به گزارش خبرنگار حوزه ادبیات  گروه فرهنگی باشگاه خبرنگاران جوان، این روز‌ها که مردم به دلیل شیوع بیماری کرونا به کتابفروشی برای تهیه کتاب نمی‌روند، کتاب‌های مورد نیازشان را از سایت‌های آنلاین خرید کتاب تهیه می‌کنند یا اینکه سراغ مطالعه کتاب‌های الکترونیکی و‌ ایبوک می‌روند. این نوع کتاب‌ها چند سالی است که در کشور منتشر می‌شوند و در اختیار مردم قرار می‌گیرند، اما آیا هر فایلی را که در اینترنت قرار می‌دهند، می‌توان ایبوک دانست؟ اصلا چه نوع کتاب‌هایی ایبوک هستند؟

در صنعت کتاب‌های الکترونیک یک بحث بزرگ فزاینده وجود دارد و آن این است که به چه چیزی می‌توان کتاب الکترونیک گفت. در این زمینه، چند دیدگاه وجود دارد:

کسانی که از یک دستگاه باتری‌دار ـ هم‌حجم و اندازه کتاب ـ برای خواندن کتاب‌های الکترونیک استفاده می‌کنند، بر این باورند که کتاب‌هایی الکترونیک هستند که به وسیله این دستگاه خوانده می‌شوند و بقیه کتاب‌ها را نمی‌توان کتاب الکترونیک نامید.

نظر گروه اول درباره این‌که کتاب الکترونیک چیست، این است: «کتابی الکترونیک است که بتوان آن را به وسیله دستگاه کتابخوان مطالعه کرد؛ دستگاهی که ابعاد آن به اندازه یک کتاب معمولی است، از باتری استفاده می‌کند و باتری آن قابل شارژ است. این دستگاه با هر بار شارژ حدود ۲۰ تا ۴۰ ساعت کار می‌کند، بنابراین می‌توان یک کتاب الکترونیک را با دستگاه کتابخوان، بدون اینکه در حین مطالعه احتیاج به شارژ دستگاه باشد، مطالعه کرد.

باید اضافه کرد، که این دستگاه‌ها به رایانه متصل نمی‌شوند و صرفاً برای خواندن کتاب‌های الکترونیک به کار می‌روند. این دستگاه کوچک برای دانشجویان جذاب است، چون دقیقاً به اندازه یک کتاب با قطع رقعی است، از نظر حمل و نقل هیچ مشکلی ایجاد نمی‌کند و حتی حمل آن راحت‌تر از رایانه‌های موسوم به «نت‌بوک» و «لپ‌تاپ» است. کتاب‌هایی که بوسیله این نوع دستگاه‌ها خوانده می‌شوند، کاملاً شبیه کتاب دیده می‌شوند و حتی حروف آن‌ها به گونه‌ای است که به نظر می‌رسد با مرکب چاپ شده‌اند.

گروه دوم، کتاب‌های الکترونیک را به شکل دیگری تعریف می‌کنند. از نظر آنها، کتاب‌هایی الکترونیک هستند که به وسیله نرم‌افزار‌های ویژه خوانده می‌شوند، در نگاه گروه دوم، کتاب الکترونیک با نرم‌افزار معنا می‌یابد، در این گروه، دو گرایش وجود دارد: یک گرایش از نرم‌افزار «مایکروسافت» و گرایش دوم از نرم‌افزار «ادوبی» حمایت می‌کنند. اگرچه این دو نوع نرم‌افزار با هم تفاوت‌هایی دارند، اما هر دو گرایش در یک مورد هم‌نظر هستند و کاملاً بر سر آن اتفاق نظر دارند: کتاب الکترونیک واقعی یعنی کتابی که بتوان آن را با نرم‌افزار خواند.

گروه سوم به حرف و حدیث‌های دو دیدگاهی که مطرح شد، کاری ندارد. دیدگاه سوم می‌گوید هرچه را که می‌توان با «مرورگر» خواند، کتاب الکترونیک است. پس بر اساس دیدگاه سوم، هر صفحه‌ای که داده‌های آن صفر و یک باشد، صفحه‌ای از یک کتاب الکترونیک است. از نظر این گروه، مرورگر‌ها مادران کتاب‌های الکترونیک هستند.

دیدگاه چهارم هم به حرف و حدیث‌های سه دیدگاه دیگر هیچ کاری ندارد. طبق این دیدگاه، کتابی که سود نیاورد، الکترونیک نیست!

حرف اصلی این گروه این است که اصلی‌ترین ویژگی کتاب الکترونیک باید این باشد که قابل سرقت برای تکثیر نباشد. آن‌ها می‌گویند چرا باید کتابی را تولید کرد که هیچ سودی نداشته باشد و هر که خواست آن را تکثیر کند؟ این دیدگاه در واقع نگران نفوذگران رایانه‌ای یا هکرهاست کسانی که قفل برنامه‌ها و نرم‌افزار‌ها و هر قفل دیگر دیجیتال را می‌شکنند، تا حق مالکیت معنوی پدیدآورندگان را پایمال کنند. از این دیدگاه، «ایمنی» باید جزو ویژگی‌های هر کتاب الکترونیک باشد.

