پاسخ به ۱۰ سوال مهم درباره ابهامات سیل‌های اخیر
از روز جمعه ۳۱تیرماه که بارش باران‌های سیل‌آسا در استان فارس قربانیان زیادی گرفت، زنگ خطر برای وقوع سیل در برخی استان‌های دیگر نیز به صدا درآمد.
«وقتی بغض آسمان ترکید، دیگر هیچ‌چیز جلودارش نبود؛ آنچنان که در مدت زمان کوتاهی حجم زیادی باران بارید و سیلابی باورنکردنی به راه افتاد.» این شمای کلی آن چیزی است که در آخر هفته پایتخت رقم خورد تا در ۲منطقه امامزاده داوود در شمال‌غرب تهران و فیروزکوه در شرق استان تهران سیلابی مرگبار جاری شود و علاوه بر گرفتن جان دست‌کم ۳۰نفر، خسارات زیادی به بار آورد.
از روز جمعه ۳۱تیرماه که بارش باران‌های سیل‌آسا در استهبان استان فارس قربانیان زیادی گرفت، زنگ خطر برای وقوع سیل در برخی استان‌های دیگر نیز به صدا درآمد؛ هرچند در آن حادثه اعلام شد که هواشناسی اخطارهای لازم درخصوص وقوع سیل را صادر نکرده، اما بعد از آن بود که سازمان هواشناسی کشور هشدارهای متعددی درباره بارش باران و وقوع سیل در چند استان کشور ازجمله استان تهران را صادر کرد و سازمان‌های امدادی به حالت آماده‌باش درآمدند.
بیشتربخوانید
طبق اخطارهای هواشناسی قرار بود از آخرین ساعات چهارشنبه‌شب بارش باران در تهران آغاز شود؛ پیش‌بینی که با چند ساعت تأخیر درست از آب درآمد و درحالی‌که ساعتی از ورود به روز پنجشنبه می‌گذشت، رعد و برق و بارش باران آغاز شد. با وجود اینکه به لطف مدیریت شهری این بارش در شهر تهران حادثه‌ای را رقم نزد، اما در منطقه امامزاده داوود در شمال‌غربی پایتخت در مدت زمان کوتاهی باران، سیلی کم‌سابقه به راه انداخت. سیلاب برای آنها که هشدارهای هواشناسی را جدی نگرفته بودند، آنچنان غافلگیرکننده بود که در یک چشم برهم زدن خود را در میان انبوهی از آب و گل و لای دیدند و حادثه‌ای تلخ رقم خورد.
شرایط بقعه امامزاده داوود به‌گونه‌ای است که در بین ۲کوه و در مسیر عبور سیلاب قرار دارد. شاید به همین دلیل است که از مدت‌ها قبل برای تخلیه سیلاب‌های احتمالی و پیشگیری از ورود آب به امامزاده و بازار اطراف آن کانالی برای تخلیه آب درنظر گرفته شده بود؛ کانالی که از زیر امامزاده عبور کرده و آب را به دره مقابل تخلیه می‌کند.
