به گزارش باشگاه خبرنگاران جوان از مشهد، گاهی بدن سر ناسازگاری می‌گذارد و سلول های سالم و طبیعی خود را با جهشی ناگهانی به سلول های  سرطانی تبدیل می‌کند؛ سلول‌هایی که جوهره وجودی میزبانش را می‌گیرد و می‌خواهد او را از پای درآورد.

درد  بیماری‌ هایی مانند سرطان کم نیست، اگر بیمار به خاطر درمان این بیماری رنج آور با داروهای شیمی درمانی نیز سروکله بزند، سختی بیماری چندبرابر می‌شود و در کنار این رنج، ریزش موها هم به مشکلات بیمار افزود می‌شود.

ریزش مو یا به اصطلاح پزشکان، آلوپسی، یکی از عوارض جانبی استفاده از دارو‌های شیمی درمانی است که هم درد بیماری را زیاد و هم بار روانی زیادی بر بیماران تحمیل می‌کند.

ریزش موی سر به خاطر استفاده از داروهای شیمی درمانی

ریحانه بهاریه سرپرستار بخش شیمی درمانی مرکز تخصصی رادیوتراپی و انکولوژی رضا(ع) مشهد درباره علل ریزش موی سر بیماران بر اثر شیمی درمانی می‌گوید: داروهای شیمی درمانی بر روی سلول‌هایی تاثیر می‌گذارد که تقسیم سریعی دارند.

نوع سلول‌های موی سر هم از سلول‌هایی است در بدن که سرعت تقسیم بسیار زیادی دارند و داروهای استفاده شده در شیمی درمانی این سلول‌ها را تحت تاثیر قرار می دهند و باعث سست شدن ریشه فولیکول‌های مو و در نهایت ریزش مو می‌شوند.

بیشتر بخوانید

• ساخت کلاهی برای پیشگیری از ریزش موی بیماران تحت شیمی درمانی در مشهد

او می‌افزاید: این ریزش از حدود دو تا چهار هفته بعد از اولین جلسه درمان شروع می‌شود و معمولاً در کمتر از یک ماه به طاسی کامل سر منجر می‌شود.

سرپرستار بخش شیمی درمانی مرکز تخصصی رادیوتراپی و انکولوژی رضا(ع) ادامه می‌دهد: تقریبا همیشه این طاسی، برگشت پذیر است یعنی با پایان درمان و پس از مدت زمانی که در افراد مختلف از چند روز تا چند هفته متفاوت است رشد مو‌ها شروع می‌شود و طی چندماه بعد، مو‌های سر به حجم قبلی خود بر می‌گردند.

بهاریه بیان می‌کند: ریزش مو در بیماران به خصوص بانوان بسیار ناراحت کننده است و بار روانی بسیار زیادی را روی بیمار ایجاد می‌کند به حدی که بعضی مواقع منجر به روی‌گردانی از شیمی درمانی از سوی بیمار می‌شود.

او تصریح می‌کند: به خاطر همین است که دانشمندان خارجی و داخلی تحقیقات زیادی را برای جلوگیری از ریزش مو در بیماران سرطانی تحت شیمی درمانی انجام داده‌اند.

کلاهی برای کاهش ریزش موی بیماران سرطانی

تنها روش موثری که دانشمندان تاکنون توانسته‌اند از آن نتایج امیدوارکننده‌ای به دست آوردند تا اثر داروهای شیمی درمانی بر روی فولیکول‌های موی سر را کاهش دهد. سردکردن پوست سر هست.

در سال‌های گذشته سرد کردن پوست سر با بسته های یخ انجام می‌شد که مشکلات مخصوص به خودش را نیز داشت. دما به‌طور دقیق ثابت نمی شد و بسته های یخ هم باید مدام تعویض می شدند.

