به گزارش خبرنگار حوزه آموزش و پرورش گروه علمی پزشكی باشگاه خبرنگاران جوان؛ انتقادات بسیاری به کتاب‌های درسی در مورد حجم کتاب‌ها، کارآمد بودن، تغییرات‌ در آن و تناسب داشتن با نیاز جامعه مطرح شده و این مسائل چند متغیری، اظهارنظرهای متفاوتی را از سوی جامعه و مسئولان در پی داشته است.

در نخستین روز آغاز سال تحصیلی با توجه به اینکه رئیس جمهور مسئله کتاب‌های درسی‌ و مهارت‌ آموزی را مورد توجه قرار داد، نگاه به تغییر و تحول در کتاب‌های درسی شدت پیدا کرده و چندی است بحث و بررسی‌های بسیاری در این زمینه مطرح شده است، در همین راستا‌ گفت‌وگویی‌ با حجت‌الاسلام و المسلمین‌ محی‌الدین‌ بهرام محمدیان‌ رئیس سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی داشتیم تا چند و چون توجه به کتاب‌های درسی‌ و انتقادات وارد به آن را از دیدگاه این مسئول با تجربه در نظام آموزشی جویا شویم‌.

«محی الدین بهرام محمدیان» در دهم اسفند سال 1341 در شهر تبریز به دنیا آمد و بیش از سه دهه سابقه فعالیت در حوزه آموزش و پرورش را در کارنامه کاری خود دارد؛ از جمله سوابق وی می توان به قائم مقامی وزیر در سازمان مركزی انجمن اولیا و مربیان، معاون حقوقی و امور مجلس وزارت آموزش و پرورش، دبیر كل شورای عالی آموزش و پرورش و سمت فعلی یعنی معاون وزیر و رئیس سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی وزارت آموزش و پرورش اشاره کرد.

ضرورت امکان سنجی‌برای کتاب‌های تلفیقی‌ در مقطع متوسطه

باشگاه خبرنگاران: برنامه‌ای برای تغییر حجم کتاب‌های درسی با توجه به انتقادات‌ موجود دارید؟

محمدیان: مطالعه‌ای تطبیقی‌ برای تغییر در حجم کتاب‌های درسی‌ داریم‌ و باید بیشتر از تغییر در حجم کتاب‌ها به مسئله متناسب‌سازی آن توجه داشته باشیم‌، چراکه ارتباط بین‌ برنامه‌ درسی و حجم کتاب امری‌ تک متغیری‌ نیست‌ و فاکتورهای‌ مختلفی‌ در تغییرات‌ نقش دارد.

یکی از مسائلی‌ که به آن توجه داریم‌ مسئله کتاب‌های تلفیقی‌ است، همانطور که اکنون در مقطع ابتدایی‌ 5 تا 6 کتاب درسی وجود دارد اما در مقطع‌ متوسطه با افزایش تعداد کتب‌ مواجه هستیم‌ و باید بررسی‌هایی برای امکان سنجی‌ وجود کتاب‌های تلفیقی‌ در مقطع متوسطه داشته باشیم.

باشگاه خبرنگاران: برای کاهش حجم کتاب‌های درسی چه مواردی‌ را مورد توجه قرار می‌دهید؟

محمدیان: همانطور که گفته شده عوامل متعددی‌ در حجم کتاب‌ها دخیل هستند به عنوان مثال کتاب شیمی‌ 100 صفحه‌ای است و باید دید با کاهش حجم تعداد صفحات‌ کدام مباحث‌ اضافی‌ بوده و باید حذف شود یا اینکه زمان اختصاص‌ یافته به درس را تغییر دهیم‌.

موضوع دیگری که به آن توجه داریم‌ تغییر ساعاتی است که مدارس‌ در ارائه آموزش به دانش‌آموزان داشته‌اند، به این‌ معنا که در برنامه‌ریزی‌ها زمانی 50 دقیقه‌ای برای آموزش‌ در نظر گرفته شده و به ازای‌ این زمان‌ 10 دقیقه‌ استراحت داریم اما در برخی مدارس ساعات آموزشی‌ با هم ترکیب‌ شده و به جای آن 100 دقیقه‌ 70 دقیقه‌ آموزشی در نظر گرفته شده‌ است که همین موضوع‌ باعث‌ ناکافی‌ بودن زمان آموزشی می‌شود، چراکه دانش‌آموزان 100 دقیقه متوالی امکان یادگیری نداشته‌ و راند‌مان کاری آنها‌ و همچنین‌ توانایی معلم در انتقال موضوعات درسی کاسته می‌شود.

