به گزارش خبرنگار دفاعی امنیتی باشگاه خبرنگاران، عملیات والفجر ۸ یکی از موفق‌ترین عملیات‌های جنگی جمهوری اسلامی ایران بود که آثار نظامی، سیاسی و روانی مهمی بر عراق و منطقه و حتی بسیاری از معادلات سیاسی جهانی گذاشت. عملیات "والفجر ۸" در محور فاو به صورت گسترده در ۲۹ فروردین ۱۳۶۵ به‌فرماندهی سپاه انجام شد.

این عملیات در ساعت ۲۲:۱۰ روز ۲۰ بهمن ۱۳۶۴ با رمز «یا فاطمة الزهرا» در منطقه خسروآباد تا راس‌البیشه آغاز شد و در این عملیات نیروهای ایران با عبور از اروندرود در منطقه فاو پیشروی کردند و پس از حدود یازده شبانه روز درگیری بی وقفه و سنگین با قوای عراق این منطقه را به تصرف در آوردند.

اهمیت منطقه برای نیروهای عراق چنان بود که بیش از ۷۰ روز به پاتک‌های سنگین خود ادامه داد. نیروهای عراقی امید داشتند تا اروند به عنوان مانع در حدفاصل منطقه عملیاتی با عقبه، مقاومت نیروی ایران را به تدریج تضعیف نماید. ارتش عراق به علت پافشاری برای بازپس گیری فاو، تلفات بسیار سنگینی متحمل شد. توپخانه ارتش و سپاه مشترکا در این عملیات شرکت داشتند. نیروی هوایی ارتش جمهوری اسلامی ایران نیز نقش تعیین کننده‌ای در پوشش هوایی منطقه و سرنگونی هواپیماهای عراقی داشت. در نتیجه این عملیات ایران بر سواحل اروند، ساحل شمالی خور عبدالله و شبه جزیره فاو مسلط شد و راه ورود عراق به خلیج فارس مسدود گردید.

اجتناب از جنگ در زمین مسلح - تجربه‌ای که در عملیات‌های رمضان و والفجر مقدماتی حاصل شده بود - و در پی آن اجرای دو عملیات بزرگ ابتکاری در هورالهویزه (خیبر و بدر)، زمینه عملیات بعدی را با استفاده از تجربه عملیات در هور فراهم نمود. تسخیر منطقه مهم شبه جزیره فاو، با تاکتیک ویژه عبور از رودخانه عریض و خروشان اروند، هدفی بود که در طراحی عملیات والفجر ۸ دنبال می‌شد. سپاه پاسداران پس از طراحی این عملیات، با سازمان دهی و آموزش ۱۴۰ گردان نیرو، آن را فرماندهی و اجرا کرد. برای فریب نیروهای عراق و پشتیبانی از این عملیات، به طور همزمان دو عملیات محدود نیز در جزیره ام‌الرصاص و شلمچه، با تلاش سپاه و ارتش به اجرا در آمد.

عملیات والفجر هشت طولاني‌ترين عمليات دوران دفاع مقدس بود که 75 روز به طول انجامید و ضمن آن ارتباط دریایی مستقیم عراق با خلیج فارس قطع شد و نیروهای ایران به بصره و مرز عراق با کویت نزدیک شدند که طی آن رزمندگان توانستند بخش مهمي از خاك عراق را به تصرف خود در آورند.

ابعاد این عملیات به حدی بود که چند روز پس از آن شورای امنیت به درخواست عراق و سایر اعضای گروه هفت تشکیل جلسه داد. این جلسات دو هفته به طول انجامید و طی آن عده‌ای از اعضای اتحادیه عرب و نیز دبیرکل اتحادیه (شاذلی قلیبی) در سخنرانی‌های خود ایران را متجاوز خواندند و خواستار اجرای فصل هفتم منشور در مورد جمهوری اسلامی ایران شدند. اما جمهوری اسلامی ایران در اعتراض به این مسئله در بحث‌های شورا شرکت نکرد، ولی نظرات خود را به طور مستقیم از طریق دبیر کل و بعضی از اعضای شورا مطرح کرد.
نقشه عملیات والفجر8

با آغاز عملیات، لشكرها و تیپ‌های نیروی سپاه پاسداران، با پشتیبانی آتش توپخانه ارتش، مبادرت به شكست خط دشمن مطرح بود، شكستن خط، پاك‌سازی و گرفتن سرپل مناسب، نقش اساسی را در تضمین موقعیت عملیات داشت.

غواصان باید معابر را برای نیروهای قایق سوار باز می‌كردند تا آنها بتوانند از این معابر، وارد ساحل دشمن شده و تا روشنایی صبح، منطقه را برای تثبیت و استحكام سر پل، پاك‌سازی كنند. در لحظه، شكستن خط و درگیری با عراقی‌ها. هوای مه‌آلود و نم نم باران، غواصان را برای انجام بهتر عملیات یاری كرد.

