به گزارش خبرنگار باشگاه خبرنگاران مشهد

تاریخچه یخدان ها

به گزارش خبرنگار باشگاه خبرنگاران مشهد ، از پیشینه تاریخ یخچال ها تا دوره صفویه اطلاعاتی در دست نیست هرچند در متونی قدیمی ، شرح وقایع تاریخی و داستان ها و حتی اشعار قبل از دوره صفوی، استفاده از یخ به وفور دیده می شود اما از نحوه تولید آن سخنی به میان نیامده است.

پاره ای از پژوهشگران یخچال های قدیمی کاشان را به انزمام قلعه جلالی از آثار سلطان جلال الدین ابوالفتح ملکشاه سلجوقی می دانند که متصل به باروی شهر و در کنار این قلعه بنا شده است لیکن براساس پاره ای از متونی تاریخی ، کلیه ابنیه و آثار و عمارات وابسته به قلعه جلالی در دفع شورش ترکمانها، از بین رفته و به جز دیوارهای ضخیم قلعه و خندق آن چیزی باقی نمانده است بعید به نظر می رسد بنای یخچالی که شاردن سیاح فرانسوی در تصویر خود از شهر کاشان آورده متعلق به دوره قبل از حمله ترکمان ها باشد.

با توجه به سالم بودن یخچال ها و دیوار سایه انداز آن در تصاویر شاردن، ممکن است این بنا در دوره شاه عباس اول بعد از سرکوبی ترکمان ها و قبل از سفر شاردن به کاشان (1076) هجری ساخته شده باشد.

کاربرد یخدان ها

در گذشته مردم درجابجای ایران برای نگهداری مایحتاج مصرفی و غذاهای فاسد شدنی از این مخازن استفاده می کردند.

ویژگی یخدان ها

در این یخدان ها نه تنها یخ بر اثر برودت شب های سرد زمستان یخ می بندد بلکه در محوطه ای که به نام چال یا گودال مرسوم است یخ ها تا اواخر تابستان نگهداری می شوند.

یخدان کوثر اثر معماري در حدود چهار كيلومتري شمال شرقي بيدخت در مجاورت روستاي متروكه كوثر در ميان اراضي كشاورزي واقع است .

به طور كلي يخدان كوثر از سه بخش ديوار شرقي و غربي جوي بخصوص و محل جمع آوري يخ هاي ابتياع شده شكل گرفته است .

ديوار اين يخدان از خشت و چينه ايجاد شده و در پشت آن نيز جوي قرار داشته است ، كه آب در داخل آن انباشته شده و در شبهاي زمستان به يخ تبديل مي شد ، پس از آن يخ ها كه بيشتر به صورت لايه لايه بوده است به چال يا محفظه نگهداري يخ منتقل مي شد .

براي جدا ماندن لايه هاي يخ از يكديگر از كيسه هاي كاه استفاه مي شد . پوشش محفظه يخ در يخدان كوثر به گونه اي است كه ابتدا قاعده مخروطي آن با قطر بيشتر بوده و هر چه به انتهاي مخروط نزديك مي شود از دايره كاسته شده تا به راس آن منتهي مي شود .

در حاشيه بخشي از ديوار يخدان نيز اتاقكي است كه مخصوص يخدان است./س