به گزارش گروه بین‌الملل باشگاه خبرنگاران جوان، همزمان با به قدرت رسیدن دونالد ترامپ به عنوان رئیس جمهور آمریکا، واشنگتن در حوزه سیاست خارجی با چالش‌های متعددی روبرو بود، موضوع هسته‌ای ایران علی‌رغم حصول یک توافق جامع باز هم محل اختلاف نظر جمهوری‌خواهان و دموکرات‌ها بود.

شکست تروریست‌های داعشی در سوریه و ناکامی پروژه براندازی حکومت بشار اسد هم باید به گرفتاری‌های سیاست خارجی آمریکا در دوران ترامپ اضافه شود. اما در میان انبوهی از یادداشت‌ها و چالش‌ها که روی میز ترامپ در کاخ سفید تلنبار شده بود، پرونده کره‌شمالی دارای وجوه متمایزی بود. تهدید مستقیم و موشکی کره‌شمالی بر اراضی متعلق به آمریکا، محافل سیاسی درون آمریکا را بیش از پیش نگران کرده بود. ظهور یک رئیس جمهور اصطلاحا «قلدر» در آمریکا، تحرکات موشکی کره‌شمالی را پر رنگ‌تر هم کرد.

موضوع سلاح هسته‌ای در شبه جزیره کره و کشمکش بر سر خلع آن، بحث امروز نیست. با نگاهی گذرا بر تاریخ سیاسی شبه جزیره، متوجه می‌شویم که تلاش برای خلع توانمندی‌های هسته‌ای در این منطقه به سال ۱۹۸۵ باز می‌گردد. در آن زمان و طی اولین گام کره‌شمالی به معاهده بین‌المللی اتمی یعنی «NPT» پیوست. این توافق نامه چند جانبه، که به امضای ده‌ها کشور رسید تعهدی بود که بر اساس آن گسترش سلاح‌های هسته‌ای متوقف می‌شد و همچنین همکاری‌های صلح آمیز را در رابطه با انرژی هسته‌ای ترویج می‌داد. کره شمالی اولین تاسیسات هسته‌ای خود را در اوایل دهه ۱۹۸۰ ساخت.

بحث تاریخی مذاکرات بر سر خلع سلاح دو کره، موضوع مفصلی است که در این گزارش نمی‌گنجد و فرصت دیگری را می‌طلبد. در این یادداشت قصد داریم تا به روند مذاکرات در دوران ترامپ بپردازیم، افت‌وخیز و نهایتا شکست مجدد این روند را بررسی کنیم.

روند روابط واشنگتن-پیونگ‌یانگ در دوران ترامپ

دونالد ترامپ در ژانویه سال ۲۰۱۷ و پس از برگزاری مراسم تحلیف، عملا سیاست‌های آمریکا در قبال کره‌شمالی را تغییر داد. همزمان و در ماه سپتامبر، پیونگ‌یانگ ششمین آزمایش هسته‌ای خود را ترتیب داد. پیونگ‌یانگ اعلام کرد که یک بمب هیدروژنی را تست کرده است، در پی اعلام این آزمایش نگرانی‌های بین‌المللی گسترده‌ای در این‌باره در محافل مختلف بیان شد.

دوره تنش‌های لفظی

چند ماه بعد و در ماه نوامبر، ترامپ حکومت کره شمالی را حامی تروریسم معرفی کرد. روابط آمریکا-کره شمالی در سال اول ریاست جمهوری ترامپ بسیار بی‌ثبات بود، پیونگ‌یانگ بر توانایی نظامی خود در هدف قرار دادن آمریکا با موشک‌های بالستیک بین قاره‌ای و مجهز به کلاهک هسته‌ای تاکید می‌کرد و در مقابل، دونالد ترامپ هم پیونگ‌یانگ را به یک حمله تمام عیار نظامی تهدید می‌کرد. اوج درگیری‌های ترامپ و کیم جونگ اون در توئیتر هویدا شد، جایی که ترامپ در پیامی نوشت: «رئیس کره شمالی اخیرا اعلام کرده که دکمه سلاح هسته‌ای همیشه بر روی میز او قرار دارد. آیا کسی در این کشوری فقیر و گرسنه پیدا می‌شود که به وی اطلاع دهد که من هم یکی از این دکمه‌ها را دارم. دکمه استفاده از سلاح هسته‌ای من بسیار قدرتمند‌تر است و واقعا کار می‌کند!»