عراقی‌ها كه غافل‌گیر شده بودند، بی‌هیچ مقاومتی پا به فرار گذاشتند. یكی، دو ساعت پس از درگیری. شنود بی‌سیم دشمن، حكایت از اوضاع نابسامان و به هم ریخته خطوط دفاعی عراق داشت.

هر یك از فرماندهان عراقی، نسبت به منطقه تحت الحفظ خود، سلب مسوولیت نموده و یكسره از رده‌های بالای خود، درخواست كمك كردند. روز نخست، عملیات در شرایطی سپری شد كه دشمن به دلیل غافل‌گیری طولانی، ناآگاهی نسبت به اوضاع و ابری بودن آسمان، برای هر گونه عكس‌العمل زمینی و هوایی، مهلتی نیافت؛

حتی از سرمایه‌گذاری جدی در خصوص نیروهای پیاده و تجهیزات موجود عاجز ماند. پیشروی رزمندگان، زنگ خطر سقوط بصره را به صدا در آورد و عراق مجبور شد تا به هر قیمتی، از پیشروی قوای ایران بكاهد.

در روزهای بعد، درگیری‌های سختی بین طرفین روی داد؛ ولی این جنگ و گریزها در كنار خود عبدالله و منطقه‌ای به نام (كارخانه نمك) به اوج خود رسید.

عراق دیگر نتوانست به خطوط دفاعی سابق خود در منطقه باز گردد و به شكست خود در شهر فاو اعتراف كرد. حدود 2ماه منطقه زیرآتش سنگین و پاتك‌های سخت و بمباران‌های وحشتناك شیمیایی قرار داشت، تا آن كه رفته رفته اوضاع آرام گرفت و خطوط پدافندی تثبیت شد.

 توپخانه نیروی زمینی ارتش‌جمهوری اسلامی ایران، با تلاش بی‌وقفه خود، سعی داشت تا حد امكان از رزمندگان مستقر در خط، حمایت و پشتیبانی كند. طی عملیات والفجر هشت، نزدیك به 800 كیلومتر مربع از خاك عراق آزاد و تلفات و خسارات سنگینی بر دشمن وارد شد.

عراق در جربان این عملیات، نزدیك به 52000 تن كشته، زخمی و اسیر بر جای گذاشت كه در میان كشته شدگان، 1 فرمانده لشكر و 5 فرمانده تیپ، و در میان اسیران، چندین سرهنگ‌ ستاد، سرهنگ‌ دوم، سرگرد و افسر جزء خلبان هواپیما و چرخ‌بال چندین درجه‌دار وجود داشت.

در مجموع،10 تیپ پیاده، كماندویی و نیروی مخصوص و 2 تیپ زرهی، 4 گردان ضد هوایی، 10 گردان جیش الشعبی و 5 گردان توپخانه دشمن 100 درصد منهدم شدند. هم‌چنین در جریان عملیات والفجر هشت (فاو) تعداد 74 فروند از هواپیماهای دشمن، 11 فروند چرخبال، 600 دستگاه تانك و نفر بر، 500 دستگاه خودرو نظامی، 20 عراده توپ صحرایی، 55 عراده توپ ضدهوایی، 2 فروند ناوچه موشك انداز و 5 دستگاه مهندسی، منهدم و 140 دستگاه تانك و نفربر، 250 دستگاه خودرو، 35عراده توپ صحرایی، 150 عراده توپ ضدهوایی و 3 دستگاه رادار موشك و دستگاه مهندسی از میان تجهیزات ارتش عراق به غنیمت رزمندگان ایران درآمد.

طی 84 روز نبرد گسترده كه صحنه واقعی رویارویی نیروی نظامی و ماشین جنگی حزب بعث عراق با توان رزمندگان قوای ایرانی، ایران بر سواحل شمالی خور عبدالله و شبه جزیره فاو (شهر فاطمیه) مسلط و راه ورود عراق به خلیج فارس مسدود شد.

طراحی این عملیات، ابتدا در سال 1361از سوی سردار شهید حسن باقری پس از شناسایی منطقه اروند و فاو، آغاز و بعد از آن در سال 1364، تكمیل و اجرا شد.

در تاریخ 21/11/1364 ، قرارگاه تیپ 111 كاملاً به محاصره رزمندگان اسلام درآمد و دیگر گردان‌ها نیز منهدم شدند؛ زیرا نیروهای خودی اجازه نشان دادن كوچك‌ترین واكنشی را به‌‌دشمن ندادند. در نخستین مرحله پاتك، دشمن مذبوحانه به بمباران شیمیایی متوسل شد و منطقه را آلوده كرد.

