جغرافینویسان قدیم مانند ابن‌حوقل، اصطخری و یاقوت زیبایی آن را ستودهاند و درباره عظمت آن نوشتهاند که دارای هشت دروازه، چهار سوق بزرگ و مساجد بسیار بوده که بزرگترین آن، جامع "حضرت رابعه" نام داشته است.
" خجند " که به گفته خجند یان "خوب جمع" یعنی محل جمع شدن خوبان است، بعنوان پایتخت فرهنگی "تاجیکستان" دل فرزندانش را در گذشته و امروز ربوده و آنان را به سرودن چکامه‌های زیبا در وصف این شهر واداشته است.
مراسم "گل‌گردانی" در " خجند باستان" نشان از حساسیت و اهمیت مردم در حفظ ارزش‌های ملی و سنتی خود بوده که هر ساله باشکوه خاصی همزمان با نزدیکی فصل بهار برگزار می‌شود.
بازار "پنجشنبه" از معدود نمونه‌های معماری زمان شوروی است که نه تنها در شهر " خجند " و "تاجیکستان" بلکه در آسیای مرکزی بی‌نظیر است و تاکنون اصلی‌ترین مرکز تجارت در شمال "تاجیکستان" محسوب شده به گونه‌ای که نماد شهر خجند نیز می‌باشد.