هشدار به والدین بلاگری که بدنبال قلب‌قرمز برای فرزندشان هستند
فعالان حوزه کودک انتشار تصویر کودکان را نقض حقوق آنها عنوان می‌کنند.
نه برای دستفروشی بر سر چهار راه‌ها می‌روند و نه در میان زباله‌ها برای به دست آوردن پولی سطل‌های زباله را زیر و رو می‌کنند؛ آنها کودکانِ والدینی هستند که پدران و مادرانشان با انتشار عکس و فیلم‌هایشان در فضای مجازی سعی می‌کنند از مخاطبان خود «قلب قرمز» بیشتری بگیرند و به تعداد فالوئرهایشان اضافه کنند؛ پدیده‌ای که فعالان حوزه کودک آن را «کارِ آنلاین کودکان» تلقی می‌کنند و نسبت به تاثیرات آن بر روح و روان این کودکان هشدار می‌دهند.
بیشتربخوانید
در حالی فعالان حوزه کودک انتشار تصویر کودکان را نقض حقوق آنها عنوان می‌کنند که برخی والدین در فضا‌های مجازی از جمله اینستاگرام، تصاویری از لحظه لحظه زندگی کودکشان را به نمایش می‌گذارند، این درحالیست که مرجع ملی کنوانسیون حقوق کودک وزارت دادگستری، یکی از موارد فاحش نقض حقوق کودک را نشر و بازنشر تصاویر کودکان با اهداف مختلف نظیر نمایش زیبایی‌ها و استعداد‌های کودکان، بر انگیختن حس ترحم مخاطبان، تبلیغ کالا و خدمات در فضای مجازی و رسانه ملی، سایت‌های خبری و اینترنتی و صفحات شخصی توسط اشخاص حقیقی و حقوقی حتی والدین دانست و اعلام کرد که این اقدام علاوه بر نقض حریم خصوصی کودکان، نادیده انگاشتن مصالح عالیه آنان تلقی می‌شود و به صورت بالقوه می‌تواند کودکان را در معرض مخاطرات و آسیب‌های جسمانی و روانی در آینده قرار دهد.
بر این اساس و با عنایت به ماندگاری این تصاویر به‌ویژه در فضای مجازی، تصمیم امروز دائر بر نشر تصویر کودک به هر عنوان که ممکن است در آینده کودک از انتشار آن متضرر یا ناراضی تلقی شود، مغایر حق کودک بر کرامت انسانی، خشونت علیه کودکان، حق بر تعیین سرنوشت آنان همچنین به واسطه آسیب‌های روحی، جسمی و دیگر آسیب‌ها مغایر مصالح کودکان است. از این رو، هرگونه انتشار تصویر کودکان ممنوع و انجام آن نقض صریح حقوق آنان به شمار می‌رود.
در این راستا مینا جندقی، فعال حوزه کودک با اشاره به کودکانی که به واسطه بلاگری والدین‌شان، در فضای مجازی حضور دارند بیان کرد: گسترش فضای مجازی در سال‌های اخیر پدیده‌هایی را ایجاد کرده است که آمادگی مواجهه با آنها هنوز به وجود نیامده است. به اشتراک گذاشتن عکس‌ها، فیلم‌ها و اطلاعات فرزندان توسط والدین یکی از این پدیده‌هاست؛ این مسئله تا جایی پیش رفته که اکنون بعضی از والدین با به اشتراک گذاشتن اتفاقات روزمره زندگی فرزندان‌شان در صفحه‌های مجازی درآمد‌های بسیار زیادی کسب می‌کنند.
وی با بیان اینکه این پدیده می‌تواند به دلایل و اشکال مختلفی اتفاق بیفتد گفت: به طور مثال امکان دارد والدین صرفاً زندگی لحظه به لحظه کودک و یا موقعیت‌های بامزه یا ناراحت‌کننده زندگی او را در فضای مجازی ثبت کنند یا ممکن است از کودک بخواهند یک محصول را تبلیغ کند یا صرفاً برای ارتباط در فضای مجازی، گرفتن لایک، دنبال‌کننده و ... تصاویر کودک را در فضای مجازی منتشر کنند.
