به گزارش خبرنگار میراث فرهنگی باشگاه خبرنگاران، از میان آثار مادی که از گذشته‌های دور مورد استفاده بشر بوده هیچ شیئی به اندازه سفال منعکس کننده اندیشه و تفکر انسان‌های گذشته نبوده است، اشیاء سفالی مهمترین یافته‌های باستان‌شناسی هستند عمده‌ترین تولیدات سفالی که معماری و بناها مورد استفاده قرار می‌گرفته کاشی بوده است.

به گواهی آثار بدست آمده فلات ایران اولین اقدامی که به این فناوری دست یافته‌اند و از هزاره چهارم قمری.میلادی شروع به ساخت کاشی کرده‌اند، اما اوج این هنر در دوران اسلامی است که استفاده از کاشی در ساخت بناهای مذهبی به خصوص مساجد به اوج خود می‌رسد، کاشی در دوره اسلامی برای دو هدف عمده یکی برای استحکام بنا و دیگری برای تزئین بنا مورد استفاده قرار گرفته است.

کاشی کاری بناهای دوران اسلامی گنجینه‌ است بی‌بدیل که از درون آن عمیق‌ترین مفاهیم مذهبی و جلوه‌های فرهنگ و هنر ایران اسلامی را مشاهده کرد.

بسیاری از شاهکارهای معماری ایران اسلامی چون مجموعه حرم امام رضا (ع)، بارگاه حضرت معصومه (س) و بسیاری از بناهای مساجد شهر اصفهان، تبریز، شیراز و دیگر شهرهای این سرزمین با کاشی کاری‌های زیبا و بدیع تزیین شده‌اند.

در دوران اسلامی از اواخر قرن چهارم به بعد بناهای بسیاری مانند مساجد، مدارس، معابر، کاخ‌ها، حمام‌ها و حتی پل‌ها به یکی از انواع کاشی تزیین شده‌اند.

بدون شک هر هنری دوران اولیه، اوج و افولی را خواهد گذراند و سپس در مسیری متفاوت قدم خواهد برداشت.

در دوران حکومت‌های ایلخانی، تیموری، صفویه این هنر دوران شکوه و جلال خود را گذراند و به اوج شکوفایی رسید.

از زمان ابداع کاشی و در دوره‌های مختلف کاشی کاری برای سطوح مختلف بناها مورد استفاده قرار می‌گرفت اما میزان کاربرد آن در هر دوره بسته به میزان رواج سایر اشکال و شیو‌ه‌های تزیینی متفاوت بود، هدف از به کارگیری کاشی که در بسیاری از بناهای سنتی و مذهبی ایران قبل از آن که جلوه زیبایی آن مورد توجه باشد، جنبه‌های کاربردی آن منظور نظر بوده است، زیرا کاشی علاوه بر زیبا نمودن بنا و ارضا حس زیبایی انسان از جنبه حفاظتی و مقاوم سازی نیز مورد بهره‌برداری قرار گرفته است.

یکی از جنبه‌های دیگر هنری کاشی‌کاری نقش و نگار روی آن است طرح و نقوش روی کاشی در هر دوره متأثر از هنر نگارگری زمان خود بوده است به ویژه پس از دوران صفوی و به جهت ارتباطات فراوان ایرانیان با کشورهای اروپایی هنر این دوران بویژه قاچار از دول اروپایی تأثیر پذیرفت این تأثیر بر روی کیفیت کاشی این دوره بسیار ملموس است.

در این دوره نقوش مطرح اروپایی چون مناظر طبیعی و تصاویر اشخاص جایگزین طرح‌ها و نقوش سنتی ایرانی گردید. در عصر قاجار شمایل نگاری بسیار پررونق گردید.

بی‌تردید بخش اعظمی از هنر کاشیکاری ایران در دوران اسلامی به رونق و کمال رسید، تأثیر دین مبین اسلام بر هنر در عرصه‌های مختلف کاشیکاری را نیز بی‌نصیب نگذاشت و عمیق‌ترین مفاهیم دینی را می‌توان در نقوش و طرح‌های مختلف کاشی‌‌کاری در بناهای گوناگون مشاهده کرد، در هر عصر با توجه به اینکه تکنیک جدید بوجود می‌آمد.

هنرمند ایرانی همان مفاهیم را با تکنیک جدید منطبق کرده و در ساختار بناها تزریق کرده‌است امید آن می‌رود در عصر معاصر نیز این هنر با سابقه حفظ و گسترش یابد و هنرمندان معاصر زیبایی معنایی و بصری را در قالبی جدید به منصه ظهور بگذارند.

گزارش از: علیرضا بهمنی


انتهای پیام/ اس