ریزگردها در راه گلستان؛ لزوم چاره‌اندیشی برای مقابله با مهمان مزاحم
مشاهده رگه‌هایی از ریزگرد در گوشه و کنار گلستان تا چند سال قبل، پدیده‌ای عجیب به شمار می‌رفت اما روندروبه گسترش ورود این تهدید زیستی، آرام آرام گرد و غبار از «مهمان ناخوانده» به معظل همیشگی این استان شده است.
طبق اعلام کارشناسان، ریزگردهای گلستان ۲ منشا داخلی و خارجی دارند که دلایل داخلی آن تخریب مراتع و تبدیل آن به زمین‌های کشاورزی، کشت در زمین‌های کم بازده، خشک‌شدن تالاب‌ها و چرای بیش از حد دام در مراتع و دلایل خارجی آن با بیشترین سهم، صحرای «قره‌قوم» ترکمنستان و ورود گرد و غبار از استان‌های همجوار (سمنان و خراسان شمالی) است.
در ۳۰۶ هزار هکتار معادل حدود ۳۴ درصد از مساحت عرصه‌های طبیعی گلستان اثرات بیابان وجود دارد که نشانه‌های آن بیشتر در گنبدکاووس، مراوه‌تپه، گمیشان و آق‌قلا قابل مشاهده است.
کارشناسان ضمن هشدار جدی روند روبه گسترش ورود ریزگردها به گلستان، حمایت برای سرمایه‌گذاری در اجرا و توسعه طرح‌های مقابله با این پدیده را در استان ضروری می‌دانند.
ایجاد گلخانه‌های گیاهی و کشاورزی، مدیریت منابع آبی و تغییر شیوه‌های کشاورزی از سنتی به صنعتی، کشت گیاهان صنعتی که از آن سوخت سبز یا بیودیزل تولید می‌شود، کاشت درختان با امکان رشد سریع، باقی گذاشتن باقی مانده کاه و کلش بعد از برداشت محصول در زمین‌های کشاورزی، ایجاد پوشش گیاهی در زمین‌های کم بازده و شور پسند شمال و کاهش چرای بیش از حد دام در مراتع از جمله راهکارهای مقابله با ریزگردها در گلستان است.
در این راستا، دولت سیزدهم به دغدغه کارشناسان و مسوولان منابع طبیعی و آبخیزداری گلستان در حوزه مقابله با ریزگرد پاسخ داد و در سفر استانی به گلستان ۶ هزار و ۶۰۰ میلیارد ریال اعتبار در حوزه‌های آبخیزداری، بیابان‌زدایی و اطفای حریق استان تصویب کرد تا در چهار سال پرداخت شود.
مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری گلستان در نشست اخیر بررسی راهکارهای مقابله با ریزگرد در خصوص تعیین طرح‌ها و اعتبارات استانی و ملی و برآورد مالی برنامه‌های مداخله‌ای اولویت‌دار در استان گفت: سالانه به اجرای عملیات بیابان‌زدایی در ۱۰ هزار هکتار از زمین‌های شمال استان نیاز است.
حمید سلامتی افزود: به طور میانگین براساس بودجه‌های سالانه ، ۲ هزار هکتار اقدام اصلاحی بیابان زدایی در شمال گلستان صورت می‌گیرد.
وی یادآور شد: با توجه به تغییرات اقلیم و تکرار همیشگی وقوع ریزگرد طی سال‌های اخیر، توسعه پوشش گیاهی در اراضی شمالی گلستان دوچندان است.
به گفته وی ۲۴۷ هزار هکتار از مساحت گلستان در معرض خطر بیابانی شدن قرار دارد که از این مقدار ۱۰۱ هزار هکتار آن مناطق بحرانی و تولید کننده ریزگرد است.
مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری گلستان افزود: در سفر اول شهید جمهور رئیسی به گلستان هزار و ۱۰۰ میلیارد ریال برای مقابله با بیابان‌زایی استان اختصاص یافت که تاکنون ۲۵۰ میلیارد ریال آن تخصیص یافت.