بامداد پنجشنبه اما میزان بارش باران از توان این کانال خارج بود و در مدت کوتاهی آب طغیان کرد و وارد بازار و صحن امامزاده شد. با اینکه این حادثه در بامداد و زمانی که اغلب ساکنان منطقه در خواب بودند اتفاق افتاد، اما باز هم افراد زیادی گرفتار سیل شدند. دقایقی پس از این حادثه بود که خبر وقوع سیل در امامزاده داوود همه جا را پر کرد و گروه‌های امداد و نجات خود را به محل حادثه رساندند و تلاش برای نجات سیل‌زدگان آغاز شد. هنوز به‌درستی ابعاد حادثه مشخص نبود و کسی نمی‌دانست چند نفر در سیل دچار حادثه شده‌اند. اینچنین بود که صبح پنجشنبه وقتی ساکنان پایتخت از خواب بیدار شدند، مهم‌ترین خبر روز این بود: «سیل مرگبار در امامزاده داوود»
جست‌وجو تا یافتن آخرین مفقودی
آتش‌نشانان تهران، ازجمله نخستین گروه‌هایی بودند که در همان دقایق اولیه پس از وقوع سیل در منطقه امامزاده داوود خود را به آنجا رساندند و عملیات امداد و نجات و جست‌وجو را آغاز کردند؛ عملیاتی که از همان زمان تاکنون همچنان ادامه دارد. سیدجلال ملکی، سخنگوی آتش‌نشانی تهران در این‌باره می‌گوید: بعد از وقوع سیل در این منطقه آتش‌نشانان از ۵ایستگاه خود را به محل حادثه رساندند و بدون فوت وقت عملیات آغاز شد. در این عملیات مدیرعامل سازمان نیز حضور دارند و از همه تجهیزات و امکانات موردنیاز استفاده می‌شود.
او در ادامه می‌گوید: عملیات نجات حادثه‌دیدگان در همان ساعت‌های اولیه پایان یافت و نیروی تیم‌های عملیاتی معطوف به جست‌وجوی مفقودان شد. از صبح جمعه عملیات جست‌وجوی مفقودان با سرعت بیشتری ادامه پیدا کرد و همکارانم موفق شدند پیکر بی‌جان ۳نفر را کشف کنند.
او می‌گوید: در جریان جست‌وجوهای انجام شده ۳جسد در پاییندست رودخانه کن توسط آتش‌نشانان تهران کشف شد که این اجساد متعلق به ۲مرد و یک نوجوان بود. به دستور مدیرعامل سازمان آتش‌نشانی تهران و براساس تجربه‌ای که در عملیات سازمان وجود دارد همزمان که تیم‌های آتش‌نشانی در بالادست در حال جست‌وجو هستند، در پاییندست رودخانه نیز عملیات برای جست‌وجو ادامه دارد.
ملکی ادامه می‌دهد: همکارانم همچنان در حال جست‌وجو در محدوده امامزاده و بازار اطراف هستند؛ چراکه اغلب حادثه‌دیدگان در این منطقه حضور داشتند. همچنین جست‌وجو به‌صورت موردی در پاییندست نیز ادامه دارد و به‌طور دقیق مشخص نیست عملیات جست‌وجو تا چه زمانی ادامه پیدا خواهد کرد. او از شهروندان و ساکنان منطقه خواست درصورت مشاهده پیکر افراد یا بقایای آن به هیچ عنوان به آن دست نزده و مراتب را به سامانه۱۲۵ آتش‌نشانی یا مرکز فوریت‌های پلیسی۱۱۰ اطلاع دهند.
آخرین آمار قربانیان
از زمانی که خبر رسید بارش باران موجب راه افتادن سیلاب در شمال‌غرب پایتخت شده است، امدادگران هلال‌احمر خود را به محل حادثه واقع در امامزاده داوود رساندند و علاوه بر اینکه توانستند افراد زیادی را در همان لحظات اولیه نجات دهند، پیکر تعدادی از جانباختگان را نیز کشف کردند. شاهین فتحی، مدیرعامل هلال‌احمر استان تهران در این‌باره می‌گوید: با توجه به حجم قابل توجه حادثه از همان دقایق اولیه تیم‌هایی از هلال‌احمر، آتش‌نشانی و اورژانس به‌طور هماهنگ در محل حادثه وارد عمل شدند و عملیات امداد و نجات آغاز شد. بالغ بر ۳۰۰نیروی عملیاتی با استفاده از تجهیزات مخصوص و ۷قلاده سگ زنده‌یاب وظیفه جست‌وجو و نجات حادثه‌دیدگان را برعهده داشتند. با وجود این از استان‌های البرز و قزوین نیز تیم‌های پشتیبانی به محل حادثه اعزام شدند.