کتاب‌های الکترونیکی به شکل‌های مختلف دیگری نیز تعریف شده‌اند؛ از جمله اینکه کتاب الکترونیکی اصطلاحی است برای تک نگاشت‌های الکترونیکی که به شکل حرفه‌ای ویرایش و برای جلوگیری از کپی شدن، کدگذاری می‌شوند. کتاب الکترونیکی، وسیله‌ای است که خوانندگان، متن‌های خود را روی آن می‌خوانند. نام مناسب برای این دستگاه، «کتاب الکترونیکی‌خوان» است.

ذخیره اطلاعات یک کتاب در قالب دیجیتالی به صورتی که بتوان آن را روی صفحه رایانه مشاهده کرد. کتاب‌های الکترونیکی را می‌توان روی محمل‌های دیجیتالی، نظیر لوح فشرده (CD)، لوح فشرده دیجیتالی (DVD)، شبکه وب و جز آن منتشر کرد. برای مثال بسیاری از منابع مرجع، نظیر دایرة‌المعارف بریتانیکا، فرهنگ وبستر، فرهنگ آکسفورد و از این قبیل، علاوه بر قالب چاپی، بر روی لوح فشرده و نیز شبکه جهانی وب قابل دسترسی هستند. بنابراین، چنین کتاب‌هایی را نمی‌توان در جهان چاپی و کتابخانه‌های سنتی یافت و از این لحاظ، این منابع، منحصر به فرد به شمار می‌آیند. برای مطالعه برخی از کتاب‌های الکترونیکی باید همه متن کتاب را به رایانه شخصی خود انتقال داد و یا صفحه به صفحه یا فصل به فصل آن‌ها را مطالعه کرد.

سادگی جستجو در متن، داشتن قالب زیباتر، منسجم بودن مطالب، امکان عرضه یا فروش ساده‌تر و سریعتر، داشتن قابلیت افزودن امکانات مالتی مدیا و ... از جمله ویژگی‌هایی هستند که کتاب الکترونیکی را به عنوان یک رسانه نوپا و رو به رشد از سایر رسانه‌های دیگر که از این قبیل هستند ممتاز می‌کند.

نهاد‌های بسیار زیادی با درک اهمیت این رسانه، به حمایت و گسترش این پدیده نوپا اقدام می‌کنند که قصد آن‌ها توسعه هرچه بیشتر نشر الکترونیک و بهادادن به این پدیده است. برای مثال، نمایشگاه کتاب فرانکفورت ۷ جایزه سالیانه برای کتاب‌های الکترونیکی برگزیده اختصاص داده است که شامل جایزه‌ای ویژه به مبلغ ۱۰۰ دلار است. اکنون سایت‌های فراوانی را می‌توان یافت که از نویسندگان دیجیتال استقبال می‌کنند.

همچنین هدف جنبشی تحت عنوان «پروژه گوتنبرگ» این است که کتاب‌های عادی را به کتاب‌های الکترونیک تبدیل کند در اینجا یک نکته مطرح می‌شود آن این است که چگونه کتاب‌های الکترونیک منتشر می‌شوند آیا به امکانات خاصی برای انتشار این کتاب‌ها نیاز داریم؟

برای ساخت و عرضه یک کتاب الکترونیکی به مطالب تایپ شده در فرمت متن، برنامه Front Page یا برنامه‌های مشابه دیگر طراحی سایت و نرم‌افزاری برای تبدیل این مطالب به قالب الکترونیکی نیاز داریم.

یکی از روش‌های رایج برای ساخت کتاب الکترونیکی، عرضه مطالب در قالب PDF است تا برای کاربران مکینتاش نیز قابل خواندن باشد و برای کار با این قالب و یا تبدیل فایل‌های Word به PDF باید مجموعه نرم‌افزاری Adobe Acrobat از جمله Reader، Writer و Distiller و یا سایر نرم‌افزار‌های کار با فایل‌های PDF را در اختیار داشته باشید. اما معمولاً مخاطبان کتاب‌های الکترونیکی قالب EXE یا خوداجرا را برای خواندن بیشتر ترجیح می‌دهند. برای این‌گونه فایل‌ها نیز نرم‌افزار وجود دارد. به طور کلی، نرم‌افزار‌های کتاب‌سازی به دو دسته تقسیم می‌شوند:یکی نرم‌افزار‌هایی که فایل‌های html و متنی را به فرمتی غیر از EXE تبدیل می‌کنند؛ و دیگری نرم افزار‌هایی برای تبدیل فایل‌های html به EXE است.

برای ساختن این نوع فایل‌های اجرای آن، به نرم‌افزار Acrobat Reader نیاز داریم. این نرم‌افزار به‌طور رایگان از سایت Adobe.com قابل دریافت است فایل‌های PDF معمولاً سازگاری بیشتری با چاپگر دارند، اما از نظر مرور مطالب خواننده شناوری لازم را ندارند. اما ویژگی بسیار برجسته آن‌ها سازگاری با انواع مختلف ویندوز و رایانه است. همچنین، کامپایلر‌هایی وجود دارند که به یک پردازشگر نوشتار درونی مجهزند که می‌تواند متن را به صورت مستقیم در خود کامپایلر نوشت. از جمله این نرم‌افزار‌ها به Neobook Professional و Win Ebook می‌توان اشاره کرد.

انتهای پیام/