شرایط عرضه خودرو در پی اقدامات تحولی وزارت صمت برای ایجاد فضای شفاف و عادلانه و پاسخ به مطالبات مردمی، تغییرات جدی و اساسی داشته است و «سامانه یکپارچه تخصیص خودرو» در ادامه برنامه‌های تحولی وزارت صمت به‌منظور شفاف‌سازی، حذف تدریجی قرعه‌کشی و هدفمندسازی تخصیص خودرو به مصرف‌کننده واقعی راه‌اندازی شده است.

بر این اساس از روز ۲۵ اردیبهشت امسال همه بخشنامه‌های فروش خودروسازان شامل دولتی و خصوصی در این سامانه قرار گرفت از روز سه شنبه ۲۷ اردیبهشت امکان ثبت‌نام در سامانه فراهم شد.

این شرایط بدون شک منافع طیف قابل توجهی از سوداگران بازار خودرو را به خطر انداخته و در هفته گذشته سعی داشته‌اند با ایجاد فضاسازی رسانه‌ای و تحریف واقعیات، افکار عمومی را در مقابل این طرح قرار داده و مزایای این طرح را برای مردم کمرنگ کنند.

از این رو در ادامه این گزارش تلاش شد مهم‌ترین شبهات و پرسش‌هایی که از هفته گذشته تاکنون در فضای رسانه‌ای ایجاد شده است را جمع‌آوری و از متولیان امر پاسخ آن را دریافت کنیم.

* پایان مهندسی عرضه و عرضه قطره‌چکانی خودروسازان

‌۱-با توجه به اینکه در سامانه یکپارچه فروش خودرو شرایط فروش و محدودیت‌های ثبت‌نام تغییر چندانی نسبت به شیوه‌های فروش پیشین نداشته و به‌طور تقریبی مشابه است، پس شفافیت و واقعی سازی تقاضا چگونه ایجاد می‌شود؟ به نظر نمی‌رسد صرف خرید خودرو از این سامانه به‌جای خرید مستقیم از شرکت‌های خصوصی در عمل مشکلی از حجم تقاضا و صف‌های طولانی برای خرید خودرو‌های دو خودروساز بزرگ را حل کند.

‌پاسخ: شفاف‌سازی در خصوص شیوه و میزان عرضه خودروسازان رخ داده است، یعنی خودروسازان موظف به عرضه همه محصولات خود به مصرف‌کنندگان هستند، بنابراین این امکان که خودروساز بتواند قسمتی از محصولات خود را با ایجاد تلاطم در بازار به قیمت‌های گران‌تر به مشتریان انتخابی خود عرضه کند از بین می‌رود و به این شکل هرگونه شائبه مهندسی عرضه و یا عرضه قطره‌چکانی محصول رفع می‌شود، همچنین از سوی دیگر ایجاد رویه‌ای واحد برای خودروسازان برمبنای توان تولید آنان بوده و از تخلف‌های احتمالی در خصوص میزان فروش فراتر از مجوز‌های دریافتی از وزارت صمت، جلوگیری می‌کند.

* امکان دسترسی مصرف‌کنندگان واقعی به خودرو در سامانه یکپارچه فروش

۲-‌با توجه به این‌که قرار بود از میزان دلال‌بازی‌ها کم شده و خودرو به مصرف‌کننده واقعی تخصیص داده شود، انتظار می‌رفت حداقل در مراحل ابتدایی، اولویت با خانواده‌های بدون خودرو باشد و شرط نبود پلاک فعال در خانواده اعمال شود، اما چرا مانند گذشته فقط شرط نبود پلاک فعال برای شخص متقاضی در نظر گرفته شده است؟

‌پاسخ: ایجاد سامانه تخصیص یکپارچه تخصیص خودرو امکان دسترسی مصرف‌کنندگان واقعی به خودرو را با توجه به شرایط محدودکننده تعریف شده، فراهم می‌سازد و از سوی دیگر میزان و تنوع عرضه شانس مصرف‌کنندگان را در دستیابی به محصول موردنظر بالاتر می‌برد و همچنین ضمانتی برای اجرای طرح‌هایی مانند قانون جوانی جمعیت فراهم می‌سازد.

* عرضه عادلانه همه محصولات تولیدی در قالب قرعه‌کشی

۳-باوجود این‌که صحبت‌ها درباره حذف فرآیند قرعه‌کشی برای تخصیص خودرو‌ها بود، اما با این روش خودروسازان خصوصی که محدودیتی برای فروش نداشتند و عرضه محصولات آن‌ها بدون قرعه‌کشی بود نیز به چرخه قرعه‌کشی افزوده شده‌اند. برای مثال گروه بهمن موتور یا مدیران خودرو که در این سامانه چهار محصول در دو مدل پرو و کلاسیک را در قالب فروش فوری عرضه کرده بودند از این پس از طریق قرعه‌کشی این کار را انجام خواهند داد درحالی‌که تا پیش از این قرعه‌کشی انجام نمی‌دادند.

‌پاسخ: در خصوص این محصولات نیز رویه روشنی حاکم شده است بر این مبنا که در صورتی که تقاضا بالاتر از عرضه باشد به‌جای روند غیر شفاف تخصیص و انتخاب مشتری توسط خودروساز، روند عادلانه قرعه‌کشی حاکم می‌شود، اما اگر تقاضا کمتر از عرضه باشد، همچنان می‌توانند بدون قرعه‌کشی محصول را ارائه کنند.