او در ادامه می‌گوید: تا ظهر روز جمعه شمار پیکرهای کشف شده در منطقه امامزاده داوود به ۱۵نفر رسیده و آنطور که تاکنون ساکنان منطقه اعلام کرده‌اند حدود ۸نفر نیز در سیل مفقود شده‌اند که تلاش‌ها برای یافتن آنها ادامه دارد.
فتحی درباره اینکه قربانیان سیل در امامزاده داوود چه کسانی هستند، می‌گوید: تعدادی از آنها از بومیان منطقه و تعداد دیگری هم گردشگر و زائر امامزاده بودند. برای نمونه یکی از محل‌هایی که افراد زیادی در آنجا حضور داشتند، سفره‌خانه‌ای در بالادست امامزاده بود که چند نفر محلی و چند گردشگر در آنجا بودند که سیلاب از آن بخش وارد شده و متأسفانه افرادی که آنجا حضور داشتند، جان خود را از دست دادند.
مدیرعامل هلال‌احمر استان تهران در ادامه اطمینان می‌دهد که عملیات جست‌وجو تا یافتن آخرین نفر ادامه پیدا می‌کند. او می‌گوید: در همین حال تیم‌های حمایت روانی هلال‌احمر در قالب تیم‌های سحر با برپایی چادر از آسیب‌دیدگان این حادثه حمایت روانی می‌کنند.
خانواده قربانیان به پزشکی‌قانونی مراجعه کنند
پس از کشف اجساد جانباختگان، پیکرهای آنها برای تعیین هویت و انجام مراحل قانونی به پزشکی‌قانونی منتقل می‌شود. مهدی فروزش، مدیرکل پزشکی‌قانونی استان تهران در این‌باره می‌گوید: باتوجه به حادثه سیل امامزاده داوود، تیم مدیریت بحران پزشکی‌قانونی متشکل از مدیرکل، معاونان، متخصصان، کارشناس پزشکی‌قانونی و ژنتیک از ساعات ابتدایی حادثه در محل حادثه و مرکز تشخیصی و آزمایشگاهی پزشکی‌قانونی استان تهران واقع در کهریزک تشکیل شد. روز پنجشنبه پیکر ۴نفر از جانباختگان حادثه سیل منطقه امامزاده‌داوود و یک نفر که در بخش رودهن فوت شده بود برای تعیین علت فوت به مرکز تشخیصی و آزمایشگاهی پزشکی‌قانونی استان تهران ارجاع شدند که پس از بررسی و احراز هویت، با دستور مقام قضایی به بستگان درجه اول تحویل داده خواهند شد.
او در ادامه می‌گوید: خانواده‌های قربانیان سیل منطقه امامزاده‌داوود و بخش بومهن و رودهن می‌توانند برای تعیین و شناسایی هویت پیکرهای عزیزانشان به پزشکی‌قانونی مراجعه کنند. فروزش ادامه می‌دهد: درصورت عدم‌شناسایی با معاینه ظاهری و انگشت‌نگاری، از خانواده قربانیان نمونه DNA گرفته خواهد شد و این افراد می‌توانند برای پیگیری با شماره تلفن ۵۶۵۲۴۸۰۱ مرکز تشخیصی و آزمایشگاهی تماس بگیرند.
تشکیل پرونده مفقودی در دادسرای جنایی
محمد شهریاری، سرپرست دادسرای امور جنایی تهران که برای انجام مراحل قانونی مربوط به قربانیان سیل به منطقه امامزاده داوود رفته بود، درباره افراد مفقود شده در سیل و جانباختگان می‌گوید: متأسفانه شاهد حادثه تلخی در این منطقه هستیم که جان شماری از شهروندان را گرفته است. تاکنون پیکر تعدادی از جانباختگان کشف و به پزشکی‌قانونی منتقل شده و جست‌وجو برای یافتن افراد مفقود‌شده همچنان ادامه دارد.