این فعال حوزه کودک ادامه داد: در هر صورت و به هر دلیلی که این کار انجام شود در نهایت منجر به آسیب‌دیدگی کودک خواهد شد و هر آنچه که برخلاف منافع عالیه کودک باشد «نقض حقوق» اوست.
جندقی با اشاره به نقض حریم خصوصی کودکان گفت: در حال حاضر در فضای مجازی تصاویر و فیلم‌های کودکان بدون رضایت آگاهانه آنها منتشر می‌شود و این در حالیست که شاید کودک در بزرگسالی، نسبت به انتشار این عکس‌ها و اطلاعات در فضای مجازی، معترض شود.
وی افزود: همچنین ممکن است این پدیده باعث شود آنها در سنین نوجوانی آسیب‌های زیادی ببینند و مورد قلدری قرار بگیرند؛ والدین با این کار، برای کودکشان که گاهی حتی هنوز نمی‌تواند راه برود؛ رد پای دیجیتال به ارث می‌گذارند و در واقع آنها این امکان را از کودک می‌گیرند که بعدا در شرایط سنی و رشدی مناسب بتواند آنطور که خودش دوست دارد؛ داستان زندگی‌اش را تعریف کند.
جندقی با تاکید بر اینکه هر انسانی حق انتخاب دارد که چه چیزی از زندگی‌اش را به اشتراک بگذارد، یادآور شد: این کودکان از همان ابتدای تولد و بعضاً زمانی که هنوز در رحم مادرشان قرار دارند؛ از این حق محروم می‌شوند.
این فعال حقوق کودک در ادامه به تاثیر این رفتار بر سلامت روان کودکان پرداخت و گفت: گاهی این کودکان تصور می‌کنند محبت و عشق والدین‌شان در گرو حفظ این توجه مجازی، بهتر بودن و بامزه‌تر بودن و در واقع گرفتن لایک بیشتر است و آنها تحت فشار دائم این موضوع هستند. از سوی دیگر در فضای مجازی ممکن است توجه زیادی در یک بازه زمانی کوتاه به کودکان جلب شود، اما با گذشت زمان از آن توجه کاسته شود و این می‌تواند کودک را دچار احساس ناکارامدی و اضطراب فراوان کند.
جندقی خاطرنشان کرد: علاوه بر این، ممکن است همان طور که والدین این کودکان همواره به دنبال گرفتن لایک، تایید و کامنت‌های مثبت هستند، این کودکان نیز رفتار‌های تاییدطلبانه پیدا کنند. در واقع این والدین، شکل‌گیری خودانگاره سالم کودک را دچار اختلال می‌کنند.
این فعال حقوق کودک در ادامه به اثر انتشار تصاویر کودک در فضای مجازی بر تربیت آنها اشاره کرد و افزود: باید از سنین کم به کودکان موضوع «خودمختاری بدنی» آموزش داده شود؛ به این معنی که کودک از سنین پایین حق دارد انتخاب کند که چه کسی او را نوازش کند؟، چه کسی به او نزدیک شود؟، چه لباسی بپوشد؟ و... و کم‌کم با احترام گذاشتن به این انتخاب‌ها، این خودمختاری در فرزند ایجاد و تقویت می‌شود. در واقع با اشتراک گذاشتن مطالب مربوط به کودک بدون اجازه و رضایت آگاهانه او، این پیام را به کودک می‌دهیم که «تو هیچ حریمی در اطرافت نداری و هرکسی می‌تواند بدون رضایت تو از مرزهایت عبور کند».