بیشتر بخوانید

• تکنیک موثر درمانی سرطان در مرکز تخصصی رادیو تراپی و انکولوژی رضا (ع) مشهد
• راه اندازی بخش شیمی درمانی بیمارستان تربت جام
• تکنیک پرتو درمانی ویژه سرطان پستان در مشهد منحصر به فرد است

چندسالی می‌شود که دستگاه‌هایی با عنوان کلاه سرد کننده ساخته شده است که هم دقیق تر از کیسه های یخی عمل می‌کند و هم تاثیر بهتر و بیشتری بر کاهش ریزش موی بیماران داشته است.

دستگاه خنک کننده پوست سر در سال ٢٠١٧ تاییدیه سازمان غذا و دارو آمریکا(FDA) را کسب کرده است که نشان دهنده ایمنی و  اثرگذاری این روش درمانی می باشد.

کلاه سرد کننده با کاهش دمای پوست سر و سرد کردن آن، باعث انقباض عروق خونی و کاهش حرکت جریان خون به این منطقه می‌شود و چون که دارو‌های شیمی درمانی از طریق جریان خون حرکت می‌کنند، زمانی که جریان خون در پوست سر کاهش پیدا کند، تخریب فولیکول‌های ریشه مو نیز کم می‌شود.

 کارکرد این دستگاه به این صورت است که مایع داخل دستگاه پس از سرد شدن و پمپاژ، از طریق لوله‌های عایق شده به داخل کلاه مخصوصی سیلیکونی هدایت می‌شود.

این کلاه مانند یک کلاه معمولی روی سر (مو و پوست سر) قرار می‌گیرد و کنترل کننده الکترونیکی دستگاه، دمای پوست سر را برای مدت مشخصی که توسط متخصص تعیین می‌شود و به رژیم شیمی درمانی بستگی دارد در دمای ۳ تا ۵ درجه سانتی گراد ثابت نگه می‌دارد.

دستگاه ساخت ایران، امیدآور برای بیماران سرطانی

به دلیل تحریم‌ها و قیمت بالای کلاه سردکننده سر در ایران یکی از شرکت‌های خلاق مشهدی به فکر دستگاه کلاه سرد بومی افتاد؛ این شرکت فناور با دانشمندان جوان و پای کار توانسته است این دستگاه را در ایران بومی سازی و تولید کنند.

مهدی عباچی زاده مدیر عامل شرکت سازنده دستگاه کلاه سرد کننده درباره ایده ساخت و تولید این محصول می‌گوید: از سال ٩۴ طراحی و ساخت نمونه اولیه این دستگاه آغاز شد.

هسته اصلی تیم ما از ۳ نفر تشکیل شده بود و همچنین مجموعه‌های متعددی به‌صورت ارائه خدمات شامل قالب‌سازی، دوخت و فلزکاری با تیم ما همکاری داشتند.

او گفت: پشتوانه علمی این دستگاه، طرح پژوهشی بوده است که از سال ٩۵ در دانشگاه علوم پزشکی مشهد و مرکز درمانی رضا (ع) اجرا شده و تاییده کمیته اخلاق این دانشگاه را هم داشته است. نتایج علمی این طرح نیز در دو کنگره بین المللی در سال‌های ٢٠١٩ و ٢٠٢١ ارائه و چاپ شده است.

مدیرعامل شرکت سرما بهبود گفت: از سال ۹۸ در قالب شرکت دانش محور با نام صنایع پزشکی سرما بهبود سپنتا به عضویت مرکز رشد فناوری سلامت دانشگاه علوم پزشکی مشهد درآمدیم و همزمان مراحل طراحی، ساخت نمونه، کارآزمایی بالینی و اخذ مجوز‌ها را پیش بردیم.

عباچی زاده که دانش آموخته مهندسی مکانیک و مدرس دانشگاه نیز هست، گفت: پس از طی مراحل متعدد آزمایش‌های بالینی و آزمونهای استاندارد‌های لازم، موفق به دریافت پروانه ساخت از وزارت بهداشت شدیم.

