به گزارش خبرنگار حوزه آموزش و پرورش گروه علمی پزشكی باشگاه خبرنگاران جوان؛  جستجو در کتابفروشی های شهر برای انتخاب یک کتاب از میان دنیای رنگارنگ آنها به بهانه کمک به تفهیم بهتر متون درسی بی شک برای هر دانش آموزی با هر مقطع تحصیلی حداقل یکبار اتفاق افتاده است؛ جستجویی که درمنوی پرتنوع کتاب های درسی و وعده های اغواکننده آن کار چندان آسانی نخواهد بود.

چالشی به نام کتاب های کمک درسی که علی رغم انتقادات بسیار آموزش و پرورشی ها به آن روز به روز توسعه بیشتری پیدا کرده و درمیان نظام تعلیم و تربیت ریشه می دواند ، کتاب هایی که قرار بوده کمک به تکمیل فرآیند اموزش باشند اما حالا بعنوان جایگزین برای کتاب های درسی و جز جدانشدنی برنامه های آموزشی مطرح می شوند.

کتاب هایی که شاید تا چند سال گذشته کنکوری ها را هدف قرار داده بود و حالا از مقطع ابتدایی تا کنکور خواه یا ناخواه به روند تحصیلی دانش آموزان گره خورده اند تا حدی که داد آقای وزیر نسبت به این توسعه بی رویه در آمد و سید محمد بطحایی وزیر آموزش و پرورش گفت: برخی معلمان، دانش آموزان را به استفاده از کتاب های کمک آموزشی ارجاع می دهند که این امر یک نقیصه است و نمی توان از آن چشم پوشی کرد و اکنون شاهد نفوذ این کتاب ها به دوره ابتدایی بوده که واقعا توجیهی برای آن نیست و مسئولان سازمان پژوهش باید به طور جدی آن را پیگیری کنند.

قانون نانوشته ورود کتاب های کمک درسی به کلاس ها

نخستین روزهای مهرماه مراکز خرید کتاب بیشتر از آنکه پذیرای دانشجویان برای تهیه کتاب های درسی خود باشد شاهد حضور دانش آموزانی است که با فهرستی از کتاب های کمک درسی روانه کتابفروشی هامی‌شوند، فهرستی که سفارش معلمان بوده تا کیفیت آموزش ارتقا پیدا کند غافل از اینکه همواره بخشی از همین کتاب های کمکی تا پایان سال دست نخورده باقی مانده و حجم عظیم فعالیت ها در برنامه درسی مدرسه که حتی  اوقات فراغت دانش آموزان را پر می کند،  اجازه اتمام کامل این کتاب ها را نمی دهد.

در میان بازار پرزرق و برق کتاب های کمک درسی منفعت اصلی با دست اندرکاران تهیه و توزیع کتاب های درسی بوده که به تدریج دامنه فعالیت این گروه علی رغم مخالفت ها رو به افزایش است و صرفه اقتصای قابل توجهی برای متولیان در پی دارد.

مهدی نویدادهم دبیرکل شورای عالی آموزش و پرورش در مورد کتاب های کمک درسی گفت: کتاب‌های کمک آموزشی غیرمجاز هم نباید وارد مدارس شوند و تنها کتب مجاز و معرفی شده از سوی سازمان پژوهش اجازه ورود به مدارس را دارند و در غیراینصورت تخلف اتفاق افتاده است.

آموزش و پرورش کجای ماجرای ورود کتاب های درسی است؟

چند سالی است که به موازات رشد قارچ گونه کتاب های کمک درسی و وجود شبه کنکورها در پایه های تحصیلی مختلف همواره مسئولان ارشد آموزش و پرورش از الزامی نبودن استفاده این کتاب ها و انتقاد به روند گسترش آن اشاره دارند و این مساله محدود به یک یا 2 دوره از فعالیت وزیر یا معاون وزیر نیست بلکه سابقه ای طولانی دارد اما گویی در این میان حلقه ای مفقوده وجود دارد که مانع هماهنگی بین سطوح ستادی و صف شده است و روند امتحانات به گونه ای پیش می رود که دانش آموز و معلم هر 2 از وجود این کتاب ها منفعتی مقطعی دریافت کرده اند در غیر این صورت این اقبال چنین ریشه دار نبود.

البته در این میان  معلمانی هستند که این کتاب ها را آفت نظام آموزشی می دانند اما باز هم منع کاملی برای آن ندارند و این شواهد گویی نشان از ناکارآمدی کتاب های درسی یا شاید هم ناکارآمدی نیروی انسانی در تبیین برنامه ها باشد و کتاب کمک درسی به منزله سرپوشی برای نادیده گرفتن این نقیصه در نظر گرفته می شود.

