نوامبر۲۰۲۰ مجموعه اسناد ۳۵۹برگی منتشر شد که در سند شماره۱۱۰ آن به جلسه جیمی کارتر با کمیته ویژه اطلاعات شامل ترنر رئیس سازمان سیا، برژینسکی مشاور امنیت ملی، هارولد براون وزیر دفاع و سایروس ونس، وزیر خارجه آمریکا در آذر ۵۸ اشاره شده‌بود. محتوای جلسه به نحوه مواجهه آمریکا با جمهوری اسلامی و همچنین ارتباط با ضدانقلاب اشاره شده‌بود.

بیشتربخوانید

• دیدار مردم قم با رهبر معظم انقلاب

در جلسه مذکور برای انجام عملیات تبلیغاتی، سیاسی و اقتصادی به منظور پشتیبانی از تاسیس یک رژیم مسئول و دموکراتیک در ایران و برقراری تماس با رهبران اپوزیسیون ایرانی و دولت‌های ذی‌نفع، با هدف ایجاد جبهه گسترده غربگرا با هدف تشکیل یک دولت جایگزین، تصمیماتی اتخاذ‌شد.

این‌که رئیس جمهور وقت آمریکا حتی بعد از پیروزی انقلاب و استقرار نظام جمهوری اسلامی به فکر براندازی نظام تازه پاگرفته و جایگزینی حکومتی همسو بود البته ریشه در روابط گذشته تاریخی ایران و آمریکا در دوران نظام شاهنشاهی دارد. روابطی که البته بعد از سرنگونی پهلوی دوم به محاق رفت و باعث ناامیدی ایالات متحده از حفظ منافع بلندمدت خود در ایران شد. وقتی جیمی‌کارتر، رئیس‌جمهور وقت آمریکا در ۱۰ دی ۵۶ طی سفری ۱۷ساعته در رأس هیاتی ۴۱۰ نفری به تهران آمد و در ضیافت شامی که به مناسبت حضورش در تالار آبی کاخ نیاوران ترتیب داده‌شده‌بود، جام شراب در دست گرفت و گفت ایران به خاطر رهبری فوق‌العاده شاه، در یکی از پرمخاطره‌ترین نقاط دنیا، به یک جزیره ثبات تبدیل‌شده، هیچ‌گاه تصور نمی‌کرد در کمتر از ۲۰ روز، واقعه به خاک و خون کشیدن مردم قم به خاطر اهانت روزنامه اطلاعات به بنیانگذار انقلاب رقم بخورد. روابط ایران و آمریکا در زمان پهلوی مرحله به مرحله پیش می‌رفت و از دهه ۲۰ به بعد به تعاملات تنگاتنگ سیاسی، اقتصادی و نظامی رسید.

این شرایط به شاه کمک می‌کرد ایده‌های بلندپروازانه خود در منطقه را تحقق بخشد؛ هرچند نوع کنشگری سیاسی محمدرضا پهلوی در دوران روسای‌جمهوری مختلف آمریکا اعم از جمهوریخواه یا دموکرات تفاوت‌هایی با هم داشت. مرور خاطرات برخی از رجال رژیم گذشته نشان می‌دهد آن‌ها در ابتدا تصور می‌کردند سیاست‌های حقوق بشری کارتر به منزله پایان ماه‌عسل تهران با واشنگتن است، اما کمی بعد رویه رئیس‌جمهور دموکرات آمریکا به خوبی نشان داد حمایت بی قید و شرط آن‌ها از نظام شاهنشاهی همچنان به قوت خود باقی است. با رایزنی برخی چهره‌های متنفذ کاخ سفید و بعضی از نمایندگان کنگره، کارتر سرانجام پذیرفت نباید با ادعا‌های مبهم خود درباره آزادی‌های سیاسی، مصالح استراتژیک آمریکا را فدا کند. از این پس بود که این رئیس‌جمهور دموکرات هم پا جای پای اسلاف خود گذاشت و مغازله سیاسی را با شاه از سر گرفت و در مهمانی شب سال نو ۱۹۸۷ در کاخ نیاوران، با جزیره ثبات خواندن ایران، شاه را محبوب مردم عنوان کرد. محمدرضا پهلوی هم به پشتوانه این حمایت‌ها رفتار سختگیرانه‌اش را نسبت به مخالفان سیاسی خود به‌ویژه انقلابیون تشدید کرد.

واکنش امام‌خمینی (ره) در برابر حمایت‌های بی حد و حصر آمریکا از شاه قابل‌تأمل بود. ایشان از همان ابتدا طرح فضای باز سیاسی و شعار‌های حقوق‌بشری کارتر را وعده دروغین کاخ‌سفید خواند و در سخنرانی‌های خود ادعای بشردوستی رئیس‌جمهور آمریکا را زیر سؤال برد و حمایت او از رژیم شاهنشاهی را نشانه‌ای روشن از تجاوز به حقوق‌بشر دانست. کارتر تا پیروزی انقلاب اسلامی از شاه حمایت کرد و او در روز‌های پایانی نظام شاهنشاهی، تمامی تلاش خود را به کار بست تا با فرستادن ژنرال هایزر به ایران و همچنین همفکری با دیگر همتایان اروپایی خود در کنفرانس گوادلوپ، جلوی سرنگونی شاه را بگیرد. اما جرقه‌های انقلاب که از قیام ۱۹دی رقم خورد، به حرکتی توفنده تبدیل شد.

منبع: جام جم