 از سوی دیگر، تلاش زیاد نیروهای عراق برای نجات فرمانده تیپ 111 و بردن سایت موشكی نتیجه‌ای نداشت و تیپ 38 كماندویی به دلیل حجم زیاد آتش خودی، به منطقه پاتك نرسید.

در تاریخ 22/11/1364  قرارگاه تاكتیكی ستاد مشترك ارتش عراق در شهر ناصریه، پس از كشف تك اصلی نیروهای خودی و تشخیص محور اصلی عملیات، به فرماندهی نیروهای گارد ریاست‌جمهوری اعلام كرد كه باید هر چه سریع‌تر با تمام امكانات، برای سد كردن راه دشمن و باز پس گرفتن اهداف قبلی، زیر امر سپاه هفتم وارد عمل شود.
 
در این روز، ستاد عملیات جنوب در پی تصمیمی عجولانه تیپ 3 نیروی مخصوص و تیپ 4 پیاده را وارد عمل كرد و در بدترین موضع دفاعی قرار داد. این 2 تیپ برای جلوگیری و سد كردن تك نیروهای خودی در دو طرف جاده استراتژیك گسترش یافتند؛ اما با اجرای آتش موثر توپخانه خودی، در نخستین روز، حدود 30درصد تلفات جانی را متحمل شدند.

همچنین به گردان كماندویی تیپ 10 زرهی دستور داده شد تا در سه راهی منتهی به جاده قرارگاه لشكر 26 گسترش پیدا كند و مانع دور زدن رزمندگان به پشت تیپ‌های 3 و 4 گارد ریاست‌جمهوری شوند.

در طول 24ساعت پدافند، تیپ‌های 3 و حدود 35 درصد از نیروهایشان توسط آتش دقیق و قدرتمند توپخانه‌های ما منهدم شدند سرانجام، 2 تیپ مزبورتا روز 24/11/1364 به صورت دقیقه شمار از سوی نیروها و توپخانه خودی متحمل تلفات شدند.

در سحرگاه 23/11/1364، رزمندگان ایران جاده منتهی به قرارگاه لشكر 26 و جاده استراتژیك (فاو- بصره) را تسخیر، گردان كماندویی تیپ 10 زرهی را در سه راهی، منهدم و تیپ‌های 3 و 4 گارد ریاست‌جمهور را كاملاً محاصره كردند. در مقابل، 2 تیپ مزبور، با التماس درخواست نیروی بیشتر را داشتند. بین این 2 تیپ، 1 گروهان مستقر شده بود كه هیچ گونه كارایی نداشت.

در اواسط روز، دشمن اعلام كرد باید به هر ترتیبی كه شده است، مواضع پدافندی دو تیپ مزبور حفظ شود و نیروها برای تحكیم مواضع، تا اطلاع ثانوی در محل خود قرار گیرند.

در ساعت 30: 5 روز 24/11/1364 دشمن حمله شیمیایی وسیعی را انجام داد. این تك شیمیایی برای باز كردن محاصره تیپ‌های 3 و 4 انجام شد؛ ولی به دلیل آن كه دست خداوند بالای همه دست‌هاست، معجزه عظیمی مواد مزبور را به سوی 2 تیپ هدایت كرد و حدود 70 درصد آنها به مواد شیمیایی آلوده و بیشترشان نابینا شدند.

پس از این واقعه، دشمن سخت وحشت زده شد و مرتب درخواست كمك می‌كرد؛ اما به دلیل آن كه محاصره رزمندگان ایران قرار داشت، نتوانست از حمایت نیروی چشم‌گیر كمكی بهره‌مند شود، تا این‌كه با تلاش مستمر فرماندهی گارد ریاست‌جمهوری، تیپ 443 به كمك این 2 تیپ فرستاده شد، كه سحرگاه همان روز، هدف حمله رزمندگان اسلام قرار گرفت و در پی انهدام یكی از گردان‌هایش، فرار كرد.

 نیروهای خودی با كامل كردن الحاق و رسیدن به قرارگاه لشكر 26، وحشت عجیبی در رده فرماندهی سپاه هفتم ایجاد كردند و از آن به بعد، فرماندهی و مسوولیت منطقه مستقیماً زیر نظر سپاه هفتم قرار گرفت.

- نیروهای خودی كه در 25/11/1364  سحرگاه این روز به تیپ 443 حمله كرده بودند، توانستند حدود 50 درصد آن را منهدم و حلقه محاصره 2 تیپ گارد ریاست‌جمهوری را تنگ‌تر كنند.