محی الدین بهرام محمدیان رئیس سازمان پژوهش و برنامه ریزی آموزشی در گفت وگو با خبرنگار حوزه آموزش و پرورش گروه علمی پزشكی باشگاه خبرنگاران جوان؛  در مورد اقدامات آموزش و پررش برای حذف کتاب های کمک درسی عنوان کرد: آموزش و پرورش نظارت‌هایی بر این روند دارد اما توانایی حذف کتاب‌های کمک آموزشی را نداشته و مسئول این کار وزارت ارشاد است؛ علاوه بر این مسئله رسانه‌ها نباید اشتهای کاذب در دانش‌آموزان ایجاد کنند، همچنین خانواده‌ها نباید چنین استقبالی را از کتاب‌های کمک‌آموزشی داشته باشند، دروس باید به گونه‌ای مطالعه شود که فهمی عمیق از آن در دانش‌آموز ایجاد شود.

بیشتر بخوانید: کنکور، خیمه عقب‌ماندگی کشور است

کلاس‌های درس با اهداف آموزشی فاصله گرفته اند

هامون سبطی فعال حوزه آموزش در گفت وگو با خبرنگار حوزه آموزش و پرورش گروه علمی پزشكی باشگاه خبرنگاران جوان؛  با بیان اینکه آموزش در نظام کنونی ما، معلم محور است، اظهار کرد:کتاب درسی بیشتر در نقش چارچوب و نقشه راه، عمل می‌کند و این معلم است که باید با طرح پرسش، گفتگو با دانش آموزان، شکافتن موضوع، بیان مثال، حل تمرین، رفع اشکال، دوره، آزمون، تشویق و .. فرآیند یاددهی- یادگیری را محقق سازد. این رویکرد پرسابقه و عزیز، بسیار کارساز و آرمانی بود، اما دیری است که دیگر به مقصود نمی‌رسد.

وی ادامه داد: مشکل واقعی آموزش و پرورش ما، فاصله داشتن واقعیتِ جاری درون کلاس‌ها با اهداف آموزشی تعیین شده در مقدمه کتاب ها است. اغلب معلمان و دبیران ارجمند کشور، در برآوردن نیاز‌های ضروری زندگیِ پرقناعت خود دچار مشکل هستند و غم نان باعث شده است که آرام آرام جایگاه احترام آمیزی را که جامعه برایشان متصور است، کمرنگ ببینند و دچار سرخوردگی، روزمرگی یا رخوت شوند.

این فعال حوزه آموزش گفت: کمبود آموزگار و دبیر دومین مشکل تحقق اهداف آموزشی کتاب‌های معلم محور در بسیاری از نقاط ایران است. اخیرا در بازدیدی که به همراه یکی از نیکوکاران مقیم امریکا از مدارس شبانروزی روستا‌های نه چندان محروم استان مازندران داشتم، شاهد بودیم که همچنان تمام پایه‌های دبستان را یک آموزگار تدریس می‌کند، یعنی برای حدود چهل کتاب درسی فقط یک آموزگار! نوجوانان این منطقه به دلیل نبود دبیر و معلم، مجبورند فقط در رشته علوم انسانی ادامه تحصیل دهند! در گفتگو با این فرزندان ایران و اولیای آن‌ها و مسئولان شهر و استان، فقط یک خواهش مدام تکرار می‌شد: برایمان کتاب کمک درسی بیاورید.

سبطی تصریح کرد: در نگاه من، کتاب‌های کمک درسی با وجود تمام کاستی‌ها یا بدآموزی‌ها -که فقط در برخی از آن‌ها شاهدیم- در کل، نقش بسزایی در گسترش آموزش و برقراری عدالت آموزشی بویژه در مناطق کم برخوردار و محروم داشته اند و خواهندداشت. جمله‌ای معروف است که آب راه خودش را پیدا می‌کند؛ وقتی دانش آموز به آنچه می‌خواهد در کتاب و کلاس درس، دست نمی‌یابد، شکی نیست که او و خانواده اش به گزینه‌های جایگزین رو می‌آورند و در این میان، کتاب کمک درسی، در دسترس‌ترین و کم هزینه‌ترین جایگزین است.