معاون هماهنگی امور عمرانی استانداری گلستان نیز با تاکید براین که اختصاص اعتبار و پیشبرد طرح مقابله با ریزگرد در استان باید در کوتاه‌ترین زمان ممکن انجام شود، گفت: دستگاه‌های مرتبط، برنامه‌های مورد نیاز را در اسرع وقت ارائه دهند.
سیدمحمد مهیائی افزود: بهره‌بردارانی که در حوزه آبخیز اترک در شمال گلستان فعال هستند به عنوان مسوولیت اجتماعی باید سهمی در پیشبرد طرح مقابله با ریزگردها را بر عهده بگیرند.
استاندار گلستان هم معتقد است: عزم جدی و دستور قاطع شهید رئیسی، خلیج گرگان را که در حال تبدیل‌شدن به کانون ریزگرد بود احیا کرد و از خطر خشک شدن نجات داد.
علی‌محمد زنگانه اظهار کرد: خشک شدن خلیج گرگان می‌توانست ۶۰ هزار هکتار کانون ریزگرد نمکی ایجاد کند و به ابرچالشی جدی برای استان تبدیل شود.
وی افزود: در صورتی که لایروبی کانال آشوراده انجام نمی‌شد امسال آب خلیج گرگان به حداقل ممکن می‌رسید و تا سال آینده این پهنه آبی به طور کامل خشک می‌شد.
عضو هیات علمی بخش تحقیقات جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی گلستان نیز معتقد است: وقوع سیلاب، خشکسالی، فرونشست و ریزگرد از جمله معضلات اساسی منابع طبیعی این استان است که باید برای رفع این چالش‌ها، اولویت بندی اجرایی کارها صورت گیرد و هرچه سریعتر به مقابله با آن‌ها پرداخته شود.
لطف الله پارسایی افزود: اگر می خواهیم پایداری توسعه گلستان تداوم داشته باشد چاره‌ای جز توجه به منابع طبیعی و ارتقای آن در راستای تامین معیشت مردم و پایداری توسعه منطقه نداریم.
ریس امور مراتع اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری گلستان نیز با اشاره به این که اجرای طرح‌های مرتعداری و بیابان‌زدایی، یکی از اهداف مهم استان برای جلوگیری از تخریب عرصه‌های طبیعی است ، گفت: امسال برای اجرای طرح‌های مرتبط جذب ۷۷۰ میلیارد ریال اعتبار پیش‌بینی شده است.
تاج‌قلی فرهنگ‌دوست اظهار کرد: تولید ۱.۵ میلیون نهال مرتعی و نهالکاری در ۲ هزار و ۱۰۰ هکتار، مراقبت و آبیاری طرح‌های مرتعداری و بیابان‌زدایی در ۲ هزار هکتار و کپه‌کاری و بذرپاشی در هزار و ۸۰۰ هکتار از جمله برنامه‌های اولویت دار این اداره کل در سال جاری است.
به گفته وی سال قبل برای اجرای طرح‌های مرتعداری و بیابان‌زدایی گلستان از ۳۰۰ میلیارد ریال اعتبار مصوب ملی و استانی، ۲۵۰ میلیارد ریال در قالب اوراق اختصاص یافته بود.
با این وجود، برای مقابله با این مهمان ناخوانده در استان گلستان مشارکت تمامی دستگاه‌های مرتبط یک ضرورت به شمار می‌رود و نباید براحتی اجازه داد این استان سرسبز در شمال کشور به کانون ریزگرد تبدیل شود.
به اعتقاد کارشناسان، ریزگردهایی که اگر برای عوامل خارجی و داخلی رخداد آن برنامه‌ریزی اصولی نشود، علاوه بر تهدید سلامت جامعه انسانی، زندگی جانوری و منابع کشاورزی (آب و خاک) این دیار سرسبز را نیز بشدت تهدید و آن را از بین می‌برد.
تشدید بیماری‌های مختلف پوستی و آلرژِی‌ها، تاثیر منفی بر رشد جسمی و ضریب هوشی کودکان و نیز بر سلامت جسم و روان افراد از دیگر پیامدهای مهم وقوع پدیده ریزگردها در یک منطقه است.
منبع: ایرنا
