علی جانباز رئیس حوزه هنری کودک ‌و نوجوان در نشست رونمایی از کتاب «سلام بچه‌ها» با اشاره به اینکه این اثر از نظر مسأله‌شناسی نسبت به موضوع کودک و نوجوان و توجه به مسأله مطبوعات و ادبیات کودک و نوجوان، اهمیت ویژه دارد، بیان کرد: در فصل‌های آخر کتاب روایتی بسیار قابل تأمل به این مضمون درج شده که «ما باید کودکیِ کودکان انقلاب‌مان را بررسی کنیم.» این رهیافت نویسنده قابل ستایش است که وقتی روند «سلام بچه‌ها» را بررسی می‌کند، به این درک و بلوغ می‌رسد که وقتی تا این حد در یک نشریه با کنش و واکنش مواجهیم، چگونه می‌توانیم درباره کودکی کودکان انقلاب پژوهش کنیم. این نشان از بلوغ نویسنده در یک روند یک‌ساله در نسبت با مسأله مورد پژوهش است.

در شخصیت‌سازی برای کودکان ضعیف عمل کرده‌ایم

وی افزود: بازنمایی تصویر مخاطب موضوع مهمی است که امروزه به‌صورت تحریف‌شده با آن مواجه هستیم ، امروز قضاوت غلطی درباره چهل سال فعالیت خوب عده‌ای در حوزه کودک و نوجوان و اتصال آن به مسائل دین و انقلابی صورت می‌گیرد. در این بین تاریخ شفاهی کمک و انگاره ایجاد می‌کند که این قضاوت غلطی نسبت به این مسأله است. وقتی عده‌ای در ابتدای انقلاب، از اواسط دهه ۶۰ تا اواسط دهه ۷۰ مسأله‌ای به اسم ادبیات دینی و مطبوعات کودک را دنبال می‌کنند، این نشان از نسبت بین این موضوعات دارد. چیزی که امروز خیلی برای ما جذاب و جدید است و به‌عنوان فکر نوآور در مجامع فرهنگی به آن توجه می‌شود، انگار در ۲۰ سال پیش به آن توجه می‌شده و این نقطه عطفی در کتاب است.

رئیس حوزه هنری کودک و نوجوان گفت: امروزه تولیدات محتوایی خوبی در حوزه ادبیات کودک و نوجوان داریم، هرچند کاستی‌هایی نیز دارد. از ابتدای انقلاب حرکت‌مان نسبت به مسأله کودک و نوجوان رو به جلو بوده است و این انگاره وجود دارد که قضاوت‌ها و دشمنی‌هایی که نسبت به این موضوع صورت می‌گیرد، به این دلیل است که در این حوزه قوی عمل کرده‌ایم. نباید این گزاره تقویت شود که در این چند دهه پس از انقلاب، کاری در حوزه ادبیات کودک و نوجوان انجام نداده‌ایم. از این جهت کتاب «سلام بچه‌ها» برایم جذاب و جالب بود که همان نکاتی که امروز به‌عنوان نقطه اتصال کانونی محتوا و کودک مطرح می‌شود، در آن دوران به‌طور جدی در ذهن تولیدکنندگان این مجله وجود داشته است. آن‌ها به شدت نسبت به این مسأله دغدغه داشتند که افرادی را در حوزه ادبیات کودک و نوجوان تربیت کنند.

این نویسنده و پژوهشگر با یادی از بزرگان و پیشکسوتان حوزه ادبیات کودک و نوجوان همچون مرحوم امیرحسین فردی، ادامه داد: نسلی از فعالان ادبیات کودک و نوجوان امروز ناجوانمردانه از صحنه ادبیات کودک و نوجوان در حال حذف شدن هستند و یا یادی از آن‌ها نمی‌شود. نویسنده این کتاب سعی کرده درباره همه فعالان این حوزه عادلانه بنویسد.

جانباز در بخش دیگری از سخنانش اظهار کرد: آنچه امروز ما را از ادبیات کودک و نوجوان دور می‌کند این است که در گذشته شخصیت‌ها و قهرمانان آثار، زنده و حاضر بودند، ولی امروز شخصیت‌ها پایدار نیستند. در ادبیات سال‌های گذشته نویسنده در مسیر پژوهش خود وقتی می‌خواست نسبتی با نشریاتی همچون «سلام بچه‌ها» و «سروش نوجوان» برقرار کند، از امیرحسین فردی یا فریدون عموزاده خلیلی دعوت می‌کرد، ولی امروز شخصیت‌ها خیلی مشخص نیستند و قهرمانان بچه‌های ما را دیگران می‌سازند و این مسأله ناشی از این است که ما در شخصیت‌سازی ضعیف عمل کرده‌ایم.

وی در ادامه با اشاره به کتاب «سلام بچه‌ها»، گفت: کار نویسنده این کتاب دشوار بوده است، او در نسبت با سوژه به شدت دچار مسأله است. پرداختن به یک موضوع بدون کنش و واکنشی خاص، کار سختی است و ایجاز ندارد، بلکه یک مسیر خطی را درباره روند شکل‌گیری دنبال می‌کند. نویسنده در ترتیب روایی نیز خوب عمل کرده و به جای اینکه شخص‌محور حرکت کند، وقایع را جمع کرده و موضوع را از دید چند راوی می‌نگرد. این ویژگی اثر را خوشخوان کرده است.