او درباره تعداد افراد مفقودی می‌گوید: هنوز به‌طور دقیق و قطعی آمار مفقودشدگان سیل مشخص نشده است، اما در حال تشکیل پرونده برای این افراد هستیم و خانواده افرادی که عزیزانشان در حادثه سیل مفقود شده‌اند می‌توانند برای تشکیل پرونده و اعلام مفقودی به دادسرای جنایی مراجعه کنند. به خانواده این عزیزان اطمینان می‌دهیم که همه امکانات برای یافتن این افراد به‌کار گرفته خواهد شد.
پرایدی که باعث وقوع سیل شد
در میان خبرها از پارک کردن یک پراید در ورودی کانال آب امامزاده داوود به‌عنوان یکی از دلایل سیلاب نام برده می‌شود. اما ماجرای این پراید چیست و چطور توانست موجب به راه افتادن سیل شود؟ رضا شهبازی، مدیرکل دفتر مخاطرات زیست‌محیطی و مهندسی سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی کشور در این‌باره می‌گوید: عدم‌رعایت حریم آبراه و تخریب کانال انتقال آب موجب شد تا در این رخداد، آسیب‌های زیادی وارد شود؛ ضمن اینکه در مطالعات اولیه، ما زمین لغزشی مشاهده نکردیم، بلکه رسوباتی بوده که همراه آب ناشی از بارندگی به پاییندست منتقل شده است. او ادامه می‌دهد: در حادثه سیل امامزاده داوود محققان سازمان زمین‌شناسی بازدید میدانی اولیه‌ای از این منطقه داشتند و به‌گفته مدیرکل دفتر مخاطرات زیست‌محیطی و مهندسی سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی کشور سازه‌های این منطقه در محدوده‌ای مستقر شده است که در گذشته سیلاب‌هایی را تجربه کرده بود. برای عبور آب، کانالی حفر شده است که این کانال به‌دلیل فشار زیاد آب و رسوبات، تخریب شد و به همین دلیل این رسوبات وارد صحن امامزاده داوود شده است.
شهبازی درباره خسارت‌های وارد شده در این حادثه می‌گوید: تخریب‌ها بیشتر مربوط به صحن امامزاده داوود و پیرامون آن است. این محوطه در مسیر آبراهه قرار گرفته و باید به‌عنوان آبراهه حریم آن رعایت شود و آب در آن جریان داشته باشد. همه حجم آبی که از بالادست وارد این منطقه می‌شود از طریق کانالی است که از گوشه صحن، آب را به پاییندست تخلیه می‌کند، ولی این کانال ظرفیت کافی برای تخلیه این حجم از آب را نداشته است؛ در نتیجه سرپوش این کانال به‌دلیل فشاری که سیلاب به آن وارد کرده است، تخریب و موجب شد آب ناشی از بارندگی به همراه گل و لای و رسوبات همراه آن از طریق صحن شمالی به محوطه اصلی صحن و به صحن جنوبی حرم این امامزاده سرریز شود. محوطه پیرامونی امامزاده داوود شامل مراکز تفریحی و اقامتی و بازار بوده که همه اینها در مسیر آبراهه قرار داشته است.
او سپس به پارک کردن یک خودرو در ورودی این کانال اشاره می‌کند و می‌گوید: در این حادثه توقف یک دستگاه خودروی پراید در مسیر کانال رودخانه یکی از علت‌های اصلی خسارت‌بار شدن آن بود؛ چراکه سیلاب سبب شده بود این خودرو به‌صورت کامل دریچه کانال را سد و سیلاب از بستر رودخانه طغیان کند و وارد محوطه شود و در نهایت مردم و منطقه را به‌صورت گسترده درگیر کند.