تیپ 443 بدون اطلاع سپاه هفتم، 2 كیلومتر از مقابل سه راهی و تیپ 34 كماندویی نیز حدود 3 كیلومتر از مواضع خود در جناح چپ كارخانه نمك عقب‌نشینی كرد. در ساعت 2 بعدازظهر، گردان كماندویی تیپ 10زرهی در تقاطع جاده دوم مستقر شد. در این روز، آتش توپخانه (خودی) تلفات سنگینی را به دشمن وارد آورد و هر گونه حركتی را از آن سلب كرد.

در این روز، بیشتر فعالیت دشمن، تحكیم مواضع پدافندی و تقویت عقبه‌ها با تیپ 10زرهی و تیپ 2 گارد ریاست‌جمهوری و تیپ 66 نیروی مخصوص بود.

در تاریخ26/11/1364   دو تیپ‌های 3 و 4 گارد ریاست‌جمهوری، كه در محاصره قرار داشتند، در پی انجام تقویت‌هایی توانستند حداكثر 2گردان از نیروهی خود را از حلقه محاصره نجات دهند. هم‌چنین ماموریت حفظ جاده استراتژیك را تا انتهای حوضچه نمك به تیپ‌های 34 كماندو، تیپ 10زرهی، تیپ 704 و تیپ 409 واگذار كرد.

هواپیماهای عراق نیز بسیار فعال عمل كردند؛ به طوری كه حدود 30ماموریت بمباران روی مواضع ما داشتند. تا این تاریخ، اثری از فعالیت توپخانه دشمن وجود نداشت و بیشتر آتش‌های ایذایی با تانك شلیك می‌شد. تیپ‌های 141و 110 پس از عقب‌نشینی، مامور حفظ سیلند حوضچه نمك و جنوب پل كانال آب حوضچه نمك شدند؛ زیرا به آنها دستور داده شده بود كه از این مناطق مراقبت كنند.

در سحرگاه 27/11/1364 ، رزمندگان ایران با ادامه تك، جاده ام القصر- فاو تا انتهای حوضچه نمك را پاك‌سازی و دشمن را در این منطقه منهدم كردند؛ به طوری كه تیپ‌های 110 و 34 و یكی از یگان‌های گارد ریاست‌جمهوری، تلفات سنگینی را متحمل شدند و تعداد بسیار زیادی از تانك‌ها و نفربرهای آنها منهدم شد.

دشمن در جناح چپ خود و در امتداد جاده قدیم بصره- فاو، دست به تلاش مذبوحانه‌ای زد كه از سوی رزمندگان به شدت سركوب شد. به این ترتیب، تیپ‌های 65 و 66 و تیپ 2 گارد ریاست‌جمهوری كه در خط پدافندی كنار نخلستان مستقر بودند، بدون این‌كه بتوانند كوچك‌ترین واكنش یا پاتكی را انجام دهند، تلفات سنگینی را متحمل شدند.

در این روز، لشكر5 سپاه سوم، بیشتر یگان‌های خود را در منطقه مستقر كرد و تیپ 30 زرهی‌اش را در رده احتیاط تیپ 10زرهی گارد ریاست‌جمهور قرار داد.

در این عملیات، جانشین زرهی قرارگاه خاتم‌النبیا صلی‌الله علیه و آله سردار رضا امانی و مسوول لجستیك قرارگاه خاتم، سردار محمد اثری نژاد و شهید رضا چراغی، فرمانده لشكر 27 حضرت محمد رسول‌الله صلی‌الله علیه وآله به شهادت رسیدند.

نتایج این عملیات:

1- آزاد‌سازی شهربندری فاو و اسكله و تاسیسات نفتی آن به همراه كارخانه نمك و پایگاه‌های نیروهی دریایی و 3 سكوی پرتاب موشك؛

2- انهدام 74 هواپیما، 7 ناوچه جنگی، 11 چرخبال، 600 تانك و نفربر و500 خودرو نظامی؛

3- به غنیمت گرفتن 140 تانك و نفربر، و 250 خودرو نظامی؛

4- كشته و زخمی شدن بیش از 50 هزار عراقی..؛

5- اسارت 2 هزار نظامی.

بدین ترتیب می‌توان گفت که عوامل مهم در تعیین زمان صدور قطعنامه۵۸۲ عملیات والفجر ۸ و تصرف فاو به وسیله قوای ایران بوده‌است.

جمهوری اسلامی ایران در اظهار نظر راجع به قطعنامه ۵۸۲ اعلام داشت: (آن قسمت از قطعنامه که به کل موضوع جنگ و خاتمه خصومتها مربوط می‌شود، ناقص، بی اعتبار و غیر قابل اجرا است)

 عملیات والفجر8 یکی از پر افتخارترین عملیات‌های رزمندگان جمهوری اسلامی ایران و شکست تحقیرآمیز برای عراق و همپیمانانش در تاریخ ماندگار شد.

انتهای پیام/