رئیس حوزه هنری کودک و نوجوان افزود: نویسنده سعی کرده ضمن باز کردن محتوا، در ابتدای هر فصل درباره هر موضوع قضاوتی داشته باشد که در نسبت با ادبیات دینی کودک، هم موجز و هم صریح است. توجه به ادبیات کودک آن‌هم در دوره‌ای که با مرگ خیلی از نشریات فرهنگی روبه‌رو هستیم، ارزشمند است. امیدوارم چنین کار‌هایی بتواند به تقویت این عرصه کمک کند. بیان تجربیات گذشته و تجزیه و تحلیل آن نیز موثر است.

غلبه ترجمه بر تألیف در بازار کتاب کودک

در بخش دیگری از این آیین، محمد حمزه‌زاده؛ مدیر سابق بنیاد ملی کتاب با بیان اینکه به دلایل زیادی به برگزاری چنین محافلی نیاز داریم، اظهار کرد: از بزرگانی همچون عبدالله حسن‌زاده آملی، محمود پوروهاب، مظفر سالاری و سید سعید هاشمی که نشریه «سلام بچه‌ها» را راه‌اندازی کردند، خاطرات خوبی دارم و تلاش و اراده این افراد برای اینکه نشریه‌ای را با حفظ روحیه شهرستانی از جهت تأمین‌کنندگان محتوا حفظ کنند، ستودنی است. اراده راه‌اندازی نشریه‌ای که بتواند یک جای خالی را در میان نشریات کودک و نوجوان پر کند، ارزشمند است.

وی ادامه داد: نشریات کودک در دوره‌ای باشگاه‌های تولید محتوا و پرورش نیروی انسانی بودند؛ حداقل در حوزه ادبیات کودک که به‌نوعی زاده انقلاب است. هرچند معتقد به راه‌اندازی باشگاه‌های تولید محتوا در این حوزه هستم، ولی نمی‌توانیم با همان مدل نشریات ۳۰ سال پیش فعالیت کنیم. باید به‌روز شویم و با بستر‌های جدید تولید محتوا دوباره حلقه‌ها و نشریات شکل بگیرند.

این نویسنده گفت: وضعیت نشریات، ادبیات و بازار کتاب کودک و نوجوان خوب نیست و غلبه ترجمه بر تألیف را شاهد هستیم. درباره اینکه چطور مهمترین بازار فرهنگی کشور را در اختیار بیگانگان گذاشته‌ایم، سخن بسیار است.

حمزه‌زاده در پایان افزود: نویسنده کتاب «سلام بچه‌ها» با اراده‌ای قوی، اثری با این محتوای خوب که تصویری از یک دوره تاریخی اثرگذار در زمینه نشریات کشور را ارائه می‌دهد، تولید کرده است.

مهدی خوجه‌گی؛ نویسنده کتاب «سلام بچه‌ها» نیز در آیین رونمایی از این اثر، درباره سیر انتخاب موضوع پژوهش، اظهار کرد: برای انجام پژوهش، به دنبال سوژه‌های اثرگذار دهه ۶۰ برای روایت فرهنگی - هنری دهه‌های ۶۰ و ۷۰ بودیم که به دفتر تبلیغات رسیدیم.

وی ادامه داد: «سلام بچه‌ها» در امتداد یک تاریخ شکل گرفت و نسبت وثیق و مشخصی با مجلاتی همچون «کیهان بچه‌ها» و گذشته دفتر تبلیغات و نسبت مشخصی با تاریخ ایران به‌طور کلی و تاریخ ادبیات به‌طور خاص دارد. «سلام بچه‌ها» همچنین نسبت مشخصی با انقلاب اسلامی دارد. پس از انقلاب و در زمان شکل‌گیری این نشریه، به کودک و نوجوان بخاطر خودشان اهمیت داده شد. امتداد انقلاب اسلامی را به چند دلیل در «سلام بچه‌ها» می‌توان دید. نخست اینکه، حاشیه مهم شد و در قم و شهر‌های دیگر عده‌ای برای نوشتن در این حوزه از خود تمایل نشان دادند. دیگر اینکه به مخاطب بها داده شد. در محتوای آن دوره، به کودک و نوجوان به مثابه خودِ کودک و نوجوان بها داده شد. خیلی از نویسندگان حواسشان بود که نشریات به‌دست کودکان به‌ویژه در شهرستان‌ها برسد.

این نویسنده و پژوهشگر با اشاره به اثرگذاری نشریه «سلام بچه‌ها» گفت: موضوعاتی همچون تاریخ و جامعه‌شناسی کودک، نگاه به دوره کودکی، اینکه کودک آن دوره چگونه بوده و چگونه فکر می‌کرده و نسبت ما با سنت اسلامی و سنت ایرانی چه بوده، جای کار بسیار دارد. امیدوارم موسساتی که در حوزه تاریخ شفاهی و موضوعاتی اینچنین کار می‌کنند، به این مسائل بها بدهند. البته چنین موضوعاتی به این دلیل که حاشیه سیاسی کم دارد، راغب هم کم دارد. ولی به اعتقاد من کار در این حوزه مهم است، ول شمارگان کم باشد و مخاطب زیادی هم نداشته باشد.