جندقی با تاکید بر اینکه والدینِ نسل جدید باید توجه ویژه‌ای به تربیت دیجیتال داشته باشند، گفت: والدین باید فرزندشان را با اصول و قوانین فضای دیجیتال آشنا کنند و راه و روش درست را به آنها نشان دهند، بدون شک آنها با نقض حریم خصوصی کودک، الگوی مناسبی برای او نخواهند بود.
این فعال حقوق کودک در ادامه به «امنیت کودکان» اشاره و تصریح کرد: به اشتراک گذاشتن تصاویر و اطلاعات کودکان در اینترنت ممکن است امنیت آنها را به خطر بیندازد و آنها را در معرض کودک‌آزاران و... قرار دهد.
جندقی ادامه داد: زمانی که بحث سود اقتصادی از انتشار تصاویر کودکان در میان باشد، بحث کار مجازی کودک مطرح می‌شود و شاید به دلیل تفاوت این نوع کار با دیگر اشکال کار کودک که برای جامعه شناخته شده‌تر و آشناتر است؛ به اندازه کافی به آن پرداخته نمی‌شود. این درحالیست که درگیر کردن کودک در هرگونه فعالیت اقتصادی که به رشد همه‌جانبه او آسیب وارد کند؛ مصداق کار کودکان است.
وی با اشاره به «کار آنلاین کودکان» گفت: کار آنلاین کودک باعث می‌شود دوران کودکی به شکل طبیعی طی نشود و می‌تواند مصداق کودک‌آزاری نیز باشد.
جندقی ادامه داد: باید این موضوع را هم در نظر گرفت که اگر کودک به سنی رسید که آگاهانه توانست پیامد‌های مختلف حضور در فضای مجازی را بررسی کند و تمایل به مشارکت در این فضا داشت، ما باید با آموزش و نظارت کافی، فضایی را برای او فراهم کنیم تا متناسب با سن و سطح رشدی خود امکان فعالیت داشته‌باشد، چراکه همانگونه که فضای مجازی دارای معایبی است، مزایایی هم دارد و می‌تواند فضای رشد و مشارکت را برای نسل جدید فراهم کند.
وی گفت: سیاست‌گذاران نیز باید به جای برخورد سلبی، با آگاهی دادن به والدین در خصوص تهدید‌های فضای مجازی برای کودکان و وضع قوانین حمایتی، جلوی سوء استفاده و بهره‌کشی از کودکان را بگیرند. به طور مثال در فرانسه برای حمایت از حقوق کودکان در دنیای دیجیتال قوانین نظارتی دقیقی وضع شده است. همچنین کودکان طبق این قانون «حق فراموش‌شدگی» خواهند داشت. به این معنی که پلتفرم‌های مجازی موظفند تا درصورتی که کودک، خواهان پاک شدن محتوای مربوط به خود باشد، این کار را انجام دهند. حفاظت از حقوق کودکان در فضای مجازی بسیار مهم و حساس است. اگر والدین، منافع عالیه کودک را در اولویت قرار دهند و قبل از انتشار تصاویر او، از عواقب آن به درستی مطلع باشند تصمیمات بهتری را در این زمینه خواهند گرفت.
مونیکا نادی، حقوقدان و فعال حقوق کودک نیز در این راستا، ضمن بررسی ابعاد حقوقی این پدیده، انتشار تصاویر حقوق کودکان را نقض حقوق آنها می‌داند و به ایسنا می‌گوید: به طور کلی انتشار تصاویر خصوصی افراد در قوانین جرم‌انگاری شده است. از سوی دیگر انتشار تصویر کودکان می‌تواند منجر به نقض کرامت انسانی و حریم خصوصی آنها شود و از آنجایی که ممکن است این موضوع آسیب‌ها و لطمات روانی را به کودکان وارد کند، می‌توان این عمل را در قالب جرم کودک‌آزاری در نظر گرفت و به عنوان کودک‌آزاری روانی متخلف را مجازات و از کودک حمایت کرد.