در مسئله کاهش حجم کتاب‌های درسی سواد علمی را باید مورد توجه قرار دهیم

باشگاه خبرنگاران: برنامه جدیدی برای تغییر در حجم کتاب‌های درسی دارید؟

محمدیان: در روند تولید کتاب‌های درسی مصوبه آموزش و پرورش‌ همواره مورد توجه مؤلفان‌ بوده‌ اما این بودجه‌بندی در مدارس اجرایی تفاوت دارد به همین جهت به مؤلفان توصیه کردیم برای پایه دوازدهم بودجه‌بندی را به جای 35 هفته آموزشی برای 30 هفته طراحی کنند، همچنین 40 دقیقه آموزشی را جایگزین 50 دقیقه آموزشی داشته باشند و پس از این مرحله باید بررسی شود که این مسئله لطمه‌ای به آموزش‌های دانشگاهی نزند، همچنین دانش‌آموزان از رقابت‌های علمی در سطح المپیادهای جهانی عقب نمانند.

در مسئله کاهش حجم کتاب‌های درسی سواد علمی را باید مورد توجه قرار دهیم و صرفا انتقاد از بالا بودن حجم کتاب‌های درسی درست نیست به عنوان مثال برخی از خانواده‌ها اعتقاد دارند درس تاریخ در نظام آموزشی ضرورتی ندارد که این اظهارات ممکن است در مدارس کنکور زده ما مناسب باشد، اما در واقع ضربه‌ای به سواد ملی می‌زند.

مزاحمت‌های محیطی  برای دانش‌آموزان نسبت به گذشته افزایش یافته

باشگاه خبرنگاران: به نظر شما دانش‌آموزان در مطالعه کتاب‌های درسی اهداف آموزشی را دنبال می‌کنند؟

محمدیان: مزاحمت‌های محیطی برای دانش‌آموزان نسبت به گذشته افزایش یافته و مواردی همچون شبکه‌های اجتماعی، فضای مجازی، برنامه‌های تلویزیونی از مواردی است که مانع از تمرکز کامل دانش‌آموزان بر آموزش شده است؛ در حالی که در گذشته دانش‌آموزان نسبت به مطالعه کردن توجه بیشتری داشته‌اند، اما اکنون درس‌ها را فست‌فودی می‌خوانند.

در گذشته حل‌المسائل و کتاب‌هایی با این سبک و سیاق کمتر مورد توجه قرار می‌گرفت و بیشترین تمرکز بر فکر کردن دانش آموزان بود، اما اکنون شاهد وجود انواع متعددی از کتاب‌های کمک آموزشی و حل‌المسائل‌ها هستیم.

باشگاه خبرنگاران: آموزش و پرورش چه نقشی در کاهش تعدد کتاب‌های کمک‌آموزشی دارد؟

محمدیان: آموزش و پرورش نظارت‌هایی بر این روند دارد اما توانایی حذف کتاب‌های کمک آموزشی را نداشته و مسئول این کار وزارت ارشاد است؛ علاوه بر این مسئله رسانه‌ها نباید اشتهای کاذب در دانش‌آموزان ایجاد کنند، همچنین خانواده‌ها نباید چنین استقبالی را از کتاب‌های کمک‌آموزشی داشته باشند، دروس باید به گونه‌ای مطالعه شود که فهمی عمیق از آن در دانش‌آموز ایجاد شود.

کنکور، مافیای نظام آموزش

باشگاه خبرنگاران: وجود کنکور باعث توجه بسیار به کتاب‌های کمک درسی شده است، شما این مسئله را چطور ارزیابی می‌کنید؟

محمدیان: کنکور را مافیایی در نظام آموزش می‌دانم که موجب شده دانش‌آموزان به سمت کتاب‌های کمک آموزشی روی بیاورند به همین جهت حذف کنکور می‌تواند بسیاری از چالش‌های آموزشی را برطرف کند ولی به تنهایی توان حذف آنرا نداریم و نیازمند اراده‌ای ملی و قوی در این مسئله هستیم.

اکنون دانش‌آموزان حافظه‌محور شده‌اند، علاوه بر آن خانواده‌ها برای ثبت‌نام دانش‌آموزان به اولین مسئله‌ای که توجه دارند خروجی مدارس در قبولی کنکور بوده بدون آنکه سایر مهارت‌ها را مورد توجه قرار دهند، در حالیکه همه اهداف درس خواندن برای کنکور و دانشگاه رفتن نیست و دانش آموز باید آداب و مهارت زندگی را بیاموزد و این مهارت‌ها باید به اندازه قبولی کنکور در جامعه ارزشمند باشد.

