به گزارش خبرنگار حوزه قرآن و عترت  گروه فرهنگی باشگاه خبرنگاران جوان، قرآن کریم مشتمل بر معانی دقیق، تعالیم و حکمت‌هایی والا درباره حقیقت خلقت و اسرار هستی است که عمده مردم در عصر رسالت از درک آن ناتوان بودند.

از این رو پیامبر اکرم (ص) و پس از ایشان مفسران به تبیین و شرح جزئیات آیات قرآن کریم می‌پرداختند. ما نیز با هدف آشنایی بیشتر با آیات الهی، هر روز به چند آیه از کلام الله با استناد به تفاسیر معتبر از مفسران قرآن کریم می‌پردازیم.

بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِیمِ

به نام خداوند رحمتگر مهربان

فَمَنْ حَاجَّکَ فِیهِ مِنْ بَعْدِ مَا جَاءَکَ مِنَ الْعِلْمِ فَقُلْ تَعَالَوْا نَدْعُ أَبْنَاءَنَا وَأَبْنَاءَکُمْ وَنِسَاءَنَا وَنِسَاءَکُمْ وَأَنْفُسَنَا وَأَنْفُسَکُمْ ثُمَّ نَبْتَهِلْ فَنَجْعَلْ لَعْنَتَ اللَّهِ عَلَى الْکَاذِبِینَ

هرگاه بعد از علم و دانشی که (در باره مسیح) به تو رسیده، (باز) کسانی با تو به محاجّه و ستیز برخیزند، به آن‌ها بگو: «بیایید ما فرزندان خود را دعوت کنیم، شما هم فرزندان خود را؛ ما زنان خویش را دعوت نماییم، شما هم زنان خود را؛ ما از نفوس خود دعوت کنیم، شما هم از نفوس خود؛ آنگاه مباهله کنیم؛ و لعنت خدا را بر دروغگویان قرار دهیم.

فایل صوتی تلاوت آیه ۶۱ سوره آل عمران

تفسیر آیه ۶۱ سوره آل عمران

آیه مُباهله (سوره آل عمران: ۶۱) به مباهله میان پیامبر (ص) و مسیحیان نجران اشاره دارد. مفسران شیعه و برخی از اهل سنت این آیه را یکی از فضائل اصحاب کساء به ویژه امام علی (ع) دانسته‌اند. بنابر تفاسیر، امام در این آیه به منزله نَفْس و جان پیامبر (ص) معرفی شده است. امام رضا (ع) این آیه را بزرگترین فضیلت حضرت علی (ع) در قرآن معرفی می‌کند.

واژه‌ی «نَبتَهل» از ریشه‌ی «ابتهال» به معنای بازکردن دست‌ها و آرنج‌ها برای دعا، به سوی آسمان است. این آیه، به آیه‌ی مباهله معروف گشته است. مباهله، یعنی توجّه و تضرّع دو گروه مخالف یکدیگر، به درگاه خدا و تقاضای لعنت و هلاکت برای طرف مقابل که از نظر او اهل باطل است.

در تفاسیر شیعه و سنی و برخی کتب حدیث و تاریخ می‌خوانیم که در سال دهم هجری، افرادی از سوی رسول خدا (ص) مأمور تبلیغ اسلام در منطقه نجران شدند. مسیحیانِ نجران نیز نمایندگانی را برای گفتگو با پیامبراسلام (ص) به مدینه گسیل داشتند.

با وجود گفت‌وگو‌هایی که میان آنان و پیامبر (ص) ردّ وبدل شد، باز هم آنان بهانه جویی کرده و در حقّانیّت اسلام ابراز تردید می‌کردند. این آیه نازل شد و خطاب به پیامبر فرمود:به آن‌ها بگو:بیایید با فراخواندن فرزندان و زنان و عزیزانمان، خدا را بخوانیم و با حالت تضرّع و ابتهال بر دروغگویان نفرین کنیم و هر نفرینی که دامن گروه مقابل را گرفت، معلوم می‌شود که راه او باطل است و با این وسیله به این گفتگو و جدال پایان دهیم.

هنگامی که نمایندگان مسیحیان نجران، پیشنهاد مباهله را از رسول اکرم (ص) شنیدند، به یکدیگر نگاه کرده و متحیّر ماندند. آنان مهلت خواستند تا در این باره فکر و اندیشه و مشورت کنند. بزرگِ نصارا به آن‌ها گفت:شما پیشنهاد را بپذیرید و اگر دیدید که پیامبر با سر وصدا و جمعیّتی انبوه برای نفرین می‌آید، نگران نباشید و بدانید که خبری نیست، ولی اگر با افراد معدودی به میدان آمد، از انجام مباهله صرف نظر و با او مصالحه کنید.

روز مباهله، آن‌ها دیدند که پیامبر اسلام (ص) همراه با دو کودک و یک جوان و یک زن بیرون آمدند. آن دو کودک، حسن و حسین علیهما السلام و آن جوان، علیّ بن ابی طالب علیهما السلام و آن زن فاطمه (س) دختر پیامبر بودند.