* شرایط عرضه و دسترسی به صورت شفاف برای همگان فراهم می‌شود‌

۴-چرا شخصی که توانایی مالی برای خرید چند خودرو (به‌ویژه از خودروسازان خصوصی) دارد، باید محدود شود؟

‌پاسخ: زمانی که تقاضا فراتر از عرضه است، باید شرایط عرضه و دسترسی به صورت شفاف برای همگان فراهم شود، برای کسانی که توانایی مالی بیشتری دارند همچنان امکان خرید محصول از بازار آزاد وجود دارد، اما در صورتی که قصد خرید از خودروساز را دارد باید در شرایط مساوی با سایر متقاضیان قرار گیرد و انتخاب مشتری از سوی خودروساز برای عرضه خودرو آنهم به‌صورتی غیر شفاف در عمل جفا در حق سایر متقاضیان است.

* ممانعت از حرکت خودروساز برای بازار‌سازی کاذب و کسب سود بیشتر

۵-با توجه به این‌که تغییر خاصی در روند فروش و عرضه ایجاد نشده، بعید به نظر می‌رسد که مشکلات و آشفتگی‌های بازار خودرو حل شود؛ زیرا مشکل اصلی بازار خودرو، صف‌های طولانی و هجوم افراد برای شرکت در این بخت‌آزمایی و قیمت‌های افسارگسیخته خودرو در بازار آزاد است (که این نیز نتیجه جذابیت شیوه فروش با قرعه‌کشی با توجه به اختلاف شدید قیمت کارخانه‌ای محصولات تا بازار آزاد و حضور پررنگ دلالان است) و تنها برای محصولات دو خودروساز دولتی است، آیا این مشکلات رفع می‌شود؟

‌پاسخ: امکان عرضه غیر شفاف و یا اختلاف قیمت در محصولات خودروسازان بخش خصوصی نیز وجود دارد و برخی از محصولات آنان تا ۶۰۰ میلیون تومان اختلاف قیمت داشته و جریان عرضه نیز شفاف نبوده است، بنابراین اختلاف قیمت و سود ناشی از آن به سبب عرضه غیر شفاف می‌تواند انگیزه تولید بیشتر را از خودروساز گرفته و او را به‌جای تولید به بازار‌سازی کاذب و کسب سود بیشتر متمایل سازد.

* هدفگذاری امکان دریافت عوارض مترتب بر فعالیت‌های سوداگرانه در سامانه یکپارچه

۶-در طرح‌های فروش قبلی با وجود این‌که به هر کد ملی، یک خودرو اختصاص پیدا می‌کرد و هر نفر یک بار امکان خرید خودرو داشت، اما بازار خرید کد ملی اشخاص داغ بود و دلالان اقدام به خرید شماره ملی و مشخصات افراد می‌کردند؛ همچنین فروش حواله‌ها و واگذاری امتیاز و حقوقی ناشی از برنده شدن در قرعه‌کشی‌ها به اشخاص ثالث ممنوع بود؛ اما بر هیچ‌کس پوشیده نیست که حواله‌ها به‌راحتی به فروش می‌رسید و نهادی مانع از این کار نبود، به نظر می‌رسد که این موضوع نیز در سامانه یکپارچه تخصیص خودرو مورد توجه قرار نگرفته و برای آن راهکاری اندیشیده نشده است.

‌پاسخ: تدابیر ثبت معامله در سامانه جامع تجارت در این سامانه اندیشیده شده است و در گام بعدی با شفاف‌سازی معاملات خودرویی، امکان دریافت عوارض مترتب بر فعالیت‌های سوداگرانه با همکاری نهاد‌های ذی‌ربط فراهم خواهد شد، بنابراین آغاز به‌کار این سامانه، مقدمه‌ای برای محدود کردن فعالیت‌های سوداگرانه در بازار خودرو خواهد بود.

* خودرو‌هایی به قرعه‌کشی می‌رود که تقاضا برای آنان فراتر از میزان عرضه باشد

۷-برخی عنوان می‌کنند که سامانه یکپارچه فروش خودرو در عمل تغییری در شیوه فروش و عرضه محصولات دو خودروساز دولتی ایجاد نکرده است، ضمن این‌که در همین نخستین دوره فروش، برخی محصولات خانواده ایران‌خودرو که بیش از یک سال بدون فرآیند قرعه‌کشی عرضه می‌شد، دوباره به چرخه قرعه‌کشی وارد شده است، این در حالی است که بر اساس ادعای مسئولان قرار است خودرو‌ها به‌تدریج و هم‌زمان با افزایش عرضه و واقعی شدن تقاضا‌ها از فرآیند قرعه‌کشی حذف و آزادانه عرضه شوند.

‌پاسخ: تنها خودرو‌هایی به فرآیند قرعه‌کشی می‌رود که تقاضا برای آنان فراتر از میزان عرضه باشد؛ بنابراین فرآیند عرضه شفاف فقط زمینه‌ساز روشن شدن روند مربوط به عرضه و تقاضا بوده و سامانه یادشده ابزار این شفاف‌سازی است.

منبع: فارس