جو رخوت در کلاس‌ها حاکم است

یادمان باشد که یکی از مروجان اصلی کتاب‌های کمک درسی خود مدارس و اولیای آن هستند. وقتی جو رخوت و نارضامندی بر کلاس‌ها حاکم شود، چه جای تعجب که سفره پخته خواری هم سر کلاس‌ها پهن شود و معلم و دانش آموز هرکدام یک حل المسائل در دست به امر یاددهی و یادگیری مشغول شوند؟

سبطی اظهار کرد: زمانی بود که جلد کتاب‌های حل المسائل را با روزنامه می‌پوشاندیم تا اگر خدای نکرده داخل کیفمان به چشم دبیر یا همکلاسی مان آشنا شد، کسی متوجه این رسوایی نشود! امروز حل المسائل‌ها با چاپ‌های تمام رنگی و نام‌های دلاویز بین معلمان و شاگردان دست به دست می‌شود و تا همین چند سال پیش، تعداد بسیاری از آن‌ها از طرف مجله رشد آموزش و پرورش، بعنوان کتاب مناسب به مدارس کشور توصیه شده از آن‌ها تقدیر می‌شده است. در یکی از کتابنامه‌های رشد، در ذکر برتری‌های کتاب‌های کمک درسی منتخب، چندین بار به این جمله برخوردم: " نویسنده به کلیه خودآزمایی‌ها و تمرین‌های کتاب پاسخ داده است! " و به این دلیل کتاب به مدارس کشور توصیه شده است!

فعال حوزه آموزش عنوان کرد: در این بین، کتاب‌های ارزشمند کمک درسی هم کم نیستند، اما متاسفانه اقبال معلم و دانش آموز به پخته خواری بسیار زیاد شده است و آن کتاب‌ها کمتر به چشم می‌آیند و این ماجرا ادامه دارد تا پای کنکور به میان بیاید، خوشبختانه در این بزنگاه رویکرد کمی متفاوت می‌شود.

وی بیان کرد: دیگر اغلب دانش آموزان می‌دانند که با پخته خواری و حفظ کردن متن کتاب یا پاسخ خودآزمایی‌ها یا چند نکته‌ی تستی تکراری، نمی‌توان از عهده پاسخگویی به تست‌های کنکور برآمد، زیرا برخلاف تصور مسئولان امر، پرسش‌های چهار گزینه‌ای آزمون سراسری با تمام کاستی‌هایی که دارند، بسیار مفهومی تر، عمیق‌تر و خلاقانه‌تر از سوالات امتحانات مدرسه‌ای طرح می‌شوند و تا حد زیادی، قابل پیش بینی نیستند، یعنی پاسخگویی به آن‌ها نیازمند دیدی تحلیلی و استنتاجی است و با خواندن حل المسائل و حفظ نکات تکراری نمی‌شود در کنکور خوش درخشید.

کنکور، هم درد است و هم درمان!

این فعال حوزه آموزش با تاکید بر اینکه در این میانه کنکور، هم درد است و هم درمان، تصریح کرد: شکی نیست که خود کنکور، در گذشته ها، باعث گسترش کتاب‌های کمک درسی شده است، اما در حال حاضر با مستقر شدن جو ناسالمِ تن آسایی و پخته خواری بر سپهر آموزشی کشور در مقاطع پایین تر، تنها جایی که عموم دانش آموزان به خود می‌آیند تا تن آسایی را یک سو نهاده، از مطلبی نفهمیده نگذرند و برای رسیدن به خواسته‌ها تلاش کنند، همین آزمون سراسری است، آن هم به واسطه پرسش‌های خلاقانه و مفهومی اش که وجه غالب پرسش‌های آن است.

وی افزود: البته گروهی هرزآموز و سودجو، مدتی است بر این طبل می‌کوبند که پاسخ دادن به تست‌های کنکور، نیازی به سواد و تلاش فکری ندارد و لِم دارد و این جادوگران لِمدان، تکنیک‌ها و نکته‌هایی در چنته و چمدان دارند که با آن‌ها می‌شود فکر نکرده به سوالات کنکور پاسخ داد و رتبه برتر شد و ... که خوشبختانه کوس رسوایی شان بر هر کوی و برزنی نواخته شده است و نباید مهمل گویی این کلاهبرداران آموزشی محملی شود برای نقد کنکور از سوی کارشناسان و مسئولان. مشکل اساسی کنکور، اضطراب زایی آن است که با وزن دادن به گزینه‌ها می‌توان تا حد زیادی از این مشکل کاست تا کنکور را به آزمونی تشریحی و کم خطر، نزدیک‌تر کرد. مشکل دیگر آن، قبول نشدن همه داوطلبان در رشته‌های پرطرفدار است که درواقع ربطی به کنکور ندارد و مربوط به مسائل کلان فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی کشور است.

کوتاه سخن این که کتاب‌های مناسب کمک درسی و آموزشی، در کنار آزمون سراسری، از داشته‌های ارزشمند کشور است که البته نیازمند بهسازی و اصلاح هستند نه مبارزه و حذف، زیرا جایگزین بهتری جز در حد شعار برایشان متصور نیست.

انتهای پیام/