روایت شاهد عینی از سیل مرگبار فیروز کوه
تنها چند ساعت از سیل مرگبار در امامزاده داوود(ع) گذشته بود که حادثه‌ای مشابه در فیروزکوه رخ داد. بعد از ظهر پنجشنبه سیل هولناک، شهر فیروزکوه و روستاهای اطراف آن را درنوردید و خسارت‌های زیادی به بار آورد. شدت تخریب و تلفاتی که سیل در این منطقه به بار آورد متفاوت بود، اما بیشترین تلفات را در روستای مرزداران به‌جای گذاشت. جایی که براساس گزارش‌ها، دست‌کم ۱۰نفر جان خود را از دست داده و حدود ۱۶نفر ناپدید شده‌اند.
جواد زروانی، یکی از اهالی مرزداران که از نزدیک شاهد حادثه بود و پس از سیل تلاش زیادی برای نجات حادثه‌دیدگان کرد می‌گوید: ساعت بین ۱۳:۳۰ تا ۱۴:۳۰ بود که ابتدا در بخش شرقی روستا سیل آمد. این سیل مربوط به بارندگی کوه‌های مشرف به استان سمنان بود و در چشم بر هم زدنی سیل وحشتناک به دره‌هایی که در کوه‌های شرقی روستاست سرازیر شد، اما خوشبختانه مسیر دره‌ها باز بود و سیل مهیب پس از سرازیر شدن وارد حبله‌رود شد و هیچ خسارتی به جا نگذاشت.
او ادامه می‌دهد: وقتی سیل آمد، می‌شد حدس زد که این اتفاق در کوه‌های غربی حبله‌رود هم بیفتد. چون باران شدیدی باریده بود و احتمال وقوع سیل زیاد بود. برای همین دست به‌کار شدم و به سمت رودخانه دویدم و با فریاد از مردمی که در مسیرهای غربی رودخانه بودند می‌خواستم که آنجا را ترک کنند. به‌گفته این شاهد عینی، شرایط در کوه‌های غربی روستا با بخش شرقی کاملا تفاوت دارد. سال‌های زیادی در این روستا کسی شاهد سیل نبود و شاید همین باعث شده بود دره‌هایی که در کوه‌ها واقع شده و می‌توانند سیلاب را به سمت رودخانه هدایت کنند، با ساخت و سازهای زیاد تنگ‌تر شوند.
او می‌گوید: همه‌‌چیز در یک چشم بر هم زدن اتفاق افتاد؛ شاید در کمتر از ۴دقیقه. ناگهان حجم زیادی از گل و لای از کوه‌ها به سمت پایین سرازیر شد. ظاهرا بارش شدید باران و جاری شدن سیل باعث جدا شدن بخش‌هایی از کوه شده بود. حجم باورنکردنی از گل و لای ناگهان از کوه به‌سمت روستا سرازیر شد و بخش زیادی از خانه‌های روستا را با خاک یکسان کرد.
سیل روستای مرزداران چنان ناگهانی بود که بسیاری از افرادی که در خانه‌هایشان در مسیر سیل حضور داشتند فرصت فرار پیدا نکردند. زروانی می‌گوید: دره‌هایی که می‌توانستند سیل را به سمت رودخانه هدایت کنند، تحمل این حجم از گل و لای را نداشتند. به همین دلیل سیل به سمت روستا تغییر مسیر داد و هر خانه‌ای را که سر راهش بود، ویران کرد.
خانه‌های ویران شده
بیشتر افرادی که در این حادثه قربانی سیل شدند، از محلی‌های روستا بودند. کسانی که خانه‌هایشان در مسیر سیل قرار داشت و وقتی سیل فروکش کرد، جوان‌های روستا به کمک آنها شتافتند.