البته سیاست تخریبی توئیتری ترامپ محدود به همین یک پیام فوق نمی‌شود، وی رئیس کره شمالی را «مرد راکتی» خوانده بود که یک عملیات خودکشی را آغاز کرده است. دونالد ترامپ طی سخنرانی سالانه خود در مجمع عمومی سازمان ملل در اولین سال ریاست جمهوری خود، ادعا‌ها علیه کره‌شمالی را تکرار کرد. وی به طور واضح گفت که اگر مجبور شود کره‌شمالی را در مقام دفاع از آمریکا، کاملاً «نابود» خواهد کرد. ترامپ خطاب به کیم جونگ اون به او هشدار داد که نمی‌تواند از حمله مرگ‌بار آمریکا جان سالم به در برد.

آغاز مسیر مذاکره و دیدار در سنگاپور

در دومین سال از ریاست جمهوری ترامپ و درحالی که هیچ نشانه مثبتی از رابطه پرتنش واشنگتن-پیونگ‌یانگ ظاهر نبود، کره جنوبی خبر از برگزاری دیداری دوجانبه بین ترامپ و کیم جونگ اون داد. در مارس ۲۰۱۸، مشاور امنیت ملی کره جنوبی در واشنگتن اعلام کرد که ترامپ دعوت ملاقات با کیم جونگ اون را در پیونگ یانگ را پذیرفته است.

دیدار اعلام شده قرار بود در ماه می‌ در پیونگ‌یانگ برگزار شود، اما ترامپ به دلایلی از حضور در پیونگ‌یانگ طفره رفت و نهایتا این دیدار پس از دو ماه تاخیر در ۱۲ ژوئن و در سنگاپور برگزار شد. ترامپ بار دیگر غیرقابل پیش‌بینی بودن خود را ثابت کرد، وی که کره‌شمالی را به نابودی کامل تهدید کرده بود، پس از گذشت کمتر از یک سال با رئیس این کشور بر سر یک میز نشست.

در پی این دیدار، ترامپ و کیم طی بیانیه مشترکی اعلام کردند که تلاش‌های خود را متمرکز بر ایجاد یک صلح پایدار در شبه جزیره کره خواهند کرد. هرچند که جزئیات توافق در این دیدار مشخص نشد، ترامپ مدعی شد که رزمایش‌های نظامی مشترک با کره‌جنوبی را به حالت تعلیق در خواهد آورد و از سوی دیگر کیم هم وعده داد تا یک سایت آزمایش موتور‌های موشکی را برچیند.

پس از دیدار مستقیم ترامپ و کیم، نشست‌های رؤسای کره‌جنوبی و کره‌شمالی آغاز شد. این بار در پیونگ‌یانگ، جائه مون و کیم جونگ اون بیانیه مشترکی را امضا کردند و در آن گام‌هایی برای کاهش تنش‌ها، گسترش مبادلات و همکاری‌ها در راستای پاک‌سازی شبه جزیره کره از سلاح هسته‌ای در نظر گرفته شد. در این بیانیه کره شمالی ملزم شد تا به طور دائم سایت آزمایش موشکی «دانچانگ-ری» را تعطیل کند و همچنین به بازرسان بین‌المللی اجازه دهد تا در برخی از مراکز نظامی این کشور حضور پیدا کنند. اقدامات لازم برای محدودیت رزمایش‌های مشترک و همچنین تقویت همکاری‌های اقتصادی از جمله دیگر موارد اشاره شده در این بیانیه بود.

