کشور‌های غربی در سال‌های اخیر و در پی بازگشت بومرنگ سیاست‌های استعماری، جنگ‌طلبانه و زیاده‌خواهانه خود در مناطق مختلف جهان با موج‌های گسترده‌ای از ورود مهاجران مواجه شده‌اند.

واکنش‌های غیرانسانی این کشور‌ها به ورود مهاجرانی که زندگی خود را در کشور‌های مبدا در نتیجه دشواری‌های متعاقب رویکرد‌های استعماری و جنگ‌افروزانه بر باد رفته دیده و به سمت کشور‌های غربی رفتند، به ظهور احزاب راست افراطی و لفاظی‌های بیگانه‌هراسانه‌ای منجر شد که بحران انسانی را در کشور‌های غربی رقم زد.

راست افراطی اکنون در کشور‌های غربی به‌ویژه در کشور‌های اروپایی به شکلی خاص ابزاری کردن بحران مهاجران برای اهداف سیاسی را رقم زده است؛ اسلام‌هراسی و بیگانه‌هراسی (Xenophobia) خروجی ظهور و شکل‌گیری این جریان است که با وقوع رویداد‌های مختلف از جمله برگزاری انتخابات یا حوادث دیگر تشدید می‌شوند.

حبس مهاجران در شرایط غیرانسانی، تلاش برای به عقب راندن مخاطره‌آمیز قایق‌های آنها در آب‌های ساحلی، صدور دستور شلیک به مهاجران در مرزها، رها کردن آنها در شرایط مرگ‌بار، ... به‌عنوان سیاست‌های ضدمهاجرتی کشور‌های غربی، بخش مهمی از سوخت ماشین بیگانه‌هراسی را در این کشور‌ها تامین می‌کنند و بخش دیگری از این سوخت نیز در سایه سیاست‌های ضداسلامی و سفیدبرترپنداری کشور‌های غربی که زندگی مهاجران و اقلیت‌های قومی و نژادی و مسلمانان را در شرایط بسیار دشواری قرار می‌دهد، فراهم می‌شود.

رشد بیگانه‌هراسی در کشور‌های غربی

اگرچه افزایش بیگانه‌هراسی، جوامع مختلفی را در سراسر جهان آزار می‌دهد، اما این چالش به‌عنوان بحرانی با پیامد‌های ضدبشری به‌سرعت در کشور‌های غربی پیش می‌رود و گسترش می‌یابد؛ این روند به نوبه خود قربانیانی برجای می‌گذارد که پیشتر قربانی چالش‌های مشابه بودند.

بیگانه‌هراسی یکی از اصلی‌ترین دلایل اعمال تبعیض علیه مهاجران، پناهجویان، مسلمانان و دیگر اقلیت‌های قومی و نژادی در کشور‌های غربی است.

دولت‌های غربی آگاهانه و عامدانه از اقدام برای رفع بیگانه‌هراسی به‌عنوان چالشی مخاطره‌آمیز خودداری می‌کنند و حتی سیاستمداران آنها با لفاظی‌های تعصب‌آلود اتخاذ سیاست‌هایی که آسیب‌پذیرترین افراد در برابر این بحران را هدف قرار می‌دهد، به این روند دامن می‌زنند.

بیگانه‌هراسی؛ شکل جدید نژادپرستی در اروپا

اروپا به‌عنوان سرزمینی با ریشه‌های نژادپرستی که سال‌ها دست به استعمار مناطق مختلف جهان است، پس از چهار دهه سکوت نسبی راست‌گرایی افراطی در عرصه سیاسی درپی پایان یافتن جنگ جهانی دوم، از دهه ۱۹۸۰ شاهد ظهور مجدد این جریان بود؛ زمانی که مهاجران در قاره سبز به یک موضوع جدی تبدیل شدند.

