به گزارش گروه وبگردی باشگاه خبرنگاران جوان، اگر به خاطر داشته باشید در کارتون Ghostbusters، اسلیمر با آغوش باز به دیدار بیل موری رفته و با یک پوشش اکتوپلاسمی از وی پذیرایی می‌کند! این پوشش دقیقا نکته‌ای است که می‌خواهیم در این پست برایتان توضیح دهیم. در این کارتون، بیل اگرچه ظاهر کاملا خمیده‌ای به خود گرفته بود و کمی تحت تاثیر ماده‌ی لزج مانند اسلیمر بود، اما وضعیت می‌توانست خیلی بدتر از این نیز باشد.

در این پست می‌خواهیم برایتان از مارماهی دهان گرد و سیستم دفاعی اش بگوییم. مارماهی دهان گرد موجودی است که با ترشح نوعی ماده چسبناک، منجر به انسداد آبششِ ماهی و کوسه‌ها شده و در نهایت آن‌ها را خفه می‌کند و می‌خورد.

البته این ماده چسبناک به سادگی فین یا آب دماغ نیست! در واقع این ترشح، ماده‌ای بسیار پیچیده است که ممکن است روزی به لطف آن بسیاری از رویا‌های خود را تحقق بخشیم. در ادامه از امتیازات ویژه این ماده چسبناک برایتان خواهیم گفت. اول بهتر است کمی از مارماهی دهان گرد برایتان بگوییم.

مارماهی دهان گرد در اعماق اقیانوس‌ها پرسه می‌زند و از کرم‌های پرتار تغذیه می‌کند. وی در یکی از مهمترین رخداد‌هایی که می‌تواند در کف دریا رخ دهد هم دخیل است: تغذیه از لاشه نهنگ ها.

پوست نهنگ‌ها کاملا زمخت و سفت است. مار ماهی‌ها با کمک دندان‌های خود که شبیه به اره هستند، به لاشه نهنگ چنگ می‌زنند. آن‌ها از دندان‌های خود برای چسبیدن به پوست آن‌ها استفاده می‌کنند، سپس با پیچ و تاب دادن به بدن خود به درون لاشه نفوذ می‌کنند. سپس در درون بدن لاشه زندگی کرده و همانجا تغذیه می‌کنند.

مارماهی‌های دهان گرد از انعطاف پذیری خارق العاده‌ای برخوردار هستند و در حالیکه دارای جمجمه نه چندان کاملی هستند در کل فاقد ستون فقراتند. (به همین دلیل است که دانشمندان از دیر باز درگیر دسته بندی این گونه‌های باستانی هستند). همچنین اگرچه ممکن است در ظاهر ضعیف و پر پیچ و تاب به نظر برسند، اما در اصل نوعی جونده بسیار قوی هستند. اگر یکی از آن‌ها را بلند کرده و برای مدتی به همان حالت نگه دارید، درست مثل این است که با یک مار بوآی منقبض روبرو هستید و به همان اندازه به شما فشار وارد می‌کنند. مارماهی دهان گرد موجودی قوی، عظیم الجثه و کابوس سایر موجودات است.

بعد از اینکه مارماهی دهان گرد موفق به نفوذ به لاشه نهنگ شد، بلعیدن غذا‌هایی که در آن اطراف موجود است، کافی به نظر نمی‌رسد. آن‌ها معمولا مسیری برای تامین مواد غذایی از طریق پوست ایجاد می‌کنند که این امر با استفاده از ناقلان مواد غذایی رخ می‌دهد. در واقع آن‌ها خود موجودی درون روده‌ای هستند که در روده خود آن‌ها موجود دیگری نیز زندگی می‌کند. در نتیجه با تجزیه پروتئین‌های نهنگ و تبدیل آن‌ها به آمینواسید، به راحتی آن‌ها را وارد جریان خون خود می‌کند.

شاید برایتان جای سوال باشد که چگونه شکار مورد نظر خودشان را پیدا می‌کنند؟ مارماهی دهان گرد مجبور است در تاریکی مطلق اقیانوس، شکار مورد نظر خود را پیدا کند. بدین منظور، آن‌ها نه تنها بر چشم ناقص و ابتدایی خود که هیچ فایده‌ای هم ندارد متوسل می‌شوند بلکه به خوبی از شامه قوی خود و ریشک‌های اطراف دهان خود که قادر به تشخیص خفیف‌ترین بو‌ها هم هستند بهره می‌گیرند. در واقع مغز آن‌ها که به پردازش بو‌ها می‌پردازد، به خوبی وسعت یافته است تا بتواند تمامی این اطلاعات را مدیریت کند.

شاید با خودتان بگویید مارماهی دهان گرد که قدرت بینایی خوبی ندارد پس زمانی که در حال سوراخ کردن لاشه است به راحتی می‌تواند شکار سایر حیوانات شود، اما اگر قبلا تجربه گزش این موجود را تجربه کرده باشید، وضعیت کاملا متفاوت خواهد بود.

