محمدرضا عارف صبح شنبه ۲۴ شهریور ۱۴۰۳، در اجلاس روسای دانشگاه‌ها و موسسات آموزش عالی، پژوهشی و فناوری کشور با اشاره به اینکه در حال حاضر در کیفیت دانشگاه‌ها در منطقه جایگاه دوم را داریم، تصریح کرد: آیا با این روندی که طی کردیم، می‌توانیم رتبه دوم‌مان را حفظ کنیم؟ باید رتبه اول را می‌داشتیم؛ نه منطقه نه دنیا صبر نمی‌کند ما پیشرفت کنیم ما در منطقه پویا زندگی می‌کنیم که شاخص‌های پیشرفت به تدریج روند خوب و خوب‌تری را طی می‌کند.

معاون اول رئیس‌جمهور با این پرسش که چقدر تحقیقات ما کاربردی است، ادامه داد: امروز مطرح نکردم که تعداد دانشجویان اول انقلاب و اکنون را مقایسه کنید چرا که شاخص‌های دیگری مد نظر است. آیا نوشتن مقاله برای ژورنال‌های خارجی صرفا مد نظر است؟ چه میزان پژوهش‌های علمی ما در حل مشکل مؤثر بوده است؟

وی افزود: خارج از دانشگاه و نهاد‌های دیگر کوتاهی کرده‌اند و دانشگاه را همراهی نکرده‌اند، چون در صنعت نگاه ما واردات و مونتاژ است، چون سرمایه گذار می‌خواهد به سرعت به نتیجه برسد. «آر اند دی» (تحقیق و توسعه) در صنایع ما جایگاهی ندارند.

عارف تاکید کرد:در نشستی که در دانشگاه در دوره قبل داشتیم این تصمیم را گرفتیم که با توجه به فرهنگی بودن انقلاب‌مان معروف‌ترین و مخوف‌ترین زندان قبل از انقلاب را به دانشگاه تبدیل کنیم که در دولت هم تصویب شد که زندان اوین به دانشگاه‌های شهید بهشتی و علوم پزشکی شهید بهشتی واگذار شود.

معاون اول رئیس‌جمهور با ابراز تاسف نسبت به اینکه مصوبه قانونی و جدی دولت اجرایی نشد، گفت: در سال اول منابعی برای آن گذاشتیم ولی اجرا نشد. آمادگی داریم مصوبه واگذاری زندان اوین به دانشگاه را احیا کنیم و این به نفع کشور است و این پیام را به دنیا می‌دهیم که زندان را به دانشگاه تبدیل می‌کنیم.

وی افزود: از عمر این مصوبه ۲۱ سال می‌گذرد از نوجوانی عبور کرده امیدواریم به پیری نرسد.

شورای عالی عتف فعال شود

عارف در بخشی از سخنانش گفت: آنچه مهم است تقسیم کار ملی است از وزیر علوم می‌خواهم شورای عالی عتف را فعال کند، در سال ۱۳۸۰ قانون مترقی تأسیس وزارت علوم بازنگری شد و در نهایت به ایجاد شورای عالی عتف رسیدیم.

معاون اول رئیس‌جمهور ادامه داد: خروجی شورای عالی عتف و نقش آن در حل مسائل و ایجاد وحدت و انسجام میان دستگاه‌های دولتی چه قدر بوده است؟ قانون برای این نوشته نشده که بگوییم انشای خوبی داریم بلکه قرار بود این شورا منجر به ایجاد نوآوری و فناوری در کشور شود، چرا وزرای اصلی در این شورا حاضر نمی‌شوند و معاونان را می‌فرستند؟ آن بخش تبدیل به شورای معاونان وزرا شده است؛ آیا قانونگذار نمی‌توانسته از اول بگوید معاونان وزرا بیایند؟

عارف با تاکید بر اینکه نباید دانشگاه‌ها با هم در مسئولیت‌های اجتماعی همپوشانی داشته باشند، اظهار داشت: وقتی بحث مشکلات و مطالبات ملی می‌شود باید تقسیم کار ملی داشته باشیم مثلا بحث تورم را باید مشخص کنیم کدام دانشگاه یا مرکز پژوهشی روی آن کار کند؛ در خیلی از جلسات اگر نماینده از دولت باشد محققان راحت‌تر می‌توانند مسائل را پیگیری کنند و نتایج کار آنها عملیاتی‌تر می‌شود.

وی با تاکید بر این که در فناوری‌های نو باید پیشتاز باشیم اظهار داشت: پذیرفته نیست که در هایتک (فناوری‌های نوین) عقب باشیم نه تنها در منطقه بلکه باید جز برترین‌های این فناوری در دنیا باشیم، وقتی به ۲۰ کشور دنیا در این زمینه نگاه کنیم می‌بینیم که نخبگان ما فعال هستند.

گفتمان نخبگی باید در دانشگاه‌ها فعال شود

عارف افزود: موضوع مهاجرت نخبگان، هوش مصنوعی و محاسبات کوانتومی باید در دستور کار قرار گیرد.