اسقف مسیحیان گفت:من چهره‌هایی را می‌بینم که اگر از خداوند بخواهند کوه از جا کنده شود، کنده می‌شود. اگر این افراد نفرین کنند، یک نفر مسیحی روی زمین باقی نمی‌ماند؛ لذا از مباهله انصراف داده، حاضر به مصالحه شدند. پیامبر (ص) فرمودند:سوگند به کسی که مرا پیامبر حقّ قرار داد، اگر مباهله انجام می‌گرفت، آن وادی آتش را بر آنان فرو می‌ریخت. این ماجرا، علاوه بر تفاسیر شیعه، در منابع معتبر اهل سنّت نیز آمده است.

مباهله، در بیست و چهارم یا بیست و پنجم ماه ذی الحجّه و در بیرون شهر مدینه بود که اکنون داخل شهر قرار دارد و در آن محل، مسجدی به نام «مسجد الاجابه» ساخته شده است. فاصله‌ی این مسجد تا مسجدالنّبی تقریباً حدود پانصد متر است. «اللهم ارزقنا زیارته و شفاعته»؛بر اساس روایتی در تفسیر المیزان، دعوت به مباهله مخصوص مسیحیان نبوده، پیامبر (ص) از یهودیان نیز برای مباهله دعوت کردند.

مباهله، خاصّ زمان پیامبر (ص) نبوده است، بلکه براساس برخی از روایات، دیگر مؤمنان نیز می‌توانند مباهله کنند. امام صادق علیه السلام در این باره دستوراتی داده اند.

سؤال:اگر در این ماجرا تنها فاطمه زهرا علی‌ها السلام حضور داشت، پس چرا قرآن کلمه‌ی «نسائنا» را به صورت جمع بکار برده است؟

پاسخ:در قرآن مواردی است که خداوند به دلیل اهمیت مورد از یک نفر به صورت «جمع» یاد می‌کند، مانند آیه ۱۸۱ سوره آل عمران که یک نفر از روی توهین گفت:خدا فقیر است، ولی آیه به صورت جمع می‌فرماید: «الَّذِینَ قالُوا إِنَّ اللّهَ فَقِیرٌ» چنانکه قرآن درباره حضرت ابراهیم علیه السلام می‌فرماید:ابراهیم یک امّت بود، با آنکه یک نفر بیشتر نبود.

بیشتر بخوانید

• «اولی به انفس» به چه معناست؟ + صوت آیه ۶ سوره احزاب

گرچه پیامبر می‌توانست خود شخصاً نفرین کند وکاری به علیّ، فاطمه، حسن و حسین علیهم السلام نداشته باشد، ولی خدا و رسول، با این عمل به ما فهماندند که این افراد، یاران و شریکان رسول خدا در دعوت به حقّ و هدف او هستند و همراه او آماده‌ی استقبال از خطر بوده و تداوم گر حرکت او می‌باشند.

پیام‌های آیه ۶۱ سوره آل عمران

۱-اگر انسان ایمان به هدف داشته باشد، حاضر است خود و نزدیک‌ترین بستگانش را در معرض خطر قرار دهد. «مِنْ بَعْدِ ما جاءَکَ مِنَ الْعِلْمِ»

۲-آخرین برگ برنده و سلاح برنده مؤمن، دعاست. «فَقُلْ تَعالَوْا نَدْعُ»

۳-فرزند دختری، همچون فرزند پسری، فرزند خود انسان است. «أَبْناءَنا» بنابراین امام حسن وامام حسین علیهما السلام فرزندان پیامبرند.

۴-زن و مرد در صحنه‌های مختلف دینی، در کنار همدیگر مطرحند. «نسائنا»

۵-در دعا، کیفیت و حالات اهل دعا مهم است، نه تعداد آنها. گروه مباهله کننده پنج نفر بیشتر نبودند. «ابنائنا، نسائنا، أنفسنا»

۶-علیّ بن ابی طالب علیهما السلام، جان رسول اللّه صلی الله علیه و آله است. «أنفسنا»

۷-در مجالس دعا، کودکان را نیز با خود ببریم. «أبنائنا»

۸-اهل بیت پیامبر علیهم السلام مستجاب الدعوه هستند. «أبنائنا، نسائنا، أنفسنا»

۹-استمداد از غیب، پس از بکارگیری توانایی‌های عادّی است. «نبتهل»

۱۰-کسی که منطق و استدلال و معجزه، او را به پذیرش حقّ تسلیم نمی‌کند، یکی از راه ها، مباهله است. «تعالوا... نبتهل»

۱۱-اگر مؤمنان محکم بایستند، دشمن به دلیل باطل بودنش عقب نشینی می‌کند. «ندع... نبتهل»

۱۲-استدلال را باید با استدلال پاسخ داد، ولی مجادله و لجاجت باید سرکوب شود. «لَعْنَتَ اللّهِ عَلَی الْکاذِبِینَ»

انتهای پیام/