شیمی‌درمانی یا پیوند مغز استخوان، کدام روش قطعی‌تر است؟
پزشکان ممکن است برای درمان بیماری‌های صعب‌العلاج گزینه پیوند مغز استخوان را به بیماران تجویز کنند.
به گزارش خبرنگار حوزه کلینیک گروه علمی پزشکی باشگاه خبرنگاران، اهدا و استفاده از مغز استخوان در بیماران می تواند به بیمار کمک کند تا مقادیر بالایی از دارو‌های شیمی درمانی یا پرتودرمانی را دریافت کند اما موضوعی که امروز باشگاه خبرنگاران جوان قصد دارد به آن بپردازد این است که، از میان دو روش شیمی‌درمانی یا پیوند مغزاستخوان؛ کدام روش قطعی‌تر است؟
مغز استخوان چیست؟
مغز استخوان بافتی ژله‌ای و نرم است که حفره‌های مدولاری را پر می‌کند و جالب است بدانید, دو نوع مغز استخوان وجود دارد و هر دو نوع آن بسیار عروقی و غنی شده با عروق خونی و مویرگ‌ها هستند.
- مغز استخوان قرمز ( به عنوان بافت میلوئید شناخته می‌شود)
- مغز استخوان زرد (بافت چربی)
این مطلب را از دست ندهید: آیا پیوند مغز استخوان درمان قطعی است؟
جالب است بدانید، مغز استخوان هر روز بیش از ۲۰۰ میلیارد سلول جدید خون تولید می‌کند و بیشتر سلول‌های خونی در بدن از سلول‌های مغز استخوان تشکیل می‌شوند.
روش پیوند مغز استخوان
پیوند مغز استخوان و پیوند سلول‌های بنیادی جایگزینی مغز استخوان فرد بیمار با مغز استخوان سالم است تا بیمار بتواند مقادیر بالای دارو‌های شیمی درمانی یا پرتودرمانی را دریافت کند.
پس از تهیه بافت پیوندی از روش‌های فوق، به بیمار مقادیر بالای دارو‌های شیمی درمانی همراه یا بدون پرتو درمانی می‌دهند تا باقی‌مانده مغز استخوان وی تخریب شود.
در مرحله آخر مغز استخوان سالم را گرم کرده و به‌وسیله یک سوزن و از طریق سیاهرگ به بیمار تزریق می‌کنند تا جانشین مغز استخوان تخریب شده شود.
پس از ورود بافت پیوندی به جریان خون، یاخته‌های پیوند زده شده به مغز استخوان هدایت شده و به تولید گویچه‌های سفید خون، گویچه‌های قرمز خون و پلاکت‌های جدید می‌پردازند.
ابتلا به عفونت و خونریزی، تهوع، استفراغ، خستگی، بی اشتهایی، زخم‌های دهانی، ریزش مو و واکنش‌های پوستی از جمله عوارض جانبی پیوند مغز استخوان و پیوند سلول‌های پایه (Stem cell) است.
امروزه با کاربرد‌های جدید الگو‌های درمان پیوند مغزاستخوان و درمان بیولوژیکی یا ایمونولوژیک و دارو‌های جدید ضد سرطان و پیشرفت‌های علم ژنتیک و ساختار‌های ژن‌های انسانی امید‌های تازه‌ای برای غلبه بر این بیماری بوجود آمده‌است.
پیوند مغز استخوان چه زمانی مورد نیاز است؟
پزشکان در مورد بیماری‌های متنوعی ممکن است پیوند مغز استخوان را برای بیماران صعب‌العلاج تجویز کنند.
این بیماران معمولا بیماری‌های بدخیم خونی یا بیماری‌های غیربدخیم خونی دارند. از بیماری‌های بدخیم به سرطان‌های خون حاد و مزمن می‌توان اشاره کرد.
همین‌طور بیماری‌هایی مثل بیماری میلوم متعدد که مغزاستخوان را گرفتار می‌کند، بدون این‌که بر خون اثری بگذارد. همین‌طور انواع بیماری‌های لنفوم که به درمان‌های اولیه پاسخ نداده‌اند یا این‌که عود می‌کنند و در این حالت ممکن است با پیوند مغزاستخوان درمان شوند.
این مطلب را از دست ندهید:شایع ترین سرطان در کودکان؛ علائم و روش‌های درمان لوسمی
از بیماری‌های خوش‌خیم می‌توان به انواع بیماری‌های تالاسمی که نیاز به تزریق مکرر خون دارند، اشاره کرد و همین‌طور بیماری‌های نقص ایمنی در اطفال که ممکن است به پیوند مغز استخوان نیاز پیدا کنند.
درمان با پیوند مغز استخوان چقدر قطعی است؟
معمولا پیوند مغز استخوان به دو صورت آلوژنیک (از دهنده دیگری به بیمار) و اتولوگ (از خود بیمار به خودش) انجام می‌شود. پیوند اتولوگ وقتی انجام می‌شود که شیمی‌درمانی با دوز بالا، آسیب برگشت‌ناپذیری به بیمار وارد می‌کند.