معاون اول رئیس جمهور ادامه داد: مبنای ما باید اقتصاد دیجیتال و دانش بنیان باشد. باید حداقل ۱۰ درصد تولید نا خالص داخلی در پایان برنامه هفتم بر مبنای اقتصاد دانش بنیان باشد.

وی تاکید کرد: خواهشم این است که در حل مشکلات ناترازی راهکار نشان دهیم. بر این باور داریم که در دانشگاه‌ها باید بحث را به سمت و سویی ببریم که به حل و فصل مسائل و ناترازی‌ها کمک کند.

وی اظهار داشت: گفتمان نخبگی باید در دانشگاه‌ها فعال شود، بومی سازی تجربه سایر کشور‌ها در فناوری‌های پیشرفته باید در دستور کار باشد، باید از دستاورد‌های دنیا استفاده کرد، اما کپی‌برداری از دستاورد‌های سایر کشور‌ها راه حل نیست باید راه حل‌های خودمان را دنبال کنیم.

عارف در بخشی از سخنانش با تاکید بر این که دانشگاه باید مستقل باشد، گفت: رئیس دانشگاه در حد وزیر است در شان دانشگاه نیست که برای کوچکترین مساله‌ای با مسئول دفتر وزرا چونه بزند.

وی تاکید کرد: باید مسئولیت‌ها و اختیارات به دانشگاه‌ها بازگردانده شود، روند خوبی طی شد، اما از مقطعی این روند کند شد که باید به دوره گذشته بازگردیم.

وی اظهار داشت: نگهبانی و حراست از دانشگاه بر عهده مدیریت دانشگاه است و باید از همکارانی استفاده کنید که این ظرفیت و پتانسیل را داشته باشند، بی هنری رئیس دانشگاه است که مسائل دانشگاه را به بیرون از دانشگاه منتقل کند.

نباید با اساتید برخورد سلیقه‌ای شود

معاون اول رئیس جمهور افزود: یک سری از اساتید و دانشگاه‌ها این احساس را دارند که به صورت فراقانونی با آنها برخورد شده است. باید این مساله دنبال شود و مسأله برخورد سلیقه‌ای با اساتید بسته شود. باید کمک کرد مشکل حل شود اگر احیانا با افرادی برخورد سلیقه‌ای شده سریع حل شود.

دانشجوی فعال پرخاش می‌کند/مگر دختر و پسرمان در خانه پرخاش کنند از خانه اخراجشان می‌کنیم؟

عارف با تاکید بر این که به فضای صمیمی و با نشاط در دانشگاه‌ها نیاز داریم بیان کرد: دانشجوی فعال پرخاش هم می‌کند، عین دختر و پسر ماست مگر دختر و پسر ما در خانه پرخاش می‌کند، از خانه اخراجش می‌کنیم؟ حتی اگر فرار کند می‌رویم دنبالش و التماس می‌کنیم برگردد.

وی گفت: پاسخ پرخاش برخورد تند نیست، مگر اینکه از جا‌های دیگری خط گرفته باشد که این نظام نشان داده علی رغم نگاه فرهنگی، اما اجازه نمی‌دهد کسی از خطوط قرمز آن عبور کند البته مطمئنا اینطور افراد در دانشگاه‌ها نداریم.

ما مخالفیم دانشگاه‌ها یک متر از زمین خود را به خارج از دانشگاه برای مولدسازی بدهند

وی تصریح کرد: ما مخالفیم که دانشگاه‌ها یک متر از زمین خود را به خارج از دانشگاه برای مولدسازی بدهند، اما باید برای مسکن استادان جوان اقدام شود، در این خصوص فقط شعار ندهیم.

وی با تاکید بر این که استادان نباید دغدغه معیشت داشته باشند، بیان کرد: کارگروهی برای رفع مشکلات معیشتی تشکیل شود در این کارگروه باید با کشور‌های منطقه مقایسه کنید که برای استادان چه می‌کنند باید مسأله معیشت استادن را حل کنیم تا بتوانیم مسأله را به صورت منطقی و بدون اینکه وعده و وعید بدهیم حل کنیم نباید توقع را بالا ببریم؛ باید برای مشکل مسکن دانشجویان هم فکری شود.

عارف تاکید کرد: درباره بخشی (دانشگاهی) صحبت می‌کنیم که اگر بگوییم همه شاخص‌های کمی برنامه هفتم در این خصوص دست یافتنی است، درست است.

وی با اشاره یکی از سرفصل‌های برنامه هفتم درخصوص اصلاح نظام آموزشی به سبک مسأله محوری و اثربخش شدن تحقیقات گفت: امروز دیگر از دانشگاه‌های سنتی گذشته ایم و باید مسأله محوری را در پیش بگیریم.

وی ادامه داد: اصلاح نظام آموزشی یک واقعیت است؛ اصلاح نظام مالی تحقیقات؛ در برنامه هفتم آمده که ۵ درصد بودجه‌های دولتی در پژوهش‌های هدفمند و تحول عمل و فناوری باشد؛ رشد قرارداد‌های پژوهشی باید سالانه حداقل ۲۰ درصد باشد به خصوص دانشگاه‌های مراکز استان‌ها باید جدی‌تر کار کنند، چون امکانات آن کمتر است و باید رشد آنها سریعتر شود.

