله داخل مخزن گذاشته می‌شود، مالکیتش از آن شهرداری تهران است. پس برداشتن این پسماندها از مخازن به مثابه سرقت است و به همین دلیل به این افراد زباله‌دزد می‌گوییم.»

درحالی که شهرداری تهران از عزم جدی این ارگان برای مقابله با مافیای زباله در تهران و جمع کردن بساط زباله گردی در پایتخت سخن می گوید اما هنوز هم در ساعت های مختلف زباله گردها با پرسه زدن در خیابان های شهر زباله های خشک را از مخازن جمع و به محل دپو منتقل می کتند. واقعیتی که با کمی پرسه زدن در خیابان های تهران می توان آن را از نزدیک دید.

منبع: نورنیوز