 هم اکنون این دستگاه ایرانی بعنوان اولین و تنها دستگاه تایید شده در کشور، در چندین کلینیک و بیمارستان تخصصی درمان سرطان در  خراسان رضوی به کار گرفته شده است. این دستگاه بزودی در سایر مراکز کشور هم معرفی خواهد شد و در اختیار سایر هموطنان نیز قرار خواهد گرفت.

او  گفت: دستگاه کلاه سرد همزمان برای دونفر قابل استفاده  است؛ این دستگاه شامل یک یونیت سردکننده، مجموعه کلاه و متعلقات و لوازم جانبی می‌باشد.

مدیرعامل شرکت سرما بهبود گفت: مجموعه کلاه‌های سیلیکونی در سه سایز مختلف و روکش پارچه‌ای آن‌ها و سنسور‌های دمای پوستی قسمت‌هایی هستند که با بیمار در ارتباط هستند و بسته به بزرگی و کوچکی سر بیمار از کلاه مناسب فرد استفاده می‌شود.

عباچی زاده گفت: در تمام جلسات تزریق داروی شیمی درمانی، برای جلوگیری از بروز ریزش مو و طاسی ناشی از شیمی درمانی از اولین جلسه تزریق دارو تا آخرین جلسه بایستی از کلاه سرد استفاده گردد.

او می‌افزاید: در دستورالعمل‌های درمانی استاندارد با دستگاه کلاه سرد، بسته به حجم مو و دمای محیط، ۳۰ تا ۴۵ دقیقه قبل از شروع تزریق داروی شیمی درمانی بیمار در زیر کلاه سرد قرار می‌گیرد و دمای سر به ۳ تا ۵ درجه سانتیگراد می‌رسد.

این دما از طریق سنسور‌هایی که با پوست سر بیمار در ارتباط هستند به طور مداوم چک می‌شود. 

مدیرعامل شرکت سرما بهبود گفت: دانش فنی و طراحی این دستگاه (یونیت اصلی، کلاه و اتصالات و متعلقات جانبی) تماما بومی است.

اما به مانند همه تجهیزات پزشکی دیگر که در داخل کشور تولید می‌شوند، برخی از قطعات دستگاه کلاه سرد وارداتی است که تقریبا همه آن‌ها نیز از تامین کنندگان داخلی خریداری می‌شود که این امر خود می‌تواند در چرخه اقتصادی تجهیزات پزشکی حائز اهمیت باشد.

عباچی زاده با اشاره به اینکه قیمت پایین این دستگاه نسبت به دستگاه مشابه خارجی تنها یکی از مزیت‌های کلاه سرد ایرانی است، گفت: نمونه‌های خارجی دستگاه کلاه سرد از حدود ۲۰ هزار تا ۴۰ هزار دلار قیمت دارد.

اما دستگاه کلاه سرد شرکت سرما بهبود با تکیه بر دانش فنی و تجربیات بومی کلیه مراحل طراحی و ساخت را در ایران پشت سر گذاشته و با هزینه بسیار کمتر (کمتراز ۴۰% نمونه خارجی) می‌تواند به خوبی با نمونه خارجی رقابت کند.

او تصریح می‌کند: هزینه استفاده از کلاه سرد در هر جلسه شیمی درمانی در خارج از کشور مبلغی بین ۱۰۰ تا ۳۰۰ دلار است. این هزینه در ایران بسیار کمتر محاسبه و اخذ می‌شود که راهکار حمایتی مناسب برای افزایش اعتماد به نفس و کاهش فشار روانی بر بیماران تحت شیمی درمانی و خانواده‌های آن‌ها می‌باشد.

دستگاه کلاه سرد حس اعتماد به نفس را به من داد 

خانم الناز یکی از بیمارانی است که از دستگاه کلاه سرد استفاده کرده است و از تجربه استفاده از این دستگاه می‌گوید: روزهایی که متوجه شدم مبتلا به سرطان هستم روزهای خیلی سختی را پشت سر گذاشتم؛ از یک طرف هم به خاطر درد بیماری ام و از طرف دیگر اینکه می‌دانستم به خاطر استفاده از داروهای شیمی درمانی ریزش موهای سرم شروع می‌شود.