باشگاه خبرنگاران: آیا مدارس در ایجاد رغبت خانواده‌ها به کنکورمحوری نقش دارند؟

محمدیان: وقتی خانواده‌ها با اشتیاقی بالا نسبت به قبولی کنکور برای ثبت‌نام فرزندان خود اقدام می‌کنند موجب شده تا مدیر مدرسه قبولی کنکور را از عوامل جذب دانش‌آموز بداند و در مسیر تقویت آن گام بردارد.

در واقع زمانی که خانواده‌ها اینگونه مدیر را تحت فشار قرار می‌دهند شاهد برگزاری کلاس‌های کنکور در ساعت‌های غیردرسی هستیم و حتی در مواردی با وجود ممنوعیت حضور معلم مرد در مدارس دخترانه، شاهد حضور معلمان مرد و خارج از ضوابط تعریف شده هستیم و علت این کار را مهارت معلم در تبیین نکات کنکوری می‌دانند و حتی این مسئله به حدی در مدارس مهم تلقی شده که دلالان کنکور نیز وارد عمل شده‌اند و وعده‌هایی برای قبولی در کنکور به دانش‌آموزان می‌دهند، بنابراین باید منشأ را پیدا کرد و از این طریق مشکلات را رفع کنیم.

کنکور، خیمه عقب‌ماندگی کشور است

باشگاه خبرنگاران: چه راهکاری برای بهبود روند آموزشی دوره متوسطه پیشنهاد می‌کنید؟

محمدیان: کنکور، خیمه عقب‌ماندگی کشور است و هیچ خدمتی به آموزش عالی نمی‌کند و حتی باعث تخریب دوره متوسط می‌شود از دیدگاه من اکنون در مدارس شبه کنکورها را نیز توسعه دادیم در حالی که برای تمامی دانشگاه‌ها در شرایط کنونی کنکور معنا ندارد و رقابت برای برخی مراکز آموزش عالی وجود داشته که می‌توانند با تغییر در روند پذیرش دانشجویان را سر کلاس درس داشته باشند به عنوان مثال امتحانات چهار جوابی را حذف کرده و زمان برگزاری آزمون‌ها نیز مانند دوره‌های آزمون رانندگی چند بار در سال باشد و به طریق نظری و عملی کار را انجام دهیم چرا که کنکور دلیلی بر صلاحیت علمی نیست ما در آموزش و پرورش راه حل داریم اما حوصله‌ای برای اجرای کار وجود ندارد، دوره متوسطه با حذف کنکور معنا‌دار خواهد شد.

باشگاه خبرنگاران: نقش آموزش‌های مهارتی و توسعه آن را چطور ارزیابی می‌کنید؟

محمدیان: اگر دوره فنی و حرفه‌ای را به اندازه دوره نظری مورد توجه قرار دهیم و صرفا توانمندی و نبوغ را در حل مسئله نظری ندانیم آموزش‌های مهارتی از استقبال بیشتری برخوردار خواهد شد به عنوان مثال برخی ممکن است مهارت ادبی نداشته باشند اما در کارهای فنی توانایی بالایی داشته باشند و مواردی دیگر از این قبیل وجود دارد بنابراین توجه به توانایی‌های نظری و عملی دانش‌آموزان اهمیت بسیاری دارد.

باشگاه خبرنگاران: نظر شما در مورد مجموعه انتقاداتی که این روزها برای سازمان پژوهش وجود دارد چیست و آیا تدابیری برای آن دارید؟

محمدیان: سازمان پژوهش دستگاه مؤثری در روند آموزشی است و این مسئله که انتقادات بسیاری به آن وارد شده نشان از اهمیت این سازمان بوده که از این بابت خوشحال هستیم، باید بگویم از زمان فعالیتم در این سازمان گروه منتقدین را راه‌اندازی کردم تا عیب‌های کتاب درسی را شناسایی و اعلام کنند و این گروه در کنار شورای برنامه‌ریزی و مؤلفان در حال فعالیت هستند تا در چارچوب تعریف شده کارهای سازمان را نقد کنند همچنین گروه‌های تحلیل محتوا در استان‌ها وجود دارد که محتوای کتاب‌های درسی را متناسب با شرایط استانی خود ارزیابی می‌کند تا میزان نیاز هر استان به این محتواهای آموزشی مشخص شود.

انتهای پیام /