آنچه مشخص است، نژادپرستی در اروپا در مسیر تغییر خود، گام جدیدی برداشته است و اکنون خود را به‌صورت بیگانه‌هراسی نشان می‌دهد؛ حامیان و مروجان نژادپرستی اکنون برخلاف گذشته دیگر از اصلاح نژاد سخن نمی‌گویند، بلکه بر تهدید از بین رفتن کشور، فرهنگ و زبان از سوی بیگانگان تاکید می‌کنند.

احزاب با رویکرد نژادپرستانه در اروپا با فرار از برچسب فاشیستی بودن تبدیل به پوپولیست‌هایی (عوا‌م‌گراهایی) شدند که بیگانه‌هراسی را تبلیغ می‌کنند و با هر جریان نژادپرستانه‌ای همدل و همزبان می‌شوند.

بازتاب این روند به شکل کاملا آشکاری در سیاست‌های ضدمهاجرتی و ضداسلامی کشور‌های اروپایی مشخص است.

رشد بیگانه‌هراسی در کانادا

تغییر گفتمان عمومی و سیاسی در کانادا به سمت شک و تردید بیشتر درباره مهاجرت سبب شده بیگانه هراسی در این کشور به شکل قابل توجهی رشد پیدا کند.

بررسی‌های مختلف نشان می‌دهند که رشد بیگانه هراسی در این کشور دلایل متعددی دارد: از قطبی شدن سیاسی تا مقصر خواندن مهاجران برای مشکلات موجود در کشور ازجمله این دلایل هستند.

سیاستمداران کانادایی به ویژه سیاستمداران محافظه کار در این کشور در توجیه ناکامی‌های خود تلاش کردند تا مهاجران را به عنوان دلایل اصلی چالش‌هایی مانند کمبود مسکن، هزینه‌های زندگی، افزایش نرخ جرم و جنایت، ... نشان دهند.

فعالان حقوق مهاجران در کانادا می‌گویند که تصور فزاینده در کانادا مبنی بر اینکه موضوع مهاجرت و مهاجران مقصر برخی از مشکلات اقتصادی این کشور است، به واکنش‌های ناشی از بیگانه‌هراسی دامن می‌زند که خود را در افزایش جرایم ناشی از نفرت گزارش شده علیه اقلیت‌های قومی و نژادی نشان می‌دهد.

براساس جدیدترین گزارش اداره آمار کانادا، جرایم ناشی از نفرت گزارش‌شده ازسوی پلیس کانادا از سال ۲۰۱۹ تا ۲۰۲۳ بیش از ۲ برابر شده و ۴۴.۵ درصد از حوادث در سال ۲۰۲۳ با انگیزه نژاد یا قومیت بوده است.

یک پژوهشگر کانادایی در زمینه جرایم نفرت محور گفت: ابراز نگرانی در مورد موضوع‌هایی مانند کمبود مسکن و نقش مهاجران در آن، جان تازه‌ای به ترفند‌های چند ساله ضدمهاجر بخشیده است؛ مهاجران آسان‌ترین هدف برای تامین هدف فرافکنی هستند.

یک دانشمند علوم سیاسی دانشگاه کوئینز، گفت که پست‌های نژادپرستانه و بیگانه‌هراسانه‌ای که مهاجران و اقلیت‌های کانادا را هدف قرار می‌دهند، در سال‌های اخیر به‌صورت آنلاین گسترش یافته‌اند.

مارک میلر، وزیر مهاجرت کانادا در مصاحبه‌ای مدعی شد: کانادا از احساسات ضدمهاجرتی مصون نیست و سیاستمداران باید مراقب زبان خود باشند.

اعلامیه دوربان؛ تصمیم جمعی جهان برای مقابله با بیگانه‌هراسی

اعلامیه دوربان و برنامه اقدام (DDPA) طرح اولیه سازمان ملل برای مبارزه با نژادپرستی، تبعیض نژادی، بیگانه‌هراسی و عدم تحمل مرتبط با آن در سطح جهانی است؛ این اعلامیه نقطه‌عطفی است که نشان‌دهنده یک تحول اساسی در حقوق بشر است.