نشست ویتنام و عقب‌گرد مسیر دیپلماسی

در سال سوم ریاست جمهوری ترامپ و در حالی که ظاهرا مسیر تنش‌زدایی در شبه جزیر کره مسیری هموار را طی می‌کرد، زیاده‌خواهی و تحکم آمریکایی باز هم کار دست واشنگتن داد و روند صلح یک «بازگشت به عقب» شدیدی را تجربه کرد. دومین اجلاس ترامپ و کیم در ویتنام و در فوریه سال ۲۰۱۹ برگزار شد. این نشست بدون حصول نتیجه‌ای ملموس و بدون توافق بر سر کاهش تحریم‎های آمریکا به پایان رسید.

در حالی که ترامپ مدعی شد که واشنگتن حاضر نیست تا همه تحریم‌های اعمالی خود علیه پیونگ‌یانگ را به ازای برچیدن تمام تجهیزات هسته‌ای در «یونگبیون» پایان دهد، مقامات کره‌شمالی ادعای ترامپ را دروغ توصیف و خاطرنشان کردند که درخواست کیم تنها پایان بخشی از تحریم‌ها بوده و نه همه آن‌ها! پس از آن ترامپ و کیم زودتر از موعد ویتنام را ترک کردند.

حضور ترامپ در مرز دو کره و دیداری نمایشی

پس از گذشت ماه‌ها در حالی که تحلیلگران صفحه جدیدی را برای ثبت شکست دیگر برای ترامپ در عرصه سیاست خارجی در نظر گرفته بودند، رئیس جمهور آمریکا برای حفظ روند آغاز شده به منطقه مرزی دو کره سفر کرد و برای دقایقی با کیم مذاکره کرد. ترامپ با عبور از مرز دو کره، دومین رئیس جمهوری شد که پس از رونالد ریگان قدم به خاک کره‌شمالی گذاشته است.

این دیدار کاملا جنبه عوامانه داشت و فاقد هرگونه نقطه نظر فنی بود. این دیدار نمادین ترامپ ثابت کرد که او به خود «مذاکره» بیش از نتیجه آن احتیاج دارد. در حالی که سیاست خارجی ترامپ در پرونده‌های مختلفی نظیر ایران و سوریه به نتیجه نرسیده، شاید دست دادن‌ها و لبخند‌های عوام فریبانه مشترک با رئیس کره‌شمالی در قاب تصاویر، او را در جنگ‌ سیاسی داخلی یاری کند!

روند کند آمریکا در مذاکرات و نارضایتی پیونگ‌یانگ

اما روند تاخیری و کند آمریکا کاملا واضح بوده و اعتراض کره‌شمالی را هم در بر داشت. در آخرین ماه سال ۲۰۱۹، پیونگ‌یانگ اعلام کرد که آمریکا تنها تا پایان سال فرصت دارد تا امتیازاتی را به کره‌شمالی در قبال برنامه خلع سلاح هسته‌ای ارائه دهد و در غیر این‌صورت مذاکرات پایان یافته خواهد بود. رئیس کره‌شمالی این بار تهدید کرد کشورش مسیری جدید را در پیش خواهد گرفت. برخی از سران کره‌شمالی تاکید کردند که اجازه نخواهند داد تا کشورشان وسیله‌ای برای موفقیت ترامپ در انتخابات باشد. در مقابل آمریکا این ادعا را رد کرده و مدعی شده که هیچ محدودیت زمانی برای مذاکرات وجود ندارد.