ماده چسبناک و دفاع در برابر مهاجم

در اینجا به همان مبحثی میرسیم که در ابتدای این پست درموردش برایتان گفتیم. ماده‌ای چسبناک و خطرناک

در سرتاسر قسمت فوقانی و تحتانی بدن مارماهی دهان گرد، حدود ۱۵۰ غده مجزا برای تولید نوعی ماده فوق العاده چسبناک وجود دارد. وقتی یکی از شکارچیان نظیر کوسه، مارماهی را گاز می‌گیرد، غدد ریزی که در مجاورت همان بخش قرار دارند، فورا نوعی ماده چسبناک ترشح می‌کنند. به محض برخورد این ماده با آب، فورا به توده ژلاتینی تبدیل می‌شود که به اعتقاد داگلاس فوژ (زیست شناس دانشگاه اونتوریو) وظیفه این ماده چسبناک، انسداد آبشش‌های موجود مهاجم و خفه کردن آن است.

حیات مارماهی دهان گرد کاملا وابسته این وسیله دفاعی است. داگلاس فوژ این وسیله دفاعی را بر روی نوعی ماهی امتحان کرد. ابتدا جریان آب در اطراف آبشش‌ها را در وضعیت عادی اندازه گیری کرد، سپس این ماده چسبناک وارد عمل شد. ماده چسبناک فورا منجر به انسداد آبشش‌های ماهی شد. وی می‌گوید: ” انتظار بر این بود که میزان جریان آب در اطراف آبشش کاهش یابد و این دقیقا همان چیزی بود که رخ داد. این امر منجر به افزایش ۲۰۰ برابری در مقاومت آبشش‌ها شد.

به گفته فونژ اگر قربانی قادر به بیرون راندن این ماده از آبشش خود نباشد، قطعا هلاک می‌شود.

اما خود مارماهی چگونه می‌تواند مانع از خفه شدن خود شود؟ در پاسخ می‌توان گفت که مارماهی‌ها دارای آبشش‌های بسیار زیبا و بادکنکی هستند؛ بدین ترتیب هیچ چیزی نمی‌تواند وارد آن‌ها شود. مارماهی دهان گرد آب را در اطراف مجموعه‌ای از منافذ ریز به درون کیسه‌هایی پمپاژ می‌کنند، در درون این کیسه‌ها کانال‌ها و محفظه‌هایی وجود دارد که آب را پراکنده کرده و آن را در معرض خون قرار می‌دهند که بدین ترتیب عمل اکسیژن رسانی انجام می‌شود.

در درون هر غده‌ای که این ماده چسبناک را ترشح می‌کنند، دو نوع سلول وجود دارد. یکی از آن‌ها موظف به تولید موکوز یا مخاط است. سلول دیگر یکی از جالب‌ترین سلول هاست که اقدام به تولید رشته‌های نخ مانند می‌کند. طول هر کدام از این رشته‌ها ۶ اینچ است که به صورت درهم، در درون سلول منفرد که دارای طولی به اندازه ۴هزار اینچ است، حلقه شده اند.

وقتی این غده‌ها خالی می‌شوند، در کسری از ثانیه الیاف با موکوز یا ماده مخاطی ترکیب می‌شوند. در مورد مکانیسم عمل این فرآیند می‌توان گفت نوعی ماده چسب مانندی وجود دارد که البته هنوز شناسایی نشده است، اما شواهد قابل قبولی وجود دارد مبنی بر اینکه این ماده چسب مانند که در آب دریا انحلال پذیر است، الیاف را به هم پیوند می‌دهد. وقتی این ماده چسبناک حل می‌شود، الیاف یا رشته‌ها همانند فنر رها می‌شوند که این امر انرژی مورد نیاز برای متورم کردن توده ابر را فراهم می‌آورد. سپس وقتی مارماهی دهان گرد زیر آرواره مهاجم در حال تقلا کردن است، این الیاف از هم جدا شده و باعث گسترش ماده مخاطی می‌شوند.

به گفته فونژ، این رشته‌ها وقتی از سلول خارج می‌شوند، بسیار نرم و لاستیک مانند هستند. اما دلیل طراحی آن‌ها به صورت نرم و انعطاف پذیر این است که وقتی کشیده می‌شوند (کش می‌آیند) خود را به چیزی سفت تر، محکم‌تر و چسبنده‌تر تبدیل کنند. اما در اصل اگر این الیاف خشک شوند، هیچ تفاوتی با تار ابریشمی عنکبوت نخواهند داشت.

دقیقا به همین دلیل است که دانشمندان شیفته ریسمان‌های مارماهی شده اند. در حال حاضر قوی‌ترین و محکم‌ترین الیاف مصنوعی، نظیر کولار (Kevlar) حاصل از فرآورده‌های نفتی هستند که بدون شک امروز یا فردا به اتمام خواهند رسید. ریسمان‌ها یا رشته‌های مارماهی بسیار مقاوم بوده و از این نظر دارای ارزش فراوانی هستند. دانشمندان به انتظار روزی هستند که رویای آن‌ها تحقق یافته و بتوانند نوعی الیاف پروتئینی با چنین قدرت منحصر به فردی تولید کنند.

به احتمال زیاد، ماده چسب مانند مار ماهی کل جهان را، از لباس زرهی گرفته تا رویه مبل و لباس در خواهد نوردید؛ به نظر می‌رسد دستیابی به این رویا، دور از انتظار نیست.

منبع: پزشک

انتهای پیام/