وی ادامه می‌دهد: متاسفانه آنچه در حال حاضر شاهد آن هستیم این است که برخلاف منافع عالیه کودکان، کرامت انسانی و حریم خصوصی آنها، در فضا‌های مجازی هر روز تعداد کودکانی که از آنها سوء استفاده می‌شود در حال افزایش است. به طوریکه این کودکان تمام لحظه‌های خصوصی‌شان به نمایش گذاشته می‌شود و طبیعتا این موضوع می‌تواند آثار منفی برای آنها به همراه داشته باشد.
این حقوقدان با اشاره به تاثیر انتشار تصاویر کودکان بر شخصیت آنها می‌افزاید: انتشار تصاویر کودکان می‌تواند مخاطرات جدی به دنبال داشته باشد و از سوی دیگر ممکن است کودکان را به شهرت کاذب برساند، به گونه‌ای که آنها به محض اینکه بزرگ می‌شوند دچار سر خوردگی خواهند شد.
این فعال حقوق کودک با اشاره به افرادی که با سوءاستفاده از تصاویر کودکان کسب درآمد می‌کنند و تبلیغات می‌گیرند، این عمل را نوعی کارِ کودک در فضای مجازی تلقی کرد.
نادی یادآور می‌شود: بنابراین براساس مقررات عمومی مربوط به کودک‌آزاری، این امکان وجود دارد که مجازات‌هایی اعمال شود.
نادی در پاسخ به سوالی درخصوص چرایی عدم برخورد قانون با این افراد می‌گوید: کودک‌آزاری جرم عمومی است و نیازی به شاکی خصوصی ندارد و هر فردی می‌تواند آن را اطلاع دهد و دادستانی هم می‌تواند به آن ورود کند.
این فعال حقوق کودک با بیان اینکه هر جرمی دارای عناصری است، اظهار می‌کند: یکی از این عناصر، عنصر "مادی" است؛ یعنی عمل مادی که فرد مرتکب آن جرم می‌شود. عنصر ضروری دیگر نیز "روانی" است به این معنی که فرد باید سوء نیت داشته باشد. در بسیاری از مواردی که شاهد استفاده از تصاویر کودکان هستیم، این سوء نیت وجود ندارد؛ به طور مثال مادری به دلیل نداشتن مهارت فرزندپروری و عدم آشنایی با حقوق کودک، تمام لحظات زندگی خصوصی فرزندش را بدون آگاهی و سوء نیت به نمایش می‌گذارد و عملاً مرتکب جرم نمی‌شود، اما به کودک خود آسیب می‌زند. در این موارد اصولا قانون‌گذار کمتر ورود می‌کند و آنچه بیشتر مورد اهمیت است فرهنگ‌سازی و آگاهی رسانی نسبت به تبعات این عمل است.
نادی می‌گوید:، اما در مواردی که سوء استفاده از کودک اتفاق می‌افتد و کسب درآمد و آزار و آسیب‌های روانی به کودک وارد می‌شود، امکان ورود به این موضوع به عنوان پرونده قضایی و رسیدگی به جرائم وجود دارد.
وی در بخش دیگری از سخنان خود با اشاره به اینکه از لحاظ قانونی امکان ورود به این موضوع وجود دارد، یادآور می‌شود: قانون جرایم رایانه‌ای هم بحث استفاده از کودکان و نوجوانان را جرم‌انگاری کرده و در این زمینه شاهد ورود جدی‌تر سیستم قضایی هستیم.
این فعال حقوق کودک معتقد است: در کنار برخورد‌های قضایی با کسانی که علیه کودکان مرتکب این اقدامات مجرمانه می‌شوند، باید فعالیت‌هایی جهت آگاه‌سازی و هوشیاری و فعالیت‌هایی جهت ارتقای سواد فضای مجازی و افزایش مهارت کودکان و والدین در این فضا شکل گیرد و از کسانی که آسیب دیده‌اند نیز مراقبت و حمایت شود.
منبع: ایسنا