معاون اول رئیس جمهور افزود: در برنامه هفتم بازنگری شاخص‌های ارزیابی و آیین نامه‌های جذب و تبدیل وضعیت اساتید و ... هم آمده است؛ آیین نامه مدیریت دانشگاه از ابتدای انقلاب بنا بر این بود که استقلال دانشگاه‌ها را مطرح کنند، اما ما موافق نبودیم ولی با خودکفایی موافقیم این مرکز باید مشکل کشور را حل کند اگر نتواند مشکل خود را حل کند، چگونه می‌خواهد شکل کشور را حل کند چرا در کوچکترین مشکلات دانشگاه‌ها دخالت می‌کنیم؟

عارف گفت: بسیاری از اختیارات وزارت علوم گرفته شده و باید تلاش شود در جایگاه خودش قرار گیرد؛ وزارت علوم باید تسهیل گر باشد نه مانع تراش، خواهش می‌کنم با بررسی و ارزیابی و نقد عملکرد رفتار کنیم شعاری رفتار نشود در ۴۰ سال گذشته گاهی با این مساله روبه رو بودیم، باید با ارزیابی دقایق آسیب‌هایی که زده شده باید بررسی شود.

وی تاکید کرد: امروز موضوع جذب یک مشکل اصلی شده است؛ استادان جوان فکر می‌کنند شورای جذب یک لولویی است که اگر نفس بکشند با آنها برخورد می‌شود چرا این کار را کرده ایم؟ متأسفانه یک محافظه کاری بیجایی در بین جوانان هیأت علمی که هنوز جذب نشده اند وجود دارد که باید رفع شود این شأن انقلاب ما نیست باید رسیدگی جدی شده و اصلاح ساختاری جدی نیاز داریم.

دانشگاه‌ها بحث دیجیتالی شدن مهارت‌ها را به صورت جدی دنبال کنند

عارف با تاکید بر این که باید برنامه جامعی برای چگونگی نوسازی تجهیزات طراحی شود، گفت: دانشگاه‌ها کمتر وارد ایجاد رشته‌ها و دوره‌های جدید شده اند و آنان باید بحث دیجیتالی شدن مهارت‌ها را جدی دنبال کنند.

وی ادامه داد: در پارک‌های علم و فناوری که خوشبختانه دستاورد‌های مهمی داشته اند باید جدی‌تر خصوصا در استان‌ها پیگری‌هایی صورت گیرد، ما مشکلی که داریم این است که نمی‌توانیم تجارب یک پارک را به پارک‌های علم و فناوری دیگر منتقل کنیم.

عارف اظهار کرد: رؤسای دانشگاه‌های ما در یک یا دو دهه گذشته بسیار محافظه کار شده اند؛ در دوره قبل هر دو یا سه ماه یک بار نامه‌ای را در دولت با امضای تعدادی از رؤسای دانشگاه‌ها دریافت می‌کردیم که مطالبه جدی‌ای را مطرح کرده بودند و عموما هم جواب داده می‌شد.

وی افزود:، اما پارسال یا دو سال قبل به دو سه نفر از رؤسای دانشگاه‌های بزرگ گفتم آن امضا‌ها کجا رفت؟ چه تفاوتی کرده مثلا در سال ۱۴۰۰ با ۱۳۸۱؟ کجا رفت آن مطالبات و پیگیری ها؟ چه اتفاقی افتاده است؟ چه قدر ماندگاری روی یک پست یا صندلی برایمان ارزشمند است که وظایف ذاتی و اجتماعی خودمان را کنار بگذاریم؟

خوشبختانه دانشگاه هنوز مرجعیت خود را در بین مردم از دست نداده است

معاون اول رئیس جمهور گفت: دانشگاه صرفا وظیفه تولید علم و تربیت دانشجو را ندارد در فرمایش مقام معظم رهبری هم موضوع وظیفه سوم دانشگاه‌ها آمده است که از آن غفلت کرده ایم؛ خوشبختانه دانشگاه هنوز مرجعیت خود را در بین مردم از دست نداده است؛ هنوز اعتماد به استاد و دانشگاه مایه افتخار همه ما دانشگاهی هاست، اما چه قدر از این اعتماد داریم استفاده می‌کنیم؟ آیا اگر غفلت و تعلل کنیم و محافظه کار باشیم، این جایگاه حفظ می‌شود؟ مردم همیشه این جایگاه را نگه می‌دارند؟ قطعا اینطور نیست.

رویکردمان این است که حتی مسائل امنیتی و مرزهایمان را از طریق سازوکار‌های فرهنگی حل کنیم

عارف تصریح کرد: رئیس جمهور یک چهره دانشگاهی است و می‌خواهد با سازوکار‌های فقط و فقط علمی و فرهنگی مشکلات کشور را حل کند؛ رویکردی که ما در این دولت داریم این است که انشاءالله حتی مسائل امنیتی و مرزهایمان را از طریق سازوکار‌های فرهنگی حل کنیم و سامان دهیم نه عکسش.