در این بین ترامپ تلاش کرد تا رابطه خود و کیم جونگ اون را احساسی جلوه دهد و زمان بیشتری برای مذاکره بخرد! او در پیامی توئیتری نوشت: «رئیس کیم نمی‌خواهد من را ناامید کند و اعتماد بینمان را از بین ببرد. کره شمالی دستاوردهای بسیار زیادی پیش رو دارد. ظرفیت کشور کره شمالی تحت رهبری کیم جونگ اون، نامحدود است. البته چیزهای زیادی نیز برای از دست دادن وجود دارد. شاید من اشتباه می‌کنم، اما معتقدم رئیس کیم آرزوهای بزرگ و زیبایی برای کشورش دارد و تنها آمریکا به ریاست جمهوری من می‌تواند این آرزوها را محقق کند. او کار درست را انجام خواهد داد زیرا بسیار بسیار باهوش است. او نمی‌خواهد دوست خود یعنی رئیس‌جمهور ترامپ را ناامید کند».

درک نادرست مفهوم مذاکره از سوی آمریکا و شکست دیپلماسی در بحران کره

اکنون با پایان یافتن اولتیماتم کره‌شمالی و عدم ارائه پیشنهاد مناسبی از سوی آمریکا، پیونگ‌یانگ اعلام کرد که دیگر به هیچ مذاکره‌ای در چارچوب خلع سلاح هسته‌ای تن نمی‌دهد. کره‌شمالی خطاب به همسایه جنوبی خود این را هم گفته که دیگر مذاکرات خلع سلاح را پیگیری نکند.

زیاده‌خواهی آمریکا در هر مذاکره‌ای و این‌که آن‌ها از نگاه یک ابرقدرت وارد هر گفت‌وگوی دوجانبه‌ای می‌شوند، باعث شده تا اکثرا تلاش کشور‌ها برای حصول یک توافق با آمریکا بی‌نتیجه بماند. از سویی دیگر عدم پایبندی آمریکا به توافق‌هایی که خود یک پای آن بوده، دیگر عاملی است که کره‌شمالی را نسبت به تحولات اخیر بسیار بدبین کرده، خروج یک‌جانبه آمریکا از بسیاری از توافق‌های بین‌المللی همچون برجام کلاس درسی برای سران کره‌شمالی بوده و به آن‌ها آموخته که در تعامل با آمریکا باید بسیار محتاط باشند! عدم پایبندی به وعده‌های داده شده را هم به لیست معایب مذاکره با آمریکا اضافه کنید. واشنگتن علی‌رغم وعده خود مبنی بر به تعلیق انداختن رزمایش‌های مشترک با کره‌جنوبی، هیچگاه این وعده را عملی نکرد.

از سوی دیگر، کره‌شمالی تنها برگ برنده خود در برابر قلدرمآبی‌های ترامپ را موضوع هسته‌ای می‌داند. تنها عامل بازدارنده‌ای که کیم جونگ اون بواسطه آن می‌تواند به محافل سیاسی در آمریکا فشار وارد کند، آزمایش موشک‌های بالستیک یا همان قاره‌پیما است. این موشک‌های می‌توانند مجهز به کلاهک‌های هسته‌ای شوند. اگر دامنه حرکت این موشک‌ها به شرق آمریکا و مثلا ایالتی همچون کالیفرنیا قطب فن‌آوری آمریکا برسد، آن‌گاه شاید ترامپ با واقعیت‌های موجود بهتر کنار بیاید!

اکنون ترامپ شکست دیگری را در کارنامه سیاست خارجی خود و در موضوع کره‌شمالی باید بپذیرد، البته رئیس جمهور آمریکا بیش از این‌ها در مخمصه قرار دارد، تا جایی که موضوع کره‌شمالی فعلا و اوضاع سیاسی داخلی آمریکا چندان به چشم نخواهد آمد. رکود سنگین ناشی از ویروس کرونا و شکاف عمیق اجتماعی در پی قتل یک سیاه‌پوست دو عاملی بوده که طی ماه‌های اخیر بسیار از محبوبیت ترامپ کاسته است.

انتهای پیام/