۲۳ سال از زمان اعلام بیانیه دوربان می‌گذرد؛ زمانی که سران سراسر جهان در آفریقای جنوبی گردهم آمدند تا اثر‌های مخرب نژادپرستی، تبعیض نژادی، بیگانه‌هراسی و عدم تحمل مرتبط با آن را رسیدگی کنند؛ اعلامیه دوربان چکیده‌ای از تلاش‌های جهانی برای مبارزه و جلوگیری از نژادپرستی، تبعیض نژادی، بیگانه‌هراسی و عدم تحمل است که تلاش دارد اقدام‌های قانونی، توسعه برنامه‌های اقدام ملی و سازوکار‌های نظارتی را افزایش و گسترش دهد.

از زمانی که جامعه جهانی اعلامیه دوربان را در سال ۲۰۰۱ پذیرفت:

- ۴۲ کشور قوانین منع تبعیض نژادی را تصویب یا اصلاح کرده‌اند.

- ۳۵ کشور برای مبارزه با تبعیض نژادی و ترویج برابری، نهاد‌های برابری ایجاد کرده‌اند.

- ۲۳ کشور و نهاد منطقه‌ای سیاست‌های ملی و منطقه‌ای را علیه نژادپرستی اتخاذ کرده‌اند.

- ۲۶ کشور کنوانسیون بین‌المللی رفع تمامی اشکال تبعیض نژادی را تصویب کرده‌اند و مجموع کشور‌های عضو این کنوانسیون را به ۱۸۲ کشور رسانده‌اند.

- دهه بین‌المللی برای افراد آفریقایی‌تبار برای دوره ۲۰۱۵-۲۰۲۴ اعلام شد.

- مجمع دائمی افراد آفریقایی‌تبار تاسیس شده است.

- سازوکار تخصصی مستقل بین‌المللی در مورد عدالت نژادی و برابری در چارچوب اجرای قانون در سراسر جهان ایجاد شده است.

- روز جهانی افراد آفریقایی‌تبار برای نخستین بار در ۳۱ آگوست ۲۰۲۱ (۹ شهریور ۱۴۰۰) جشن گرفته شد.

با وجود همه این دستاوردها، بی‌توجهی عامدانه کشور‌های غربی به این اعلامیه سبب شده تا بیگانه‌هراسی همچنان آسیب‌پذیرترین اقشار در این کشور‌ها را در معرض مخاطرات جدی قرار دهد.

پیامد‌های مستمر و مخاطره‌آمیز بیگانه‌هراسی

بیگانه‌هراسی که عمدتا به شکل نظام‌مند در کشور‌های غربی اعمال می‌شود، فراتر از هرگونه ابراز نفرت فردی است و در اشکال مختلف و ابعاد گسترده جریان دارد.

این بحران عمدتا اقشار آسیب‌پذیری مانند مهاجران، پناهجویان، مسلمانان و اقلیت‌های قومی و نژادی را هدف قرار می‌دهد، زیرا ایده‌ها و رویکرد‌های مبتنی بر برتری یا نفرت نژادی را تبلیغ می‌کند و باعث تحریک نژادپرستی، تبعیض نژادی و عدم تحمل می‌شود.

در عین حال، سبب قدرت گرفتن احزاب راست‌گرای افراطی می‌شود که عرصه سیاسی کشور‌های غربی را تهدید می‌کنند.

تاکید سازمان ملل بر ضرورت اقدام جدی در مقابله با بیگانه‌هراسی

کارشناسان سازمان ملل در ۲۹ آگوست سال جاری (هفتم شهریور سال جاری) با انتشار بیانیه‌ای اعلام کردند که زمان اقدام قاطع علیه نژادپرستی و تبعیض نژادی فرا رسیده است.

آنها خواستار اقدام‌های بیشتر و کامل‌تر برای مهاجران و پناهجویان و پناهندگان به‌ویژه آفریقایی‌ها شدند.

منبع: میزان