زروانی می‌گوید: همه ما در شوک بودیم. بارانی که پنجشنبه بارید و سیلی که جاری شد، بی‌سابقه بود. حتی افراد محلی روستا که بالای ۸۰سال سن دارند هم می‌گویند که در همه عمرشان شاهد چنین سیلی نبودند. شدت باران و باد به حدی بود با چشمان خودم دیدم که درخت گردوی تنومند ۲۰۰ساله از ریشه درآمد. با این حال وقتی سیل فروکش کرد نباید زمان را از دست می‌دادیم. در همان دقایق اولیه جوان‌های روستا پیش از رسیدن نیروهای امدادی دست‌به‌کار شدند و به کمک حادثه‌دیدگان رفتیم. در همان ابتدا موفق شدیم یک مادر و بچه‌اش را که خانه‌شان زیر گل و لای مانده بود بیرون بکشیم و نجات دهیم. پس از آن نوبت زن سالخورده تنهایی بود. او زیر گل و لای مانده بود که جوان‌های روستا با رشادت موفق شدند جان وی را هم از خطر مرگ نجات دهند. اما عجیب‌ترین اتفاق در خانه‌ای رخ داد که یک زوج سالخورده داخل آن بودند. آنها در زمان سیل در اتاق وسط خانه‌شان حضور داشتند. سیل همه خانه را ویران کرد اما این اتاق سر جایش بود. جوان‌ها به کمک آنها رفتند و موفق شدند این زوج را هم از محاصره سیل بیرون بکشند.
هر چه زمان می‌گذشت ابعاد این فاجعه بیشتر نمایان می‌شد. برخی از خانه‌ها با خاک یکسان شده بودند که خوشبختانه در زمان حادثه کسی در داخل آنها نبود. اما در برخی دیگر از خانه‌ها ماجرا هولناک و غم‌انگیز بود.
زروانی ادامه می‌دهد: با گذشت ۲۴ساعت از وقوع سیل، هنوز از سرنوشت افراد زیادی خبری نیست. در این مدت با رسیدن نیروهای امدادی، عملیات جست‌وجو و نجات ادامه دارد و اجساد قربانیان زیادی از داخل خانه‌های ویران شده بیرون کشیده شد. در یکی از این خانه‌ها مادری به همراه ۲ دخترش حضور داشتند که در سیل جان باختند و اجسادشان بیرون کشیده شد . در خانه‌ای دیگر پیرمردی زندگی می‌کرد که پیکر وی هنوز پیدا نشده است. مردی میانسال و پسرش، قربانیان دیگر سیل بودند که اجسادشان در خانه‌شان پیدا شد. زنی سالخورده و نوه‌اش در خانه‌ای دیگر گرفتار سیل ناگهانی شدند که تلاش جستوجوگران برای پیدا کردن نوه همچنان ادامه دارد. یکی دیگر از خانه‌ها که در مسیر سیل بود و چیزی از آن باقی‌نمانده متعلق به مردی میانسال و پسرش بود که جستوجوگران جسد پدر را بیرون کشیدند اما هنوز اثری از پسرش پیدا نشده است. ۳زن سالخورده در خانه‌ای دیگر زندگی می‌کردند که اجساد هر ۳ در حالی پیدا شد که در سیل جانشان را از دست داده بودند.در یکی دیگر از خانه‌ها، مهندسی جوان به همراه یکی از آشنایانش حضور داشتند و این خانه را به تازگی ساخته بودند اما سیل آنجا را ویران کرد و تیم‌های امدادی موفق شدند اجساد هر دو نفر آنها را پیدا کنند.
به‌گفته این شاهد عینی، آمار قربانیان و ناپدید‌شدگان حادثه همچنان در حال افزایش است. این در حالی است که در زمان حادثه در کنار رودخانه نیز افرادی حضور داشتند که پیدا شدن وسایلی همچون کپسول گازپیک‌نیک در رودخانه، نشان می‌دهد احتمالا کسانی که برای تفریح به کنار رودخانه رفته بودند نیز قربانی سیل شده‌اند. با این حال عملیات امدادگران که از زمان حضور در منطقه با تلاش زیاد در حال جست‌وجو در میان خرابه‌های سیل هستند همچنان ادامه دارد و امیدواریم هرچه زودتر سرنوشت افرادی که در این حادثه ناپدید شده‌اند مشخص شود.
منبع: روزنامه همشهری