او گفت: اول تصمیم گرفتم که برای درمان از شیمی درمانی استفاده نکنم ولی به گفته دکتر تنها راهی که می‌شد بیماری ام را درمان کنم استفاده از شیمی درمانی بود و من مجبور شدم که موافقت کنم که از راه شیمی درمانی درمانم را پیگیری کنم.

این بیمار بهبود یافته از سرطان گفت: جلسه اول که برای شیمی درمانی مراجعه کردم و با دستگاه کلاه سرد روبرو شدم یک حس عجیب و امیدوارگونه‌ای به من دست داد؛ زمانی که پرستار بخش درباره این دستگاه توضیح میداد مصمم شدم که راه درمان شیمی درمانی را ادامه بدهم.

الناز گفت: روزهایی که بعد از جلسه شیمی درمانی ریزش مو نداشتم و موقع شانه کردن هیچ مویی را نمی‌دیدم که بریزد، حس دلگرمی و اعتماد به نفس بالایی به من دست می‌داد؛ مطمئنم که اگر از این دستگاه استفاده نمی‌کردم این حس و اعتماد به نفسم خیلی کمتر و یا شاید منزوی می‌شدم.

او گفت: با توجه به اینکه در زمان شیمی درمانی فرزند نه ماهه داشتم نمیخواستم و دوست نداشتم فرزندم مرا در حالی که طاسی کامل سر و ریزش مو ببیند برای همین مصمم تر از قبل و به خاطر فرزندم هم درمان با داروهای شیمی درمانی را ادامه دادم و هم از دستگاه کلاه سرد که در مرکز درمانی بود استفاده می‌کردم.

این بیمار بهبود یافته از سرطان تاکید می‌کند: تجربه استفاده من از این دستگاه جالبی بود؛ چون در زمان استفاده از این دستگاه خنکی و سردی زیادی را حس می‌کردم که بعضی اوقات هم ناخوشایند می‌شد ولی این فکر که بعد از استفاده دیگر از آن طاسی معروف بعد شیمی درمانی خبری نیست قوی ام می کرد و این رنج ناخوشایند را تحمل می‌کردم.

 اولین شرکت ایرانی دارای مجوز ساخت کلاه سرد مشهدی است

سید علی موسوی شائق مدیر مرکز رشد و فناوری سلامت دانشگاه علوم پزشکی مشهد گفت: شرکت «صنایع پزشکی سرما بهبود سپنتا» به عنوان نخستین شرکت ایرانی موفق به اخذ پروانه ساخت IMED برای دستگاه کلاه سرد کننده سر بیماران تحت شیمی درمانی (Cooling Cap) از اداره کل تجهیزات پزشکی وزارت بهداشت کشور شده است.

او گفت: اخذ این مجوز پس از انجام چندین دوره کارآزمایی بالینی در کنار پیاده‌سازی استاندارد‌های تضمین کیفی و طی آزمون‌های متعدد زیست سازگاری، ایمنی الکتریکی و سازگاری مغناطیسی محقق شده است.

مدیر مرکز رشد و فناوری سلامت دانشگاه علوم پزشکی مشهد گفت: برای تجاری سازی این دستگاه هیچگونه مشکلی سد راه این شرکت فناور نیست و اقدامی که مرکز رشد و فناوری می تواند برای تجاری سازی این دستگاه انجام دهد معرفی به سرمایه گذار و جذب سرمایه برای تجاری سازی است.

ساخت  و بومی سازی دستگاه کلاه سرد در ایران  آن هم توسط شرکت سرما بهبود با دانشمندان جوان نشان دهنده پشتکار و علم جوانان نخبه ایرانی است که اگر این تلاش و پشتکار با حمایت هایی از سوی نهادهای مربوطه انجام شود چه بسا دستگاه ها و اختراع‌های بیشتری در زمینه های مختلف فناوری ثبت شوند. 

گزارشگر: فاطمه بک زاده

انتهای پیام//ف.ب