در این حالت سلول مغز استخوان بیمار را که قبلا جمع‌آوری کرده‌ایم به خودش برمی‌گردانیم تا در مغز استخوان لانه‌گزینی کند و دوباره خون‌سازی از سر گرفته شود.
احتمال برگشت بیماری در پیوند اتولوگ بیشتر و در آلوژنیک کمتر است.
برگشت بیماری به مرحله بیماری و عوامل بسیاری مربوط است که در درصد کمی از بیماران مشاهده می‌شود.
شیمی‌درمانی یا پیوند مغز استخوان؟
بیماری‌های سرطانی یا بدخیم خونی پیش از آن که به پیوند مغز استخوان نیاز پیدا کنند، در قالب مواردی همچون سرطان خون حاد به شیمی‌درمانی اولیه نیاز دارند.
وقتی بیماران شیمی‌درمانی می‌شوند، پاسخ به شیمی‌درمانی به بهبود وضعیت‌شان منجر می‌شود و کم‌خونی، کمبود پلاکت و همین‌طور خونریزی‌های ناشی از کمبود پلاکت و اختلال گلبول‌های سفید که می‌تواند باعث عفونت در بیماران شود از بین می‌رود.
معمولا بهبود و از بین رفتن علائم و مشکلات مغز استخوان و تولید سلول‌های خونی در درمان با شیمی‌درمانی موقت است و در بعضی از انواع بیماری‌های سرطانی خون به درمان‌های تکمیلی نیاز داریم که این درمان‌ها شامل شیمی‌درمانی‌های تحکیمی و همین‌طور شیمی‌درمانی‌های نگه‌دارنده بیمار و همین‌طور در تحکیم پاسخ به درمان اولیه از پیوند مغز استخوان برای بیماران استفاده می‌شود.
این مطلب را از دست ندهید:شیمی درمانی برای اطرافیان بیمار چه خطراتی به همراه دارد؟
درصد موفقیت پیوند‌های مغز استخوان
این موضوع به نوع بیماری، سن بیمار، نوع پیوند مغز استخوان و همین‌طور مرحله بیماری در بهبود اولیه یا در عود و بهبود‌های بعدی پیوند شونده متفاوت خواهد بود؛ بنابراین فاکتور تعیین‌کننده این است که پزشکان معالج بیماری‌های خونی و سرطان‌های خون، به موقع بیمارانشان را برای انجام این عمل به مراکز پیوند مغز استخوان ارجاع دهند.
شرایط اهداکنندگان مغز استخوان
بهترین اهداکنندگان مغز استخوان، برادران و خواهران مشابه از نظر سازگاری نسجی با بیمار هستند و اولویت با اینهاست. برای اثبات این موضوع باید آزمایش‌های مربوط انجام شود. بعد از این‌ها اهداکنندگان خویشاوند که متخصصان ایمونولوژی تشخیص می‌دهند احتمالا در خانواده فرد بیمار وجود دارد، اهداکنندگان مناسبی می‌توانند باشد.
در مرحله بعد، اهداکنندگان غیرخویشاوند که بانک‌های سازگاری نسجی یا HLA که در کشور ما و کشور‌های مختلف وجود دارد و از طریق جست‌وجو می‌توانند اهداکننده مناسب را معرفی کنند، راهکار بعدی خواهد بود.
آیا ممکن است برای اهداکننده مغز استخوان خطری بوجود آید؟
پیوند مغز استخوان برای اهداکننده خطری ندارد. تنها خطر این کار بیهوشی مختصر در اتاق عمل است تا مغز استخوان دریافت و به بیمار گیرنده تزریق شود. در روش پیوند سلول‌های مغز استخوان از طریق خون، وقتی اهداکننده زیر دستگاه قرار می‌گیرد، از یک دست خون وارد دستگاه می‌شود و از سوی دیگر خون وارد بدن بیمار گیرنده می‌شود.
متخصصان نسبت به این که دستگاه چه نوع سلول خونی را جداسازی کند، آن را تنظیم می‌کنند.
این مطلب را از دست ندهید: اهمیت نزدیکی خویشاوندی در پیوند مغز استخوان
اهدای پلاکت در برخی بیماران
بیمار پس از آنکه شیمی‌درمانی آماده‌سازی را تجربه می‌کند، در مرحله‌ای که پیوند انجام می‌شود تا هنگامی که سلول‌های پیوند در مغز استخوان فعالیت خون‌سازی را از سر بگیرند، به اهداکنندگان پلاکت نیاز دارد.
ترجیح می‌دهیم این‌ها تعداد کمی از افراد باشند و ترجیحا همگروه خونی با بیمار باشند.
معمولا بهتر است این اهداکنندگان غیرخویشاوند باشند و نباید بیماری شناخته شده عفونی داشته باشند، سن بالا نداشته باشند، شمارش پلاکت‌های خونشان مناسب باشد تا بتوان در هر نوبت از آن‌ها پلاکت استخراج کرد.
انتهای پیام/
